به گزارش شفاآنلاین:دکتر اصغر عبدلی، متخصص ویروس‌شناسی پزشکی، دانشمند جوان ایرانی و یکی از فن‌آوران اصلی واکسن "کوو ایران برکت" از زمان شکل‌گیری ایده ساخت واکسن کرونا تا شروع مطالعات پیش بالینی و کار آزمایی های بالینی و درنهایت ساخت واکسن ایرانی کرونا می‌گوید و به سؤالات پرتکرار این روزها درباره عوارض و اثربخشی این واکسن پاسخ می‌دهد که در ادامه می‌خوانید.
ایده ساخت واکسن ایرانی از چه زمانی شروع شد؟
ایده ساخت واکسن کرونای ایرانی از اواخر بهمن شکل گرفت و از اواسط اسفند ۹۸ با توجه به نیازی که در کشور وجود داشت پروژه ساخت واکسن ایرانی را آغاز کردیم. در آن زمان نمی‌دانستیم در کجای دنیا کدام واکسن در حال ساخته‌شدن است، اما تأکید داشتیم استراتژی را به‌کارگیریم که مسیر مستقیم و سریعی داشته باشد و در کشور ما قابل پیاده‌سازی باشد. پلتفرمی که برای ساخت واکسن کرونا انتخاب کردیم هم ویروس کشته‌شده یا غیرفعال است.
چرا این پلتفرم را برای ساخت واکسن کرونا انتخاب کردید؟
من ۱۵ سال است که در زمینهٔ واکسن تحقیق می‌کنم و زمینه کار بر روی ویروس‌های تنفسی و آنفلوانزای فوق حاد پرندگان را هم دارم. بر اساس این سوابق و تجربیات معتقدم بهترین تصمیم در شرایط کنونی ساخت واکسن با پلت فرم ویروس کشته‌شده بود. چون یکی از واکسن های بی خطر است و بالای ۷۰ سال قدمت دارد. خیلی از واکسن هایی که برای ویروس ها امروز استفاده می شوند واکسن کشته شده هستند مثل واکسن فلج اطفال، واکسن هاری، واکسن هپاتیت ای و ...
پس از همان اوایل شروع همه‌گیری کرونا شروع به ساخت واکسن کردید؟
بله، البته آرام‌آرام شروع کردیم و از چند بیمار نمونه ویروس گرفتیم، بعد ایزوله کردن ویروس و استخراج آن بر اساس دستورالعمل‌های سازمان بهداشت جهانی را دنبال و در ادامه خصوصیات ویروس را تعیین کردیم، سپس آن را بر روی سلول میزبان بردیم که بستری است که ویروس بر روی آن تکثیر می‌شود. در این مرحله شروع به تولید محصول در مقیاس آزمایشگاهی کرده و آن را با یک ماده شیمیایی غیرفعال کردیم، سپس تغلیظ و تخلیص کردیم و بعد فرمولاسیون آن را مشخص کردیم، یعنی یک فرمولاسیون نهایی که بتوان ویروس را وارد بدن حیوان و انسان کرد. بعد از اینکه مطالعات اولیه تمام شد و نتایج خوب آن را مشاهده کردیم، مستندات آن را به سازمان غذا و داروی کشور تحویل دادیم.
مطالعه اولیه چقدر زمان‌برد؟
فاز مطالعات پیش بالینی نزدیک به ۹ ماه طول کشید. بعد از انجام مطالعات روی حیوانات آزمایشگاهی واکسن کاندید کرونا را در قالب فرمت CTD به سازمان غذا و دارو ارائه کردیم و سه مرحله داوری‌های اساسی و کاربردی بر روی آن انجام شد. سازمان غذا و دارو هر بار بیش از ۵۰ سؤال می‌پرسید که بعضی بخش‌ها می‌بایست اصلاح و به شکل عملی ارائه می‌شد. درنهایت بعد از حدود سه ماه داوری سازمان غذا و داروی کشور به‌عنوان مرجع اصلی تائید واکسن، کارهای تحقیقاتی را تکمیل کردیم.
بعد از پشت سر گذاشتن این مراحل، سازمان غذا و داروی کشور از ما خواست واکسن را بر روی میمون آزمایش کنیم. آزمایش واکسن بر روی میمون حدود دو و نیم تا سه ماه زمان برد. پس از آن یک‌بار دیگر کلیات پروژه داوری شد و بعد از اینکه سازمان غذا و دارو تائید نهایی را داد، پروژه ما به کمیته اخلاق فرستاده شد تا مجوز تزریق واکسن کاندید بر روی انسان را دریافت کند.
کمیته اخلاق هم یک‌بار دیگر همه مراحل طی شده برای ساخت واکسن را بررسی و پس از آن داوری کرد و بعد از لحاظ کردن موارد اعلام‌شده از سوی کمیته اخلاق، جلسه‌ای برگزار شد و همه متخصصان دور هم جمع شدند و رأی‌گیری انجام شد که در نهایت این پروژه تائید شد و کد اخلاق گرفت و با دریافت این کد عملاً وارد مرحله کار آزمایی بالینی شد.
از شروع مطالعات پیش بالینی تا ورود به مرحله کار آزمایی بالینی چقدر زمان‌برد؟
از شروع مطالعات پیش بالینی تا زمانی که پروژه ساخت واکسن کد اخلاق دریافت کند حدود ۹ ماه طول کشید، بعد از آن توانستیم مجوز تزریق واکسن به انسان را دریافت کنیم. مطالعات بالینی در مرحله اولیه سه فاز است؛ فاز اول بالینی، فاز دوم بالینی و فاز سوم بالینی. فاز اول بالینی بررسی بی‌خطری واکسن است که این فاز را در دو مرحله انجام دادیم؛ در گروه سنی ۱۸ تا ۵۰ سال که ۵۶ نفر مشارکت کردند و در گروه سنی ۵۱ تا ۷۵ سال که ۳۲ نفر مشارکت کردند.
در مرحله اول متوجه شدیم واکسن ایمن است، یعنی خطر آن‌چنانی بر روی انسان ندارد و بعد از اتمام فاز بالینی یک، فاز بالینی دو شروع شد که حدود ۲۸۸ نفر در فاز بالینی دو شرکت کردند و واکسن به آن‌ها تزریق شد. در این مرحله باید ایمنی‌زایی واکسن بررسی شود، یعنی ببینند واکسن چقدر سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کند. بعدازاینکه فاز بالینی دو با موفقیت تمام شد، فاز بالینی سه شروع شد که گسترده‌تر است و روی ۲۰ هزار نفر بررسی شد. در این فاز معمولاً اثربخشی واکسن بررسی می‌شود که تاکنون با موفقیت پیش رفته و در حال انجام است؛ یعنی کامل تمام نشده، اما واکسن مجوز اضطراری را گرفته به این معنا که در شرایط اضطراری و حاد کشور، سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت کشور می‌تواند بر اساس نیاز و ضرورتی که وجود دارد به این واکسن مجوز تزریق بدهند، این مجوز اضطراری اجازه تزریق واکسن را در شرایط پاندمی می‌دهد چون واکسن امتحانش را در کارآزمایی های مختلف پس داده است. تزریق اضطراری واکسن از این هفته شروع‌شده و امیدواریم فاز سه کار آزمایی بالینی واکسن هم به‌طور کامل تمام شود و بتوانیم پرونده این واکسن را به سازمان بهداشت جهانی بفرستیم و تأییدیه جهانی را هم دریافت کنیم.
تهیه مستندات علمی واکسن در چه مرحله‌ای است؟
مقالات فاز اول کار آزمایی بالینی در حال سابمیت شدن است، مقالات فاز دو هم در حال اتمام است، اما مقالات فاز پیش بالینی ارسال شده، پری پرینت آن آنلاین و در حال داوری است. امیدواریم بعد از اتمام فاز سه کار آزمایی بالینی نیز مقالات این فاز نیز آماده و ارسال شود.
درباره اثربخشی واکسن بر روی واریانت های ویروس کرونا هم تحقیق‌شده است؟
درباره تأثیر واکسن "کوو ایران برکت" بر روی واریانت های مختلف کارکرده‌ایم و هر سه واریانت انگلیسی، چینی و آفریقای جنوبی با موفقیت کامل خنثی کرده است. تنها واریانتی که در حال انجام آن هستیم و هنوز نتایج آن کامل درنیامده، واریانت هندی یا همان واریانت دلتا است که درحالی‌که بررسی آن هستیم و به‌محض اتمام به شکل رسمی اطلاع‌رسانی خواهیم کرد.
یک موضوع دیگر که تاکنون اعلام‌نشده بود این است که این واکسن را با واکسن‌های دیگر کشورها مقایسه می‌کنیم و همه واکسن‌هایی که در کشور ما تزریق‌شده مثل آسترازنکا، سینوفارم و بهارات و حتی از افرادی که واکسن مدرنا و فایزر تزریق کرده بودند نمونه سرم گرفتیم و با واکسن خودمان مقایسه کردیم. نتایج این بررسی‌ها نشان داد واکسن "کوو ایران برکت" ازنظر تولید آنتی‌بادی در بدن افراد اگر از واکسن‌های خارجی بیشتر نبود، کمتر هم نبود و این خیلی برای ما مهم بود.
از همه واکسن‌هایی که در کشور ما تزریق‌شده مثل آسترازنکا، سینوفارم و بهارات و حتی از افرادی که واکسن مدرنا و فایزر تزریق کرده بودند نمونه سرم گرفتیم و با واکسن خودمان مقایسه کردیم. نتایج بررسی‌ها نشان داد واکسن "کوو ایران برکت" ازنظر تولید آنتی‌بادی در بدن افراد اگر از واکسن‌های خارجی بیشتر نبود، کمتر هم نبود
اثربخشی واکسن باید بعد از اتمام فاز سوم کار آزمایی بالینی مشخص شود، اما در شرایط پاندمی اصطلاحی داریم به نام تخمین ایمنی که از روی ایمنی‌زایی واکسن در فازهای کار آزمایی بالینی می‌توان اثربخشی واکسن را تخمین زد. بر این اساس، ۸۰ درصد افرادی که در فاز یک کار آزمایی بالینی شرکت کردند و بالای ۹۰ درصد افرادی که در فاز دو کار آزمایی بالینی شرکت کرده و واکسن را تزریق کرده بودند تیتر آنتی‌بادی خنثی‌کننده بالایی داشتند، یعنی سرم افرادی که واکسن گرفته بودند با مجاورت با ویروس وحشی کرونا می‌تواند ۸۰ تا ۹۰ درصد آن را خنثی کند و پیش‌بینی می‌شود که ایمنی واکسن ما همین حدود خواهد بود. البته شاید میزان اثربخشی واکسن کمتر شود، اما ما سه پلتفرم شبیه واکسن برکت در دنیا داریم که شامل بهارات، هندوستان و سینوفارم است و آن‌ها نیز همین حدود اثربخشی داشته‌اند. اگرچه در روزهای اولی که روی این پروژه کار می‌کردیم نمی‌دانستیم در کجای دنیا چه پلتفرمی کار می‌شود، اما در اواخر مطالعه واکسن، مقاله‌ای از چین منتشر شد که ما را خیلی دلگرم کرد، چون تا آن زمان‌بر اساس ایده‌های خودمان پیش می‌رفتیم و ناگهان مقاله‌ای که منتشر شد که ما را امیدوار کرد جهت‌گیری درستی داریم. اکنون هم این سه پلتفرم وجود دارد و واکسن ما هم شبیه این‌هاست، یعنی واکسنی که بر اساس ویروس غیرفعال است، این واکسن برای ویروسی مثل کرونا بسیار کارآمد است چون ایمنی‌زایی مؤثر دارد و بی‌خطر است.
در کار آزمایی هایی که تاکنون انجام‌شده این واکسن هیچ عوارضی نشان نداده است؟
همه واکسن‌ها عوارضی دارند، اما این عوارض درجه دارد که پنج درجه مختلف برای آن‌ها تعریف‌شده است. ما درجات یک و دو را داشتیم، اما بیشتر از آن نداشته‌ایم. این عوارض شامل درد در محل تزریق، ضعف عمومی، درد عضلاتی یا سر درد موقتی بوده که برطرف شده است. به‌طورکلی عوارض شدیدی نداشتیم و به همین خاطر می‌گوییم واکسن بی‌خطر است. در همه جای دنیا هم این موضوع تائید شده که واکسن‌هایی که از ویروس کشته‌شده ساخته‌شده‌اند اگر خوب تهیه شوند بی‌خطر هستند و مشکلی برای افراد به وجود نمی‌آورند.
پس عوارض گزارش‌شده از واکسن‌هایی مثل واکسن آسترازنکا را ندارد؟
خیر، آسترازنکا از یک ویروس دیگر به نام آدنو استفاده می‌کند که این نوع ویروس‌ها خودشان تنفسی هستند و بدن علیه آن واکنش نشان می‌دهد. ما از این روش استفاده نکردیم، بلکه ویروس وحشی را کشته و غیر فعال کردیم، در این صورت دیگر در بدن فعالیت ندارد. یک ویروس غیرزنده وارد بدن افراد می‌شود، اما واکسن آسترازنکا یا اسپوتنیک بر اساس فاکتور///وکتور// ویروسی است.
از حمایت‌ها در مسیر تولید واکسن ایرانی بگویید و اینکه حمایت‌های اولیه چقدر تا رسیدن به این مرحله مؤثر بود؟
در شرایط غیر پاندمی و شرایط عادی، ساخت یک واکسن حداقل هفت تا هشت سال طول می‌کشد تا به تولید برسد، اما در شرایط پاندمی معمولاً واکسن‌ها با فرایند به‌اصطلاح برنامه‌ریزی سریع (fast tracking) تولید و ارزیابی می‌شوند. برای تولید واکسن ایرانی نیز روحیه ملی و جهادی وجود داشت و شبانه‌روز تلاش شد تا این واکسن به مرحله تولید برسد، گاهی اوقات تا ۴۸ ساعت بیدار بودیم و بدون وقفه کار می‌کردیم، اما اگر حمایت‌ها و دلگرمی‌های اولیه نبود به این نقطه نمی‌رسیدیم.
تیم تحقیقاتی واکسن چند نفر بودند؟
اوایل شروع به کار تعداد اعضای تیم اندک بود، اما به مرور تعداد محققان بیشتر شد و هم‌اکنون بیش از ۱۰۰ نفر در این پروژه فعال هستند و در خط تولید هم به‌صورت سه شیفت کار می‌کنند و بر اساس نیازی که وجود دارد تعداد نفرات بیشتر می‌شود. نکته قابل‌توجه این است که بیشتر اعضای تیم جوان و متولد دهه ۶۰ و ۷۰ هستند که باانگیزه و توان بالایی بر روی این پروژه کار می‌کنند.
به‌طورکلی برای ساخت واکسن یک عزم ملی و روحیه بالا وجود داشت و همه افراد باصداقت وارد عمل شدند و حمایت‌هایی انجام شد که باعث شد این کار به یک پروژه ملی تبدیل شود. می‌توان گفت با تلاش شبانه‌روزی محققان این پروژه و روحیه ملی و لطف خدا امروز اینجا هستیم و اگر خدا کمک کند پروژه واکسن ایرانی به‌زودی تائید نهایی شده و شرمنده ملت و محققین کشورمان نخواهیم شد.
پیشینه واکسن‌سازی در ایران چقدر به پروژه ساخت واکسن کرونا کمک کرد؟
واکسن‌سازی در ایران قدمت صدساله دارد و انستیتو پاستور ایران نزدیک به ۱۰۴ سال پیش آغاز به ساخت واکسن کرد، اولین واکسن ایرانی برای آبله بود و اساتید بسیار بزرگی در این سال‌ها تلاش کردند. چند سال پس از پاستور نیز موسسه رازی فعالیت خود را شروع کرد و ما یک برهه ای از تاریخ جزو پنج کشور تولیدکننده واکسن دنیا بودیم و واکسن‌های تولید ایران مثل سرخک در بسیاری از کشورهای اروپایی مصرف می‌شد، یعنی از ایران به اروپا و ژاپن صادر می‌شد، پس قدمت زیادی در تولید واکسن داریم. مرحوم پرفسور میر شمسی بنیان‌گذار تولید بسیاری از واکسن‌های ویروسی بوده و در سال ۱۳۴۸ واکسن سرخک را در پاندمی این ویروس به کمک پرفسور عباس شفیعی ساخت. با این وجود تاکنون در همه واکسن‌های ویروسی که در کشور ما ساخته‌شده‌اند همیشه بذر یا ویروس اصلی از خارج از کشور واردشده، برای مثال سرخک را از ژاپن آوردند و پولیو از آمریکا بود، یا بذر هپاتیت بی را از کوبا گرفته بودیم، درحالی‌که خوشبختانه پروژه واکسن برکت تماما ایرانی است و این ما را دل‌خوش می‌کند که اگر در آینده به هر دلیلی با ویروس جدید روبرو شویم در عرض یک ماه تا ۴۰ روز می‌توانیم بذر واکسن داخلی را وارد چرخه تولید کنیم. حتی ممکن است به خاطر واریانت های ویروس کرونا در آینده مجبور باشیم هر شش ماه یا یک سال واکسن تزریق کنیم و مدام نمی‌توانیم منتظر خارجی‌ها بمانیم که به ما واکسن بدهند.
یعنی می‌توانیم خود را از واکسن‌های خارجی بی‌نیاز بدانیم؟
این اتفاق خوبی است که در تولید واکسن به خودمان اتکا داشته باشیم، اما به این معنا نیست که جلوی واکسن‌های وارداتی را بگیریم. بهتر است که هم واکسن وارداتی در بازار باشد و هم واکسن ایرانی و مردم قدرت انتخاب اختیار و داشته باشند که هر کدام بر اساس سلیقه خود انتخاب کنند و هر واکسنی که می‌خواهند تزریق کنند. این کار باعث می‌شود مقایسه‌ای در کشور صورت بگیرد و دانش ما روزبه‌روز ارتقا پیدا کند چون واکسن یک فناوری است که اگر ارتقا پیدا نکند مسلماً از قافله عقب می‌مانیم.
پس کرونا فرصتی برای پیوستن ایران به قافله واکسن‌سازی شد؟
قطعاً، این یک فرصت طلایی است و شاید به‌جرات بتوان گفت در دوران کرونا زیرساخت واکسن کشور ما ۵۰ سال پیشرفت کرد. درست است ما قدمت ۱۰۰ ساله در تولید واکسن داشتیم، اما نزدیک به ۲۰ تا ۳۰ سال است که دچار رکود شده بودیم، یعنی از دهه ۸۰ به بعد تولید واکسن ویروسی نداشته‌ایم، اما در پاندمی کرونا این رکود شکسته شد. کرونا آسیب زیادی به ملت ما و همه مردم دنیا زد، اما باعث شد زیرساخت واکسن در کشور ما بسیار تقویت شود و با لطف خدا و کمک دانشمندان داخلی این زیرساخت‌ها روزبه‌روزبهتر خواهد شد.
قبل از اینکه کسی این واکسن را تزریق کند ما خودمان به‌عنوان تیم تحقیقاتی واکسن را زدیم تا نشان دهیم به واکسنی که ساخته‌ایم اطمینان کامل داریم و اگر خودمان شک داشتیم نمی‌توانستیم آن را به مردم توصیه کنیم
از اولین داوطلبان تزریق واکسن "کوو ایران برکت" بگویید.
قبل از اینکه کسی این واکسن را تزریق کند ما خودمان به‌عنوان تیم تحقیقاتی واکسن را زدیم تا نشان دهیم به واکسنی که ساخته‌ایم اطمینان کامل داریم و اگر خودمان شک داشتیم نمی‌توانستیم آن را به مردم توصیه کنیم، به همین دلیل همه فناوران و اعضای تیم و کسانی که مستقیم با ویروس کار می‌کردیم برای اطمینان بخشی واکسن را تزریق کردیم. در حال حاضر هم افراد سرشناس این واکسن را تزریق می‌کنند و مفهومش این است که ما خودمان را باور داریم و در عمل این موضوع را ثابت می‌کنیم که به خودباوری و اعتماد به محصول داخلی رسیده‌ایم.
کشوری در آینده پایدار خواهد بود و حرفی برای گفتن خواهد داشت که امروز به دانشمندان و فناورانش بها دهد، علم یک کشور از آزمایشگاهایش سرچشمه می گیرد و باید برنامه ریزی دقیق و عملیاتی صورت گیرد. باید در عمل ثابت شود نه اینکه صرفاً شعار حمایت از تولید داخلی را بدهیم اما خودمان مصرف‌کننده تولید داخل نباشیم. خوشبختانه بزرگ‌مردان و زنانی داوطلب تزریق این واکسن شدند که باعث امیدواری و خودباوری دانشمندان ایرانی شدند و به آن‌ها قوت قلب دادند. به‌عنوان یک دانشمند از این رفتار الگو می‌گیرم و می‌دانم پروژه واکسن در کشوری انجام شد که مردمش به فرزندان و دانشمندان خود اعتماد دارند.
واقعیت این است که کشورهای غربی همیشه تأکید داشته‌اند که علم و تکنولوژی در دست غرب است و جهان سوم همیشه باید مصرف‌کننده بماند، متأسفانه برخی از افراد جامعه ما هم این موضوع را باور کرده‌اند. ما باور داریم که باید کارهایمان مورد نقد قرار گیرد و به‌نقد نیاز داریم، اما خیلی از نقدها این است که ما نمی‌توانیم واکسن تولید کنیم، درحالی‌که حرف ما این است که ما می‌توانیم و این موضوع را ثابت کرده‌ایم و باقدرت پیش می‌رویم.
با واکسن‌های ایرانی دیگر چقدر آشنا و به آن‌ها امیدوار هستید؟
من در فناوری ساخت واکسن "کوو ایران برکت" بوده‌ام و از واکسن‌های دیگر ایرانی اطلاع دقیقی ندارم، اما بر اساس آنچه دورادور می‌شنوم واکسن پاستور در حال گذراندن فاز سوم کار آزمایی بالینی است و با موفقیت پیش می‌رود. این واکسن که تولید مشترک ایران و کوبا است جزو واکسن‌های بی‌خطر و بسیار خوب است. یک واکسن دیگر هم با همکاری مشترک ایران و روسیه قرار است به تولید برسد. وزارت دفاع هم بر روی واکسنی به نام فخرا کار می‌کند که در فاز دوم کار آزمایی بالینی است و واکسن قابل‌اعتمادی است که در حال طی کردن موفق مراحل کار آزمایی است. یک واکسن نوترکیب دیگر هم داریم که موسسه رازی در شرف اتمام فاز دوم کار آزمایی بالینی آن است و اخیراً هم واکسنی به نام نورا توسط دانشگاه بقیه الله وارد فاز اول کار آزمایی بالینی شده که امیدواریم همه این واکسن‌ها در کنار هم تولید و تزریق شوند تا به‌زودی بتوانیم از شر پاندمی کرونا خلاص شویم.
در مسیر تولید واکسن با چه کمبودها و موانع و مشکلاتی روبرو شدید؟
مشکلات و کمبودهایی بود که باعث شد از زمان تولید به موقع واکسن یکم عقب بمانیم. علتش هم این بود که ما در صنعتی سازی واکسن زیرساخت‌های لازم را نداشتیم و هم‌چنین در تأمین یکسری مواد اولیه هم در کشور کمبود داشتیم و به همین دلیل کمی از سرعتمان گرفته شد و البته هم در سازمان‌های رگولاتوری و سیستم‌های اداری ما بروکراسی زیاد است و آن‌هم باید برداشته شود تا کشور چابک شود، درست است که سخت‌گیری و داوری برای تولید واکسن نیاز است، اما ما در بعضی مواقع زمان را از دست می‌دادیم، درحالی‌که می‌توانستیم با کشورهای واکسن ساز دیگر هم‌زمان وارد عرصه تولید واکسن شویم.
یعنی اگر این موانع نبود واکسن زودتر به تولید می‌رسید؟
بله، ما از نظر زیرساختی اگر مشکل کمتری داشتیم و موانع اصلی‌مان بروکراسی‌های اداری و فرایند صدور مجوزها تسریع می شد در این صورت می‌توانستیم مجوزهای تولید و تزریق واکسن را دریافت کرده و هم‌زمان با کشورهای واکسن ساز دیگر وارد بازارهای جهانی شویم.
چقدر امید دارید که واکسن ایرانی را در سطح جهانی عرضه کنیم؟
ابتدا باید هر چه زودتر واکسیناسیون مردم کشورمان را انجام دهیم، سپس فرصت برای عرضه واکسن ایرانی به جهان داشته باشیم. تاکنون نیز بیش از ۱۰ کشور حتی کشورهای اروپایی تقاضای دریافت واکسن ما را داشته‌اند. واقعیت این است که میزان دوزهای واکسن که در کشورهای مختلف دنیا استفاده‌شده بیشتر مربوط به کشورهایی است که سازنده واکسن بوده‌اند یا کشورهایی که با آن‌ها داد و ستد داشته‌اند. بنابراین معتقدم هر کدام از واکسن‌های ایرانی که از نظر تجاری‌سازی به‌خوبی روی آن‌ها کار شود این ظرفیت را دارند که به کشورهای جهان حتی کشورهای توسعه‌یافته صادر شوند و این‌یک ظرفیت فوق‌العاده جهانی است که باید از آن استفاده کنیم و با رعایت همه دستورالعمل‌های سازمان بهداشت جهانی به استانداردهای واکسن‌سازی دست پیدا کنیم و امیدوارم تولید واکسن برکت به‌اندازه‌ای برسد که بعد از تزریق رایگان آن به ملت ایران، بتوانیم صادرات هم داشته باشیم.
چه صحبتی با مردم ایران برای اعتماد هرچه بیشتر به واکسن ایرانی دارید؟
قبل از هر چیز از مردم می‌خواهیم که تحت هیچ شرایطی به شایعات توجه نکنند و بدانند تنها راه نجات از این پاندمی از طریق واکسیناسیون و رعایت پروتکل‌های بهداشتی است. افرادی که واکسن می‌سازند افراد سیاسی نیستند، بلکه دانشمندان کشور هستند که بزرگ‌ترین دغدغه آن‌ها سلامتی جامعه‌شان و ملتشان است. ما فرزندان علمی جامعه هستیم و مطمئن باشید برای اینکه محصول باکیفیت ارائه دهیم شبانه‌روز زحمت می‌کشیم، متأسفانه هجمه‌هایی که در کشورمان علیه دانشمندان وجود دارد خیلی بیشتر از تشویق‌ها است. ما از این ملت هستیم و سلامتی ملت آرزوی ماست. واکسنی که تولید می‌کنیم قرار است در آینده به پدر، مادر، خواهر، برادر، دوستان و جامعه ما تزریق شود و اگر قرار باشد کوچک‌ترین مشکلی داشته باشد خودمان ضرر خواهیم کرد، به همین دلیل از مردم می‌خواهیم که به دانشمندان داخلی اعتماد داشته باشند و باور کنند که این سرزمین مهد دانشمندان بزرگ و توانمند است، کافی است به خودباوری برسیم و به دانشمندان ایرانی اعتماد کنیم. اگر بتوانیم در میان دانشمندان و جامعه علمی کشور اتحاد ایجاد کنیم و یکدیگر را در راستای پیشبرد اهداف نقد کنیم و نه تخریب و تضعیف یکدیگر، در این صورت می‌توانیم به بالاترین قله‌های علمی دنیا برسیم و ساخت واکسن کرونا برای ریشه‌کن کردن پاندمی می‌تواند نقطه شروع و امیدی برای این کار باشد تا به‌زودی جشن ملی ریشه‌کن شدن کرونا را بگیریم.
افرادی که واکسن می‌سازند سیاسی نیستند، بلکه دانشمندان کشور هستند که بزرگ‌ترین دغدغه آن‌ها سلامتی جامعه‌شان و ملتشان است. ما فرزندان علمی جامعه هستیم و مطمئن باشید برای اینکه محصول باکیفیت ارائه دهیم شبانه‌روز زحمت می‌کشیم
چه درخواستی از مسئولان کشور دارید؟
به‌عنوان یک هیات علمی درخواستم راه‌اندازی رصدخانه واکسن در کشور است، چون معتقدم در قرن جنگ‌های بیولوژیک نیاز به رصدخانه واکسن داریم. جنگ بیولوژیک یا بیوتروریسم شروع‌شده و بخواهیم و نخواهیم از این اتفاقات در قرنی که پیش روداریم خواهیم داشت، بنابراین باید در سال‌های آینده یک رصدخانه واکسن داشته باشیم که نیازسنجی کنیم. متأسفانه هم‌اکنون ۷۰ درصد واکسن‌ها چه انسانی و چه دام و طیور وارداتی است درحالی‌که باید نیازهای کشور را بسنجیم تا اگر دوباره ویروسی مثل کرونا وارد کشور شد سریع و بدون فرصت خطا و اشتباه از دانش و تجربه کشور استفاده کنیم. این پیشینه در بسیاری از کتاب‌ها نیست، اما در دوران کرونا به آن دست پیدا کرده‌ایم و باید همیشه یک تیم آماده داشته باشیم که اگر یک روز به هر دلیلی یک ویروس جدید وارد کشور شد اجازه ندهیم کشور فلج شود و زمان را از دست ندهیم. خواسته دیگر این است که اتحاد و همبستگی و خودباوری بین دانشمندان ایرانی و اعتمادسازی بین مردم و دانشمندان صورت گیرد تا روزهای روشنی در پیش داشته باشیم.
دکتر اصغر عبدلی متولد ۱۳۶۲ و اصالتاً از اهالی روستای کولانکوه در استان اردبیل است که از دوران کودکی به رشته ویروس‌شناسی علاقه داشته و باعلاقه در این مسیر قدم گذاشته و توانسته دو بار رتبه یک کشور را از آن خود کند؛ یکی در آزمون کارشناسی ارشد و دیگری در آزمون تخصصی. عبدلی از سال ۱۳۸۵ تاکنون در زمینهٔ واکسن و صنعتی سازی آن تحقیق و پژوهش داشته و واکسن کرونا اولین واکسنی نیست که در مورد آن کارکرده است، به‌طوری‌که پیش از آن بر روی چندین واکسن مختلف ازجمله واکسن آنفلوانزای فوق حاد، آنفلوانزای H۱N۱ و واکسن HIV کار کرده است. این دانشمند ایرانی یک دوره فرصت مطالعاتی در کمپانی نوارتیس که یکی از شرکت‌های معروف واکسن‌سازی دنیاست زیر نظر پروفسور "راپلی" کاندیدای جایزه نوبل گذرانده و در ایران نیز ۷ سال افتخار شاگردی پرفسور " سلیمان جاهی" را در دوره کارشناسی ارشد و دکترا داشته است.ایسنا
