به گزارش شفاآنلاین: امروزه یکی از مشکلات دانشجویان تحصیلات تکمیلی نوشتن پایان‌نامه است. برخی از دانشجویان کارشناسی ارشد برای نوشتن پایان‌نامه تسلط کافی روی موضوع مورد مطالعه خود ندارند تا بتوانند بر اساس آن هدف خود را پیش ببرند، شاید بتوان گفت که برنامه‌های درسی به گونه‌ای نیستند که به دانشجویان چگونگی نوشتن پایان‌نامه و همچنین نوشتن مقاله را آموزش دهند.
یکی از انتقادات اصلی بیشتر روسای دانشگاهی پایین بودن بیش از حد انتظار کیفیت پایان‌نامه هاست که همین عامل باعث می‌شود تا برنامه‌های مطالعاتی بیش از پیش مورد انتقاد قرار گیرند، برای مثال استادان دانشگاهی شفافیت نوشته دانشجویان یا درک آن‌ها از موضوع را بررسی می‌کنند، اما نحوه نگارش پایان‌نامه را به دانشجویان خود نمی‌آموزند و انتظار دارند تا آن‌ها در نوشتن پایان‌نامه ها بسیار حرفه‌ای عمل کنند.
پایان‌نامه نویسی از ۴ رکن اصلی تفکر، برنامه‌ریزی، سازماندهی و استدلال تشکیل شده و افراد را ملزم به درک و بیان درست مطالب می‌کند و به دلیل عدم رعایت این نکته از سوی دانشجویان معمولا پایان‌نامه ها از کیفیت خوبی برخوردار نیستند.
از سوی دیگر برنامه‌های درسی دانشگاه‌ها و دروسی که برای آن‌ها تدریس می‌شود مبهم و انتزاعی است، از این رو نکات لازم را به دانشجویان نمی‌آموزد پس با توجه به این موضوع نباید از آن‌ها انتظار داشت پایان‌نامه ای در سطح حرفه‌ای ارائه دهند و اگر نوشتن یک پایان‌نامه با کیفیت در دانشگاه‌ها اهمیت بیشتری پیدا کند به همان میزان برنامه‌های درسی هم از شفافیت و محتوای بهتری برخوردار خواهند شد.
استادان راهنما هم معمولا به دلیل مشغله‌های کاری اهمیت زیادی برای انتخاب تخصصی موضوعات پایان‌نامه دانشجویان قائل نمی‌شوند و تنها نتیجه نهایی، پذیرش و چاپ مقاله مشترک مورد انتظار آن هاست که در اینصورت دانشجویان با مراجعه به منابع نامعتبر و استفاده از شیوه کپی برداری اقدام می‌کنند.
دشوار بودن انتخاب موضوع پایان‌نامه
از آنجایی که دانشجویان پایان‌نامه نویسی و پذیرش و چاپ آن را به عنوان تکلیفی مشقت بار می‌پندارند برای پیشبرد هر چه سریع‌تر آن معمولا موضوعات تکراری را انتخاب می‌کنند یا اینکه به موضوعات تخصصی بدون داشتن پیشینه مطالعاتی ورود پیدا می‌کنند که همین عامل باعث می‌شود تا آن ها در ادامه مسیر مجبور به کپی برداری شوند و نتوانند به ارائه اطلاعات جدید اقدام کنند یا اینکه به دلیل نداشتن مطالب جدید و کارساز از نوشتن ادامه آن مقاله صرف‌نظر کنند و به همین صورت پول و زمان خود را از دست دهند.
همچنین یکی دیگر از معضلات شروع پایان‌نامه این است که دانشجویان توانایی لازم را برای اولویت بندی مطالب کلی مقاله از قبیل موضوع، مقدمه، فصل بندی، اختصاص مطالب در بخش‌های مرتبط، نحوه جمع آوری منابع و ... ندارند و به همین علت موسسات قلابی و دلالان به خود اجازه می‌دهند تا از طریق مشاوران به راهنمایی دانشجویانی اقدام کنند که قصد پایان‌نامه نویسی دارند و مبلغ زیادی را دریافت کنند.
برخی اوقات هم دانشجویان قبل از جمع آوری مطالب از منبع مورد نیاز به نوشتن ناقص موضوع مطالعاتی خود می‌پردازند که همین عامل باعث می‌شود تا نگارش پایان‌نامه به نظرشان سخت و طاقت فرسا بوده و مقاله شان بی کیفیت باشد که در نهایت فرصت پذیرش و چاپ مقاله را از دست خواهند داد. از همین رو لازم است تا در ابتدا روی موضوع تحقیقاتی خود متمرکز شوند و سپس اقدام به نوشتن محتوی پایان‌نامه کنند.
آموزش گزارش نویسی باید از مدارس آغاز شود
مهدی، پور فتح، معاون پژوهش‌های کاربردی دانشگاه تهران اظهار کرد: به نحوه نگارش متون تخصصی و غیر تخصصی باید زمان زیادی را اختصاص دهیم.
او افزود: تمامی متون از قبیل مقاله یا پایان‌نامه باید به صورت قوی نوشته شوند و از لحاظ ادبی و نحوه بیان مطالب و ترتیب ارائه مطالب و برنامه‌های جانبی دیگر در زمینه‌های تخصصی باید تمام تلاش خود را بکار بگیریم.
پورفتح تصریح کرد: به دلیل امتیازاتی که مقالات دارند تمرکز بیشتر استادان روی این موضوع است، اما در هر صورت پایان‌نامه ها باید کیفیت خوبی داشته باشند و لازم است تا به این نکته توجه کنیم که مسئله پایان پایان‌نامه در صورت درست نویسی دانشجو، با سهولت در ارائه مقالات دیگر همراه خواهد بود.
او ادامه داد: آموزش گزارش نویسی باید در مدرسه شروع شود، برای تدریس آن در دانشگاه‌ها دیر است و این موضوع در کشور‌های غربی از دوران ابتدایی آموزش داده می‌شود تا دانشجویان بتوانند در دوران دانشگاه به صورت حرفه‌ای و راحت عمل کنند.
معضلی به نام بازار سیاه تولید و چاپ مقاله
رضا رستمی استاد دانشگاه تهران، درباره اهمیت مقاله و پایان‌نامه اظهار کرد: مقاله در واقع گزارش یک فعالیت علمی و پژوهشی، برای در دسترس قرار گرفتن تلاش یک دانشمند یا گروهی از دانشمندان و محققان در اختیار علاقمندان است.
او افزود: مقاله ملاک تولید علم است و در حال حاضر مهم‌ترین شاخص برای سنجش میزان موفقیت یک استاد، دانشکده، دانشگاه یا کشور در تولید علم است.
رستمی بیان کرد: به دلیل اهمیت ارائه مقاله توسط دانشجویان، این امر مورد توجه جدی دولت، وزارت‌خانه‌های مرتبط و دانشگاه‌ها قرار گرفته و بر انجام کار پژوهشی و چاپ مقاله توسط دانشجویان و استادان دانشگاه تاکید شده است.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: لازمه ارائه یک مقاله، توانمندی فردی، پژوهش و تحقیق است و اگر فردی با انجام کار پژوهشی، در زمینه تولید علم قدم بردارد، شایسته گرفتن مدرک دکتری و ارتقای جایگاه به استاد دانشگاهی است؛ به عبارت دیگر ارتقای جایگاه یک استاد دانشگاه و دفاع از پایان‌نامه دکتری برای دانشجویان مستلزم ارائه یک مقاله است.
او گفت: آموزش دانشجویان برای نوشتن یک مقاله، از مقطع لیسانس و با درس‌هایی از جمله آمار و روش تحقیق شروع می‌شود؛ این درس‌ها دانشجو را برای انجام کار پژوهشی و نوشتن یک مقاله آماده می‌کند.
رستمی افزود: اگر دانشجو در مقطع لیسانس فردی موفق باشد، آمار و روش تحقیق را به طور کامل فرابگیرد و جمع‌آوری داده و نوشتن پروپوزال را در دوران دستیاری پژوهشی در کنار یک استاد یا دانشجوی تحصیلات تکمیلی یاد گرفته باشد، مقطع لیسانس را با موفقیت می‌گذراند و با موفقیت وارد مقطع فوق لیسانس می‌شود.
این استاد دانشگاه بیان کرد: در مقطع فوق لیسانس ارائه مقاله و پایان‌نامه صرفا یک کار پژوهشی تحت عنوان پایان‌نامه است؛ اگر دانشجو خودش این پایان‌نامه را با انجام پژوهش آماده کند، حاصل آن یک پایان‌نامه قابل دفاع است که دانشجویان می‌توانند از آن یک مقاله استخراج کنند.
او افزود: ایراد و مشکل کار این است که درس‌ها در مقطع لیسانس جدی گرفته نشده و توانمندی لازم کسب نمی‌شود و پایان‌نامه به جای اینکه حاصل تلاش و تحقیق دانشجو باشد، یک پژوهش آماده و نوشته شده توسط افراد دیگر است؛ در این حالت مقاله حاصل از پایان‌نامه هم متعلق به دانشجو نیست و از پایان‌نامه ای استخراج شده که فرد دیگری برای دانشجو نوشته است.
رستمی گفت: متاسفانه امروز گروه‌های مافیایی و بازار سیاه در زمینه تولید و چاپ مقاله ایجاد شده است که یک چالش جدی در جامعه به شمار می رود و مقاله به جای اینکه حاصل کار پژوهشی یا تحقیقات یک استاد باشد، توسط فردی دیگر آماده و چاپ می‌شود.
او بیان کرد: در این حالت مقاله‌ها به معنای واقعی، ارزشی به لحاظ تولید علم ندارد و این مقاله‌ها در دنیا که یکی از معیار‌های طبقه‌بندی کشور‌ها در زمینه تولید علم است، به عنوان یک امتیاز منفی محسوب می‌شود.
افزایش تعداد مقالات بی‌کیفیت و فارغ التحصیلان دکتری
رستمی ادامه داد: ارائه مقاله در مقطع دکتری اجباری است و دانشجو قبل از این که از پایان‌نامه دفاع کند باید یک مقاله ارائه دهد؛ فردی که نتوانسته در مقطع کارشناسی ارشد توانمندی لازم برای ارائه مقاله و پایان‌نامه را کسب کند، مجبور است نوشتن مقاله دکتری را به فرد دیگری واگذار کند که نتیجه این کار تعداد زیاد فارغ‌التحصیلان دکتری بدون کیفیت و حجم بالای مقالات منتشر شده بی‌کیفیت و ناکارآمد است.
او تاکید کرد: یکی از معضلات امروز جامعه، مد شدن تحصیلات تکمیلی است به همین دلیل باید این فرهنگ در جامعه فراگیر شود که اگر فردی به تدریس و انجام پژوهش علاقه ندارد نیازی برای ورود به تحصیلات تکمیلی نیست، زیرا جامعه ظرفیت داشتن این تعداد فارغ‌التحصیل دکتری را ندارد.
ویژگی‌های یک مقاله معتبر و استاندارد
این استاد دانشگاه گفت: مقاله‌ای که باید در دانشگاه چاپ شود، یک مقاله دارای استاندارد‌های بین‌المللی است که در آن از منابع معتبر دنیا استفاده شده است. در واقع مقاله نویسی یک فن و آموزش است که نیاز به علاقه‌مندی فرد دارد تا بتواند آموزش‌های کسب کرده را در قالب یک مقاله ارائه کند.
رستمی اظهار کرد: قدم اول در نوشتن یک مقاله انتخاب موضوع است؛ مقاله می‌تواند دارای موضوعات مختلفی از قبیل هواشناسی، اجتماعی، درمان و غبیره باشد که به علاقه فرد بستگی دارد؛ به عبارت دیگر هر موضوع دارای ساختار منسجم و کاربردی می‌تواند در نهایت به یک مقاله عالی و جامع تبدیل شود.
او بیان کرد: پس از انتخاب موضوع باید به جمع آوری اطلاعات و داده‌ها پرداخته شود و در نهایت تحلیل و آنالیز داده‌ها صورت می‌گیرد؛ نتایج به دست آمده از پژوهش دانشجو باید با نتایج پیشین مقایسه شده و علل تفاوت یا شباهت نتایج تبیین و تشریح شود.
این استاد دانشگاه گفت: برای پایان‌نامه‌ای که حدود ۲۰۰ صفحه است، جمع‌بندی پژوهش در قالب ۲۰ صفحه باید بتواند نتیجه را به عنوان یک مقاله ارائه دهد و این تمام مراحل تهیه یک پایان‌نامه توسط دانشجویان است.
گفتنی است که در انتخاب موضوع پایان‌نامه توجه به معیار‌هایی از قبیل نیاز جامعه، در اختیار داشتن امکانات تحقیق نظری و عملی، داشتن دانش و علاقه در زمینه مورد نظر، آینده شغلی و ... حائز اهمیت است، همچنین قبل از انتخاب موضوع دانشجویان حتما سابقه تحقیق را بررسی کرده و در صورت تکراری بودن از آن صرف‌نظر کنند.
برای افزایش کیفیت پایان‌نامه دانشجویان لازم است تا دانشگاه‌ها حتما چند واحد درسی را به آموزش نوشتن مقاله اختصاص دهند تا دانشجویان هدف خود را برای انجام این کار از همان ابتدا شناسایی کرده و متناسب با آن گام بردارند تا در ادامه مسیر با شکست رو به رو نشوند و بتوانند مقاله‌ای تحویل استادان دهند که هم تاثیر زیادی بر رفع مشکلات جامعه داشته باشد و هم به محصولی تبدیل شود که بتوان آن را تجاری سازی کرد.
همچنین لازم است تا دانشجویان در این مسیر از افراد نخبه و به نوعی اهل علم کمک بگیرند تا زمان و پول زیادی را صرف انجام این کار نکنند و بتوانند در کم‌ترین زمان ممکن به ارائه یک پایان‌نامه با کیفیت و مورد قبول اقدام کنند.YJC
