آگاهی دادن به مردم در زمینه استفاده از ماسک، رعایت فاصله گذاری اجتماعی و پروتکل‌های بهداشتی و تشدید نظارت بر محدودیت‌ها موثرترین اقدام در مقابله با کرونا است
شفاآنلاین>سلامت> بیش از یک سال از شیوع بیماری کرونا به عنوان یکی از اجتماعی‌ترین بیماری‌های دو دهه نخست قرن می‌گذرد. این بیماری علاوه بر جنبه‌های پزشکی و سلامت، جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی، معنوی و روانی گسترده‌ای با خود به همراه داشته است. روانشناسان از سونامی اختلالات روانی در پسا کرونا و جامعه‌شناسان از تغییرات گسترده مناسبات اجتماعی به دلیل این بیماری می‌گویند.
به گزارش شفاآنلاین: با این حال هنوز پژوهش مستندی در این رابطه صورت نگرفته است. این نگرانی‌ها موجب شده تا استاندار تهران بر لزوم انجام پژوهش‌های اجتماعی و روانشناختی تاکید کند. چندی قبل نیز وزیر بهداشت دست یاری به سوی جامعه شناسان و اساتید دانشگاه‌های علوم انسانی کشور دراز کرد. تمامی اینها موید این است که ابعاد اجتماعی و تبعات بیماری کرونا بیش از آن چیزی است که امروز دیده می‌شود و چه بسا این تبعات در آینده هزینه‌ای بیش از آنچه امروز صرف مبارزه با بیماری می‌شود را طلب کند.
انوشیروان محسنی بندپی، استاندار تهران در دیدار اخیری که با رئیس و مدیران پژوهشی موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی داشت. با تاکید بر لزوم رعایت پروتکل‌های بهداشتی گفت: «آگاهی دادن به مردم در زمینه استفاده از ماسک، رعایت فاصله گذاری اجتماعی و پروتکل‌های بهداشتی و تشدید نظارت بر محدودیت‌ها موثرترین اقدام در مقابله با کرونا است.»
وی با اشاره به اهمیت پژوهش در امور مختلف اجتماعی به ویژه کرونا تاکید کرد: «موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی نگاه جدیدی به مسائل حوزه اجتماعی دارد و باید این مسئله در سطح کلان مورد توجه قرار بگیرد تا خلاهای موجود در زمینه داده‌های اطلاعاتی تکمیل شود. داده‌های لازم برای اتخاذ تصمیم مناسب اهمیت فزاینده‌ای دارد به ویژه اینکه در استان تهران که با شرایط پیچیده‌ای مواجه هستیم و این در حالی است که استان تهران سرریز آسیب‌های اجتماعی کشور در موضوع معتادین متجاهر، کودکان کار و غیره شده است.» محسنی بندپی با اشاره به کمبود امکانات و سرانه‌های مختلف در استان گفت: «سرانه دانش آموزی در هر کلاس ۳۴ نفر در استان تهران است و سرانه تخت بیمارستانی در تهران ۱.۶ و در شهرستان‌ها شش دهم درصد به ازای هر هزار نفر است که این مسائل نیاز به رسیدگی جدی دارد.»
وی با بیان این که کرونا بر سلامت روان شهروندان تاثیر گذاشته است، گفت: «رسیدگی و بررسی آثار اجتماعی ناشی از شرایط کرونا بر موضوع سلامت روان ضروری است.»
حشمت‌الله عسکری معاون استاندار نیز در این نشت با اشاره به ظرفیت پژوهشی در استان تهران اظهار کرد: «در ایام کرونا یکی از مشکلات عمده تفکیک مشاغل غیر رسمی و مشاغل رسمی شهر تهران بود. چراکه شناسایی آنها ممکن نبود. از این رو آسیب‌شناسی مشاغل غیر رسمی در شهر تهران ضرورت دارد. از دیگر مشکلات استان تهران موضوع مهاجرت است که به دنبال آن تامین اشتغال این افراد مطرح می‌شود که تاکنون الگو و مدلی برای این موضوع وجود نداشته است، هر چند ظرفیت اشتغال در استان تهران با افزایش ظرفیت شهرک‌های صنعتی افزایش داشته اما باید دید این مدل تا چه زمانی پاسخگو است. از این رو نیازمند الگویی دقیق در این زمینه هستیم.»
کرونا مدیریت قبل، حین و بعد از بحران می‌طلبد
روزبه کردونی، رئیس موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی نیز در این دیدار، گفت: «کرونا به عنوان یک بلای طبیعی ویژگی منحصر به فردی دارد که در هیچ یک از بلاهای دیگر دیده نمی‌شود و آن این است که باید برای پیش از بحران، حین و پس از بحران در رابطه با کرونا برنامه‌ریزی داشته و سه نوع مدیریت را لحاظ کرد.»
وی افزود: « در رابطه با کرونا سه شوک برون‌زای مستقیم که بر حوزه سلامت تاثیرگذار است؛ شوک برون‌زای غیر مستقیم که تاثیرات اجتماعی و اقتصادی داشته و شوک درون‌زای غیر مستقیم که ناشی از جنس سیاست‌گذاری‌ها در مواجهه با کرونا است را شاهد هستیم که می‌تواند به اندازه خود بیماری مخرب باشند»
کردونی گفت: «تاکنون هیچ مطالعه‌ای در خصوص تاثیرات اجتماعی کرونا وجود نداشته و در این زمینه موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی حرف‌هایی برای گفتن دارد.»
رئیس موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی اظهار کرد: «شاهد کاهش سرمایه اجتماعی در جامعه هستیم و این به دلیل فقدان نهادهای واسطه‌گر در جامعه و نهادها است که نهادهایی مانند موسسه عالی پژوهش می‌تواند در این زمینه نقش واسطه‌گری ایفا کند.»
تاکیدهای استاندار تهران و رئیس موسسه عالی پژوهش تامنی اجتماعی در مورد پژوهش در زمینه‌های تاثیر اجتماعی و روانی کرونا و بحران‌ها آن در حالی است که وزیر بهداشت اوایل مهرماه امسال خواستار کمک جامعه شناسان و روانشناسان به وزارت بهداشت برای عبور از بحران کرونا شده بود. نمکی که در مراسم آغاز سال تحصیلی دانشگاه‌ها در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران سخرانی می‌کرد، گفت: «امروزه از اساتید مجرب در رشته های مختلف که می‌توانند در عرصه مقابله با کرونا کمک کنند، بهره می‌گیریم. ما در جنبه های زیست محیطی ، روانشناسی، علوم اجتماعی مسائلی داریم که با کمک دانشگاه‌های غیر علوم‌پزشکی سعی در حل و رفع آنها داریم.»
علی رغم گفته‌های وزارت بهداشت تا امروز پژوهش قابل تاملی در حوزه جامعه شناسی کرونا حداقل در ایران دیده نمی‌شود و اگر چند وبینار محدود یا نظر سنجی را کنار بگذاریم تا کنون پژوهش مستندی در این زمینه انجام نشده است. عمده این تحلیل‌های جامعه شناختی شخصی و شهودی بوده و در واقع میدانی و بر اساس روش‌های منسجم روش‌شناختی نبوده است. برای درک این موضع کافی است به پایگاه انجمن جامعه شناسی ایران در فضای مجازی نظری افکند، جز تحلیل‌ها یا گاه ترجمه‌های انفرادی هیچ پژوهشی در زمینه بزرگترین بیماری اجتماعی قرن وجود ندارد.
علی رغم نبود این پژوهش‌ها، کرونا همچنان در جریان است. جامعه شناسان و روانشناسان نگران روزهای پسا کرونا هستند. محمد حاتمی رئیس سازمان نظام روانشناسی در روزهای اخیر چندین مرتبه در رابطه با احتمال سونامی اختلات و مشکلات روانی هشدار داد. از سوی دیگر نیز جامعه شناسان از تغییر مناسبات اجتماعی در جهان پسا کرونا سخن می‌گویند.
مجتبی ترکارانی، رئیس انجمن جامعه شناسی لرستان در این رابطه، گفت: «شیوع کرونا نوعی مناسک زدایی از زندگی اجتماعی انجام داده است به اینصورت که ما در زندگی عادی خود به آداب و مناسکی همچون دست دادن و موارد مشابه عادت کرده‌ایم که فکر می‌کنیم اینها بدیهیات زندگی هستند وباید حتما آنها را به‌جا آورد. اما بروز کرونا و توصیه‌های بهداشتی بر این تاکید دارد که نباید به دیگران دست بدهید یا نباید روبوسی کنید و یا فاصله از دیگری از وجود داشته باشد، نباید خوراکی تعارف کنید و یا اینکه مراسم‌های جمعی را باید تعطیل کرد.»
این تحلیل‌گر مسائل اجتماعی گفت: «معلق نمودن مناسک‌ها در جامعه‌ای که سخت دلبسته این مناسک است و دست کشیدن از آنها را نابخشودنی می‌داند نوعی تزلزل فکری ایجاد خواهد کرد که می‌تواند در ایجاد نوعی ناامنی هستی شناسی وافزایش اضطراب موثر باشد. اگرچه پایه بسیاری از مناسک اجتماعی را برای ایجاد تغییر اجتماعی سست می‌کند.»
این جامه شناس گفت: «کرونا به ما نشان داد که سیستم‌های اعتماد نهادین جامعه آنچنان قوی نیستند که بتوان در شرایط سخت به آنها اتکا کرد و این نهادها در مقابل مخاطرات بزرگ بسیار شکننده و ناپایدار هستند. مخصوصا در سیستم‌هایی که توان سازگار کردن آنها با شرایط بحرانی و غلبه بر بحران ها پایین است این مخاطرات می توانند پیامدهای جدی داشته باشند؛ مثلا سیستم‌های بهداشتی و نظام‌های اقتدار و حکمرانی ما نشان دادند که در چنین شرایطی توان اعمال اقتدار آنها برای جلوگیری از نفوذ بیماری کم است و توان ایجاد آرامش در اذهان جامعه را ندارند.»
مریم یارمحمدی توسکی، رئیس انجمن جامعه شناسی استان مرکزی نیز با بیان اینکه کرونا بحرانی پیش‌بینی نشده در سطح گسترده بود که تبعات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و جانی زیادی در پی داشت، گفت: «حال این رسالت گروه‌های مرجع و اندیشه‌ورز است که با پژوهش‌های میدانی و کنکاش‌های عمقی، علاوه بر مداخلات هدفمند برای مهار بحران فعلی به پیامدهای پس از کرونا بیاندیشند و الگوهای کارآمد و مشارکتی را برای اصلاح ضعف‌ها و بهبود زیست مناسب اجتماعی را ارایه دهند.»
وی گفت: «شیوع کرونا در واقع تشکیل کلاس درس جهانی برای بازاندیشی شیوه زندگی مدرن بود و در این راستا هر جامعه برای حفظ و تداوم زیست اجتماعی خود ملزم به تغییراتی گسترده شده است و می‌طلبد با دقت آثار بحران‌آفرین و آسیب‌های به‌جای مانده از این تهدید بیولوژیکی را ارزیابی کرده و از دریچه بازنگری و شناخت رفتارهای ریسکی و خطا را با بازاندیشی، اصلاح در همه سطوح کلان، میانی و خرد مناسبات اجتماعی در قالبی درازمدت و کارآمد مسیر زندگی آتی خود را امن‌تر کند.»
عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: «شیوع کووید ۱۹ تهدیدهای جدی و فرصت‌هایی را ایجاد کرده، به‌طور مثال در حوزه زیست و آموزش مجازی، نوآوری‌ها و یا حداقل گوشزدهایی را در برداشته است.»
رئیس انجمن جامعه شناسی استان مرکزی ادامه داد: «درس دیگر بحران کرونا توجه جدی به آسیب‌پذیری دهک‌های متوسط و پایین جامعه است که به نظر متخصصان اپیدومیولوژیست‌ها و دیگر متخصصان حوزه پزشکی، بحران کرونا، یگانه بحران زیستی نبوده و نیست و هر چه به‌ظاهر توانمندتر و مجهز به تکنولوژی‌های مدرن می‌شویم، دستکاری و مداخلات انسان به محیط زیستش گسترده‌تر شده و اگر مدیریت نشود، فاجعه‌های انسانی دیگر قابل پیش بینی است.»
این جامعه شناس تاکید کرد: «باید در این بازنگری گسترده، امنیت زیستی، اقتصادی و اجتماعی همه قشرهای اجتماعی از جمله شاغلان در کسب و کار سنتی، خرده فروشان، کارگران فصلی و مشاغل آزاد دیده شود و از فضای مجازی در این عرصه نیز می‌توان بهره جست.»
رئیس انجمن جامعه شناسی استان مرکزی بیان کرد: «تقویت گفتمان بازاندیشی از موضوعات ضروری در مدیریت پس از کرونا است و نیاز است که اتاق‌های فکر و استفاده از ایده‌های صاحبان اندیشه و علم به صورت عملی در مدیریت جمعی و حل مشکلات لحاظ شود.»
یارمحمدی توسکی یادآور شد: «حوزه اندیشه‌ورزی و مشارکت با اهل فن و تخصص نیاز عصر جدید است و این مهم موقت و لحظه‌ای نیست و باید در کنار این اصل مشارکت نهادینه شده مردم در لایه های مختلف ضمانت اثربخشی در تصمیمات و سیاستگزاری‌ها بیابد و امید است که با مشارکت اجتماعی، نشاط و بالندگی فکری و سرمایه اجتماعی ایجاد شده ، آهنگ توسعه منسجم‌تری داشته باشیم.»
عضو هیئت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی اراک گفت: «شوک ناشی از بحران زیستی بیولویکی کرونا نباید مسئولان را از لزوم و اهمیت تغییراتی که باید در سبک زندگی، امور کارگزاری مردم و لایه‌های خدمات اجتماعی و فرهنگی مورد نیاز غافل کند بلکه باید از فرصتی که پیش آمده نهایت بهره را برد تا توانمندی‌های مقابله با بحران‌های ناشناخته را همدوش با ترمیم خسارات کرونا بهبود داد.»
نظرشما
آخرین اخبار