از همان روزهای ابتدایی پاندمی کرونا و با ابلاغ به اعضای جدید کمیته ملی واکسن از سوی وزیر بهداشت، کمیته اقدام به آغاز فعالیت کرد و در جلسات متعدد پروتکلهای سازمان جهانی و کشورهای گوناگون را مورد نقد و بررسی قرار داد
شفاآنلاین>سلامت> معاون فنی مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت در واکنش به این دیدگاه که وزارت بهداشت در اجرای سند ملی واکسیناسیون کووید 19 تخلف کرده و قبل از واکسینه کردن گروههای هدف در فاز نخست همچون پرسنل بیمارستانها به سراغ گروههای دیگری مانند سالمندان رفته است، اظهار داشت: «افرادی که این سخنان را میزنند از محتوای سند ملی واکسیناسیون اطلاعی ندارند. این سند، سندی 81 صفحهای است و بعید میدانم که حتی یکی از این منتقدین سند را بهصورت کامل مطالعه کرده باشد؛ لذا به جرات میتوان گفت که تحت هیچ شرایطی از سند عدول نشده است.»
به گزارش شفاآنلاین: با آغاز واکسیناسیون کرونا در کشور حرفوحدیثها درباره روند اجرای این طرح ملی که در قالب سند ملی واکسیناسیون کووید 19 میشود بسیار زیاد شده و عدهای معتقدند وزارت بهداشت در اجرای این طرح از سند ملی عدول کرده است.
ازاینرو به گفتوگو با شهنام عرشی، معاون فنی مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت نشستهایم تا در خصوص روند تدوین سند و مراحل اجرایی آن بیشتر بدانیم که در ادامه متن این گفتوگو را میخوانید.
برای شروع در خصوص وظایف کمیته ملی واکسن وزارت بهداشت توضیح بفرمایید؟
همانگونه که میدانید کمیتهای تحت عنوان «کمیته ملی واکسن» در وزارت بهداشت تحت نظر مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وجود دارد که وظیفه آن تدوین سیاستهای ملی واکسیناسیون در کشور است.
اعضای این کمیته نیز شامل متخصصان بیماریهای عفونی، متخصصان اپیدمیولوژی، صاحبنظران واکسیناسیون، ویروس شناسان و برخی اعضای هیئتعلمی دانشگاههای علوم پزشکی سراسر کشور میشود.
البته ازآنجاکه اسناد واکسیناسیون کشوری هرساله تغییر پیدا نمیکنند؛ این کمیته هرازچندگاهی تشکیل جلسه میدهد تا در صورت لزوم برنامه واکسیناسیون روتین کشوری را تغییر دهد؛ بنابراین در این جلسات اعضا در خصوص موضوعات مختلفی همچون ضرورت اضافه شدن یک واکسن به واکسنهای موجود تصمیمگیری میکنند؛ لذا این کمیته با اعضای متغیر در صورت لزوم تشکیل جلسه میدهد.
نقش کمیته ملی واکسن در تدوین سند ملی واکسیناسیون کووید 19 چه بود؟
از همان روزهای ابتدایی پاندمی کرونا و با ابلاغ به اعضای جدید کمیته ملی واکسن از سوی وزیر بهداشت، کمیته اقدام به آغاز فعالیت کرد و در جلسات متعدد پروتکلهای سازمان جهانی و کشورهای گوناگون را مورد نقد و بررسی قرار داد. ازاینرو نوع واکسنهای موجود در بازار و مختصات کشور در کنار وضعیت واکسنهای تایید شده در این کمیته مورد بررسی قرار گرفت و درنهایت سندی تحت عنوان «سند ملی کووید 19» تدوین شد تا با توجه به وضعیت اپیدمیولوژیک ایران واکسیناسیون در چارچوب آن آغاز شود.
البته برای اولین بار در این کمیته نمایندگانی از مجلس و سازمان نظام پزشکی هم حضور داشتند که بنا بهضرورت در جلسات حضور مییافتند. همچنین کمیتههای استانی نیز تشکیل شد و استانداردان بهعنوان روسای کمیتهها و روسای دانشگاه علوم پزشکی بهعنوان دبیران کمیته جلسات استانی را برای اجرای دستورات کمیتههای بالاتر و کمک به برنامهریزی برگزار کردند.
بر اساس سند ملی واکسیناسیون تزریق واکسن در چند فاز انجام خواهد شد؟
سند ملی واکسیناسیون چهار فاز اجرایی دارد که اولویتبندی اجرا را مشخص کرده است. البته این سند بخشهای دیگری ازجمله ملاحظات اخلاقی، بخش مالی و نحوه تامین واکسن را هم دارد.
فاز اول اولویت که در سند به آن اشاره شده مربوط به کارکنان خط اول ارائهدهنده خدمت به بیماران کووید است چراکه این گروه بیشتر از همه در معرض ابتلای جدی به ویروس قرار دارند و فاز اول واکسن به این گروه تعلق خواهد گرفت. ازاینرو تمامی پرسنل بیمارستانهای پذیرشکننده بیماران بستری کووید اعم از کادر درمان، نیروهای خدمات و حتی کارکنان بخشهای حراست و اداری این مراکز در این فاز واکسینه خواهند شد. علاوه بر این پرسنل اورژانس و کارکنان بخشهای غسالخانه نیز در این فاز واکسن را دریافت خواهند کرد. همچنین شاغلان آزمایشگاههای تشخیص کووید هم در فاز نخست قرار دارند. ازاینرو فهرست و اعضای حاضر در این فاز بسیار طولانی است و شاغلان مطبهای عمومی و متخصصان ریه و دندانپزشکان و پرسنل داروخانهها و درمانگاهها را هم شامل میشود. همچنین در این فاز افرادی با ریسک بالای بستری و مرگومیر نسبت کووید قرار دارند. علاوهبر این سالمندان و افراد ساکن در مراکز نگهداری دستهجمعی هم در این مرحله واکسن خواهند گرفت. برای مثال جانبازان ساکن در مراکز نگهداری جانبازان و نیز افراد کمتوان ذهنی که در محلهای خاصی نگهداری میشوند در فاز نخست قرار خواهند داشت.
در فاز دوم افراد مسن بالای 80 سال مورد واکسینه قرار خواهیم گرفت و سپس به سراغ سنین 75 به بالا و بعد از آن 70 سال خواهیم رفت و بهتدریج سنین بعدی به این گروهها اضافه خواهند شد. پس از آنها نوبت به افراد 16 تا 64 سال که ریسک بالای بیماری و ابتلا دارند خواهیم رفت و آنها را واکسینه خواهیم کرد. همچنین بیماران شیمیدرمانی و دریافتکنندگان عضو و افراد دارای دیابت کنترل نشده نیز در نوبت دوم واکسیناسیون قرار خواهند داشت. البته اگر زمانی امکانات واکسیناسیون گستردهتر و وسیعتر شده و میزان واکسن در دسترس بیشتر باشد ممکن است فازهای یک و دو همزمان اجرا شود.
در فاز سوم افراد حاضر در زندانها و نظامیان واکسینه خواهند شد و همچنین شاغلان سایر قسمتهای ارائهدهنده خدمات ضروری به مردم در این مرحله واکسن را دریافت خواهند کرد.
در فاز چهارم نیز باقی افراد جامعه واکسینه خواهند شد و این مرحله نیز بر اساس اولویت سنی انجام خواهد شد. البته همانظور که قبلا هم عنوان کردیم ممکن است توالی اجرایی فاز سه و چهار جابجا شود که در صورت تایید کمیته فنی این اتفاق خواهد افتاد.
همچنین شاید این سوال هم پیش بیاید که آیا احتمال ادغام فازهای سه و چهار وجود دارد یا نه؟ که در پاسخ باید بگویم که این احتمال بسیار ضعیف است، ولی این موضوع دیده شده که در صورت فراوانی واکسن بتوان همه فازها را بهصورت همزمان اجرا کرد.
اما نباید فراموش کنیم که واکسینه کردن 30 تا 40 میلیون نفر بهصورت همزمان کار بسیار دشواری است چراکه کل واکسیناسیونی که قبل از این بحران در طول سال انجام میشد نزدیک به 12 میلیون دوز بود، ولی اگر بخواهیم امروز 30 تا 40 میلیون نفر را واکسینه کنیم باید هرماه نزدیک به 15 میلیون نفر را واکسینه کنیم که این میزان معادل یک سال واکسیناسیون قبلی است و حجم کار به ده برابر افزایش پیدا میکند که امکان اجرای آن بسیار سخت است. هرچند ممکن است زمانی به این میزان هم دست پیدا کنیم که میتوان در آن زمان برای این اقدام برنامهریزی هم کرد.
مسئولیت اصلی اجرای سند ملی واکسیناسیون کووید 19 بر عهده چه نهادی است؟
مسئولیت اصلی اجرای این سند همانند سایر اسناد واکسیناسیون کشوری بر عهده دانشگاههای علوم پزشکی و حوزههای بهداشت است. ازاینرو بیمارستانها و مراکز بهداشتی بهعنوان مجری واکسیناسیون انتخاب شدهاند و باید شرایط و امکانات واکسیناسیون در آنها مهیا شود.
ضمنا در محلهایی که افراد امکان رفتوآمد به مراکز بهداشتی و بیمارستانها را نداشته باشند مانند ساکنان آسایشگاههای سالمندان و مراکز نگهداری جانبازان، در خصوص این افراد پیشبینی شده که تیمهای سیار به محلها زندگی آنها مراجعه خواهند کرد تا اقدام به واکسینه کردن این گروههای هدف کنند.
بنابراین میتوان گفت که معاونت بهداشت و شبکههای بهداشت همانند گذشته مسئولیت واکسینه کردن مردم را بر عهده خواهند داشت. البته مسئولیت خرید، عقد قرارداد و واردات واکسن به کشور تا زمانی که محصول در انبارهای معاونت بهداشت قرار گیرد بر عهده سازمان غذا و دارو است و بعد از ذخیرهسازی واکسنها در انبارهای این معاونت واکسنها در سطح دانشگاههای علوم پزشکی سراسر کشور توزیع میشود تا واکسیناسیون توسط شبکههای بهداشت انجام شود.
سند ملی واکسیناسیون پیشبینی دقیقی در خصوص زمان واکسیناسیون دارد؟
پیشبینی شده است که در صورت در دسترس بودن واکسن تا آبان ماه 1400 حداقل 60 درصد جمعیت کشور واکسینه شوند. البته این پیشبینی اولیه است و بستگی دارد که واکسن به چه میزان در دسترس باشد.
آیا سند صراحتی در خصوص اینکه چند درصد از جمعیت کشور با واکسن وارداتی و چند درصد با واکسن تولید داخل واکسینه خواهند شد، دارد؟
از دیدگاه سند ملی واکسیناسیون کووید 19 هر واکسنی که سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت تایید و واردات آن را انجام دهد واکسن ایمنی خواهد بود و نوع محصول اهمیتی نخواهد داشت. ازاینرو مهم نخواهد بود که افراد با چه نوع واکسنی واکسینه میشوند و هر محصولی که بتواند تاییدیه وزارت بهداشت را دریافت کند از نظر سند مطمئن خواهد بود؛ لذا با این دیدگاه سند ملی واکسیناسیون به هیچ نوع واکسنی اشاره نکرده است.
با توجه به اینکه شرایط ویروس متغیر است، احتمال اعمال تغییرات در سند ملی واکسیناسیون کووید 19 وجود دارد؟
سند کلیات است و غیرقابل تغییر؛ بنابراین نمیتوان آن را بهصورت مستمر و هرچند ماه یکبار مورد تجدیدنظر قرار داد، اما اگر در روند اجرا نیاز به تغییر و جابجایی باشد در صورت تایید کمیته ملی واکسن این تغییر ممکن خواهد بود و در این صورت نحوه واکسیناسیون تغییر پیدا خواهد کرد. کما اینکه در 4 فازی که برای واکسیناسیون پیشبینی شده احتمال جابجایی فاز چهار با فاز سه وجود دارد.
بنابراین جهشها تغییری در سند ایجاد نخواهد کرد زیرا از دیدگاه ما ویروس همچنان همان ویروس قبلی است. البته ممکن است شدت و ضعف و همهگیری آن تغییر کرده باشد، اما اگر قرار باشد که با هر موتاسیون ویروس سند ملی واکسیناسیون کووید 19 هم تغییر کند دیگر نمیتوان اسم آن را سند گذاشت.
اینکه عنوان میشود وزارت بهداشت در اجرای سند ملی واکسیناسیون کووید 19 تخلف کرده و قبل از واکسینه کردن گروههای هدف فاز نخست همچون پرسنل بیمارستانها به سراغ گروههای دیگری مانند سالمندان رفته، درست است؟
افرادی که این سخنان را میزنند از محتوای سند ملی واکسیناسیون اطلاعی ندارند. این سند سندی 81 صفحهای است و بعید میدانم که حتی یکی از این افراد آن را بهصورت کامل مطالعه کرده باشد. لذا به جرات میگویم که تحت هیچ شرایطی از سند عدول نشده است. البته سند در اختیار همه رسانهها قرار دارد و هر کس میتواند به آن دسترسی داشته باشد.
ضمن اینکه وزارت بهداشت به جد تلاش میکند تا زمانی که فاز یک را به اتمام نرسانده به سراغ گروههای دیگر نرود. هرچند ممکن است استثنائاتی هم بهصورت ضرورت به این فازها اضافه شود. برای مثال با توجه به جهش ویروس در دنیا ممکن است پرسنل پرواز که در مسیرهای بینالمللی در رفتوآمد هستند جزو اولویت بالاتر قرار گیرند که این موارد هم بسیار جزئی و مقطعی است و این به آن معنا نیست که ورود افراد جدید سبب خروج گروهی از اولویت خواهد بود.
با توجه به اینکه در سند ملی واکسیناسیون پیشبینی مسائل مالی هم شده است، اگر به هر علتی مبلغ مورد نظر تامین نشود، احتمال تاخیر در روند واکسیناسیون وجود خواهد داشت؟
خوشبختانه تا به امروز مبالغ پیشبینی شده برای واکسیناسیون از سوی دولت تامین شده است و ما امیدوار هستیم که در ادامه مسیر نیز با مشکل خاصی مواجه نشویم؛ بنابراین به نظر نمیرسد که روند تامین مالی تغییری داشته باشد زیرا اولویت واکسیناسیون برای کشور بسیار بالا است و به همین دلیل نیاز به اینگونه بدبینیها قبل از هیچگونه رویدادی وجود ندارد.روزنامه سپید