آن روز نخست اما به سادگي به پايان نرسيد، ازدحام جمعيت اضطراب متخصصان انستيتو را در پي داشت، كيت‌هاي سازمان جهان بهداشت و كيت‌هاي چيني در اين مركز بودند
شفاآنلاین>سلامت> «من، متولد ۱۳۴۱، ۵۶ ساله هستم، دكتراي علوم آزمايشگاهي و يك دختر ۱۸ساله دارم.» اين گزاره را زني مي‌گويد كه به همراه يك همكار و دو دانشجوي دكتراي خود 6 ماه به تنهايي مسوول ارزيابي تمام كيت‌هاي تشخيص كرونا دركشور بود.
اين گزارش، روايت دكتر اژدري است كه به اختصار از تجربه ماه‌هاي نخست مواجهه با كرونا مي‌گويد.هفته نخست اسفند ۹۸ ازدحام زودتر از تابش آفتاب بر محوطه آزمايشگاه لنگر انداخته بود. از همه جا آمده بودند، هر بيمارستاني كه در تهران بود، بسته‌هاي مشكوك را در دست داشتند و در صفي طولاني، منتظر ثبت نمونه‌ها براي آزمايش بودند، تنها يك يا دو روز از نخستين اعلام رسمي شناسايي ويروس كرونا در كشور مي‌گذشت، استان‌ها به نوبت نخستين موارد ابتلاي خود را به كرونا اعلام مي‌كردند، هنوز همه چيز مشكوك بود و گريزي از اضطراب ورود بيماري جديد و كمترشناخته شده به كشور نبود.
آن روز نخست اما به سادگي به پايان نرسيد، ازدحام جمعيت اضطراب متخصصان انستيتو را در پي داشت، كيت‌هاي سازمان جهان بهداشت و كيت‌هاي چيني در اين مركز بودند و چاره ديگري براي شناسايي نمونه‌هاي مشكوك در تهران نبود. 4 روز گذشت، سيل نمونه‌هاي مشكوك روانه شدند، امكانات «مختصر» بود و نيروها كفاف اين حجم از نمونه‌ها را نمي‌داد، آزمايش‌ها تا انتهاي شب ادامه داشت و به صبح هم مي‌رسيد. اينجا بود كه دكتر اژدري با همراهي همكارش، دكتر «فرهاد رياضي‌راد» تصميم گرفتند تا در ارزيابي كيت‌هاي رسيده به مركز همكاري كنند.
«كيت‌ها مي‌رسيدند اما در همان روزهاي نخست، نمي‌دانستند كه چگونه بايد اين كيت‌ها را ارزيابي كنند، چگونه اعتبارشان را بسنجند. اين كيت‌ها بلاتكليف مانده بودند و در آن شرايط اضطراري، فرصتي هم براي همكاران ما باقي نمانده بود كه به چنين كاري رسيدگي كنند.» تحريم گزينه‌هاي خريد و واردات كيت را محدود كرده بود اما همان كيت‌هاي وارد شده نيز دستورالعملي براي ارزيابي نداشتند، نه در كشور و نه در ساير كشورهاي جهان.
دكتر اژدري به همراه دكتر رياضي از نيمه دوم اسفند آزمايش‌ها و مطالعات خود را روي كيت‌هاي تشخيص كرونا آغاز كردند به جز يك روز مرخصي در روز نخست فروردين، باقي روزها و شب‌ها، اين دو همكار پا به پاي هم، تنها آزمايشگران كيت‌ها بودند.نتيجه اين مرارت‌ها به نوشتن نخستين پروتكل براي ارزيابي سلامت و عملكرد اين كيت‌ها ختم شد.
معيارهاي سفت و سخت اين پروتكل، چندان تمايزي را ميان كيت‌هاي كره‌اي، چيني، اتريشي، انگليسي و فرانسوي و داخل كشور قائل نبود. تمام كيت‌هايي كه مي‌خواستند مجوز توزيع ميان آزمايشگاه‌هاي كشور را به دست بياورند بايد از اين مرحله دقيق عبور مي‌كردند تا مشخص شود كه چقدر توان تشخيص دارند.«مهم ارايه پاسخ درست به بيمار بود،كيت‌هاي شناخته شده‌اي از انگليس و فرانسه و تركيه بودند كه تاييد نشدند، معيار براي تمام كيت‌ها يك استاندارد و يك شيوه ارزيابي بود.
شايد بقيه انتظار داشتند كه در آن شرايط اضطرار كمي سبك‌تر برخورد كنيم اما اين طور نبود.» روزهاي نخست شيوع كرونا، ارزيابي كيت‌هاي وارداتي چندان در اولويت كار نبود، شايد اگر اين تيم به همراه دانشجوهاي‌شان مسووليت ارزيابي كيت‌ها را به عهده نمي‌گرفتند با تساهل در آن ابتداي امر،كيت‌ها مستقيم پس از واردات به آزمايشگاه فروخته مي‌شدند.
اما اين گروه بودند كه از ۶ صبح تا ۷ شب بدون استراحت، تمام كيت‌هاي كشور را بررسي مي‌كردند. اين پروژه حالا متوقف است:«چهار، پنج ماهي مي‌شود كه اين كار در انيستيتو پاستور متوقف شده است، آن زمان اين كار متولي نداشت و ما به عهده گرفتيم اما پس از پايان 6 ماه نخست پرفشار وقت آن رسيده بود كه متوليان امر اين ارزيابي را به عهده بگيرند.»
دليل انتخاب دكتر اژدري، همان طور كه خودش اشاره مي‌كند، «قانونمندي» او بود. اين قانونمندي سدي مستحكم را در برابر تماس‌ها و توصيه‌ها شكل مي‌داد. آنها كه كيت‌ها را قبل از اخذ تاييده وارد مي‌كردند، آنها كه اصرار بر تاييد كيت‌شان داشتند، آنها كه توصيه‌هايي را از نهادهاي ديگر داشتند هيچ‌كدام نتوانستند از اين سد بگذرند.
نتيجه 6 ماه بررسي كيت‌ها نهايتا به دو شكايت ختم شد، هر دوي اين شكايت‌ها مبني بر اصرار متوليان كيت‌ها براي اخذ تاييده به هر بهايي بودند. آنها مي‌گفتند كه حجم زيادي از كيت‌ها را وارد كرده‌اند، كيت‌هاي‌شان در فرانسه يا كشورهاي ديگر مورد استفاده قرار گرفته است اما تاييديه كيت‌ها در 6 ماه فعاليت اين گروه تنها متكي بر پروتكل‌هاي تدوين شده بود.
دكتر اژدري مي‌گويد كه در پاسخ بر چنين اصرارهايي تنها به اين پاسخ دوستانه كوتاه اكتفا مي‌كرد:«اشتباه كرديد كه پول‌تان را خرج كرديد.» اما اين شكايت‌ها هم به جايي نرسيدند، وفاداري به اصول علمي نتيجه‌اي جز كار قابل دفاع ندارد. سرنوشت كيت‌هاي ساخت ايران چطور بود؟ برخي در همان مرحله نخست تاييد مي‌گرفتند، برخي اشكال داشتند و با توصيه اين گروه اصلاح مي‌شدند و در نوبت دوم تاييد مي‌شدند، برخي اما پشيمان مي‌شدند و ديگر كيت نمي‌ساختند.كيت‌هاي تاييد شده اين گروه در آزمايشگاه‌هاي مورد تاييد وزارت بهداشت توزيع مي‌شدند.
سرنوشت كيت‌هاي تاييد نشده چه مي‌شد؟ «هر از گاهي مي‌شنيدم كه كيت‌هاي رد شده خارجي در برخي از آزمايشگاه‌ها مورد استفاده قرار گرفته‌اند. اما اين آزمايشگاه‌ها، آزمايشگاه‌هاي مورد تاييد وزارت بهداشت نبودند.» فشار اصلي مواجهه با صدها كيت براي آزمايش در 6 ماهه نخست بسيار سنگين بود، فعاليت گروهي شايد 6 يا 7 نفر برعهده اين گروه بود، ارزيابي‌ها به دقت نياز داشتند و فرصت كوتاه بود.
آن فرصت كوتاه حالا به عهده اداره كل تجهيزات سازمان غذا و داروست. در آن مدت اما بيشترين پرسش‌ها از يك ايمونولوژيست چه بود؟ علاوه بر پرسش درمورد شيوه‌هاي انتقال و آثار بيماري، ايمني حاصل از ابتلا به كرونا در ميان پرتكرارترين پرسش‌ها بود. پايدار بودن يا نبودن ايمني از فروردين و ارديبهشت ميان بحث‌هاي ايمني‌شناسان جاي خود را باز كرد.
در آن بازه زماني، اطلاعات موجود از ايمني بعد از ابتلا به كرونا حاصل تحقيقات چين بود كه چندان سنجيده و قابل استناد نبود. با حضوركيت‌هاي آنتي‌بادي، اين نگراني ميان ايمونولوژيست‌ها مطرح شد در زمانه‌اي كه پرسش‌ها حول كرونا فراوان و پاسخ‌ها اندك است، مبادا تست آنتي‌بادي اين اشتباه را جا بيندازد كه با داشتن نشانه‌هاي آنتي‌بادي در بدن، ديگر نيازي به رعايت پروتكل‌هاي بهداشتي نباشد و مراجعه‌هاي غيرضروري به آزمايشگاه‌ها افزايش پيدا كند.
پاسخ اين نگراني‌ها حالا روشن است، پاسخ‌ها هنوز اندك اما روشن‌تر شده‌اند. داستان نخستين گروه بررسي كيت‌هاي كرونا در اين نقطه به پايان نمي‌رسد، مطالعات روي ابعاد مختلف اين ويروس با حضور دانشجويان دكتري، يكي از دستاوردهاي 6 ماه تلاش مستمر براي ارزيابي كيت‌هاي شناسايي ويروس كروناست. مطالعاتي كه با همان دقت و تعهد پيش مي‌رود كه ارزيابي نخستين محموله‌هاي تست كرونا پيش رفت. حالا وضعيت ارزيابي و صدور مجوز اين تست‌ها چگونه است؟ پاسخ چندان روشن نيست.
ســرنــوشت كيت‌هاي ساخت ايران چطور بود؟ برخي در همان مرحله نخست تاييد مي‌گرفتند، برخي اشكال داشتند و با توصيه اين گروه اصلاح مي‌شدند و در نوبت دوم تاييد مي‌شدند، برخي اما پشيمان مي‌شدند و ديگر كيت نمي‌ساختند.كيت‌هاي تاييد شده اين گروه در آزمايشگاه‌هاي مورد تاييد وزارت بهداشت توزيع مي‌شدند. روزنامه اعتماد
نظرشما
آخرین اخبار