با آغاز پاندمی کرونا تغییراتی در ساختار ارائه خدمات ایجاد شد و از روز 5 اسفندماه سال 98 تعدادی از مراکز جامع خدمات سلامت به مراکز منتخب کووید 19 تغییر رویه داد
شفاآنلاین>سلامت> رئیس مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت در پاسخ به این دیدگاه که نگرانی‌هایی در خصوص توزیع واکسن در شبکه و احتمال تزریق واکسن به برخی افراد خارج از نوبت وجود دارد، گفت: «نمی‌دانیم که چرا امروز این نگرانی‌ها به وجود آمده، اما سوالات ما این است که آیا مسیر بهتری سراغ داریم؟ آیا جایی می‌شناسیم که سابقه آن در واکسیناسیون به این گستردگی در ادوار مختلف باشد؟ ضمن اینکه امروز تمام واکسن‌های ضروری کشور در شبکه بهداشت توزیع و تزریق می‌شوند و تا به امروز هیچ نگرانی از این بابت وجود نداشته است.»
به گزارش شفاآنلاین: با نزدیک شدن به زمان آغاز واکسیناسیون عمومی کووید 19 در کشور، بحثها درباره سیستم توزیع واکسن بالاگرفته، اما بر اساس اعلام مسئولان وزارت بهداشت واکسن‌ها توسط معاونت بهداشت این وزارتخانه و با استفاده از زیرساخت‌های این معاونت و نیز با مشارکت سازمان غذا و دارو صورت خواهد گرفت. ازاین‌رو برای آگاهی از زیرساخت‌های شبکه توزیع به سراغ جعفرصادق تبریزی، رئیس مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت رفته‌ایم تا در این خصوص بیشتر مطلع شویم. در ادامه متن این گفت‌وگو را می‌خوانید.
معاونت بهداشت وزارت بهداشت برای ثبت خدمات ارائه شده در سطح یک دارای چهار سامانه سیب، سینا، ناب و پارسا است که بسته‌های سطح یک را پوشش داده و اطلاعات خدمات را به شکل سطح‌بندی شده بین سطح یک و دو تبادل می‌کنند.
در این سامانه (سیب) اطلاعات ایرانیان گیرنده خدمات سطح یک از بدو تولد تا زمان مرگ ثبت شده و برای مدیریت داده نیز داشبوردهای مختلف برای مدیران سطوح گوناگون در نظر گرفته شده است که امکان تولید شاخص‌های سلامت را دارد. البته این ویژگی وجه اشتراک همه سامانه‌های چهارگانه سطح یک خدمات است.
این سامانه‌ها اولین سطح ارائه خدمت یعنی خانه‌های بهداشت (18 هزار مرکز در روستاها) و پایگاه‌های سلامت (5 هزار و 600 پایگاه) و همچنین کل مراکز خدمات جامع سلامت، مراکز ارائه مشاوره رفتاری و مراکز تسهیلات زایمانی و نیز پایگاه‌های مرزی ارائه‌دهنده خدمات را به همراه آزمایشگاه‌های جامع سلامت و داروخانه‌های طرف قرارداد تحت پوشش دارند و امکان ثبت اطلاعات همه مراجعه‌کنندگان در آنها وجود دارد و این فرآیندها بر اساس کد ملی انحصاری هر فرد ثبت می‌شوند. همچنین برای اتباع سایر کشورها نیز کدهای ویژه‌ای در این سامانه‌ها تعریف شده که از طریق آنها می‌توان برای این افراد پرونده الکترونیک سلامت ایجاد کرد و خدمات ارائه شده را در این سامانه ثبت نمود.
همچنین خدمات مربوط به دوران بارداری، زمان تولد و نوزادی و خدمات کودکان و نیز خدمات مربوط به نوجوانان، جوانان، میان‌سالان و سالمندان نیز در این سامانه‌ها ثبت می‌شوند.
ضمن اینکه این سامانه‌ها امکاناتی را بسته به خدمات ویژه‌ای که در آنها طراحی می‌شود به وجود می‌آورند. برای مثال زمانی که کمپین فشارخون اجرا شد این امکان فراهم بود تا مردم بتوانند به این سامانه‌ها مراجعه کنند و از طریق این سامانه‌ها فشارخون خود را ثبت کرده و ارزیابی‌های مرتبط را به‌صورت آنلاین تکمیل کنند و سپس بازخورد آن را دریافت کرده و وضعیت سلامت خود را بر اساس داده‌پردازی‌های این سامانه‌ها در آینده پیش‌بینی کنند. همچنین در بحران کووید 19 این امکان را فراهم کردند تا هر فرد روزانه بتواند یک بار خود را با توجه به علائم بیماری در این سامانه‌ها غربالگری کند. البته این سامانه‌ها با ارائه‌کنندگان خدمت مرتبط هستند و هر ارائه‌کننده خدمت جمعیت تعریف شده خود را در این سامانه‌ها دارد.
از سوی دیگر هر بهورز به‌طور متوسط در روستاها حدود 700 نفر و هر مراقب سلامت در شهرها حدود 2 هزار و 500 نفر را تحت پوشش خود دارد که می‌تواند برای آنها پیامکی را از طریق این سامانه ارسال کند. همچنین این سامانه امکان مدیریت از راه دور را هم فراهم آورده است و مدیران در سطوح مختلف اعم از مدیران شبکه یا وزارت بهداشت می‌توانند زیرمجموعه‌های خود را رصد کرده و شاخص‌ها را دریافت کنند.
سیاست وزارت بهداشت بر این است که برای ایجاد رقابت و پاسخگویی بیشتر و نیز ارائه خدمات بهتر از یک سامانه استفاده نکند و از امسال نیز به دانشگاه‌های علوم پزشکی اعلام شده است که آنها می‌توانند با ارزیابی مزایا و معایب هر یک از سامانه‌های چهارگانه، سامانه خود را تغییر دهند. برای مثال دانشکده علوم پزشکی آبادان در سال جاری سامانه خود را از سیب به سینا تغییر داد و از آبان ماه این دانشکده به سامانه سینا متصل شد. البته استانداردها و بسته‌های خدمت در همه این سامانه‌ها برابر است و تنها ضوابط و نحوه اجرای کار و تسهیلات موجود در برخی سامانه‌ها وجه تمایز آنها است.
با آغاز پاندمی کرونا تغییراتی در ساختار ارائه خدمات ایجاد شد و از روز 5 اسفندماه سال 98 تعدادی از مراکز جامع خدمات سلامت به مراکز منتخب کووید 19 تغییر رویه داد. در این واحدها چهار عملکرد پذیرش، غربالگری افراد مراجعه‌کننده و مشکوک به کووید (اگر علائم مثبت داشتند به پزشک ارجاع شدند) و انجام معاینات توسط پزشک و تست تشخیصی کووید انجام شد؛ بنابراین این مراکز سایر افراد را پذیرش نکردند و تنها اختصاص به بیماران کووید داشتند تا سایر واحدها آلوده به ویروس نشوند و مردم بتوانند با خیال راحت خدمات جاری خود را از آنها دریافت کنند. البته در فاز اول خدمات در بحران کرونا تاکید بر این بود که مردم از سه طریق با سطح یک نظام سلامت ارتباط داشته باشند. راه اول از طریق هاتلاینها بود. اولین و مهم‌ترین آنها سامانه 4030 (هزار و 100 مرکز برای این منظور در کل کشور راه‌اندازی شد) بود تا مردم از این طریق بتوانند با ما ارتباط بگیرند و با تماس از طریق این سامانه وضعیت سلامت آنها رصد شده و افراد مشکوک به بیماری از طریق این سامانه به مراکز منتخب ارجاع داده شوند.
راه دوم این بود که مردم با مراجعه به درگاه اینترنتی سامانه سیب معاونت بهداشت ارزیابی خود را از وضعیت بیماری در این سامانه ثبت کنند و درنتیجه این اقدام همزمان به بهورز یا مراقب سلامت فرد اطلاع داده می‌شد و زمانی که این اطلاع به کارشناسان داده می‌شد آنها با فرد تماس گرفته و با غربالگری مجدد علائم اقدامات بعدی را اعم از آموزش رفتار، قرنطینه در منزل یا ارجاع به مراکز منتخب را انجام می‌داند؛
راه سوم تماس تلفنی از سوی همکاران ما در روستاها و شهرها با جمعیت تحت پوشش با اولویت سالمندان، افراد دارای بیماری زمینه‌ای و سایر گروه‌های سنی بود تا آنها را از نظر علائم بالینی غربالگری کرده و این اطلاعات را در سامانه‌های سطح یک به‌ویژه سامانه سیب ثبت کنند و اگر نیاز به ارجاع به مراکز منتخب یا بیمارستان‌ها بود از همان طریق ارجاع داده شوند. البته همه این اقدامات برای این منظور بود که مردم به‌صورت حضوری مراجعه نکنند و تنها با دریافت مشاوره‌های غیرحضوری مراحل بعدی را طی کنند.
در گام‌های بعد معاونت بهداشت تمام بسته‌های خدمتی خود را بازنگری کرده و خدمات را به دو صورت حضوری و غیرحضوری تقسیم کرد؛ اتفاقی که در گذشته مسبوق به سابقه نبود و سامانه‌ها بر اساس دو شیوه حضوری و غیرحضوری ارائه خدمات خود را اصلاح کردند و از روز 15 مردادماه با افرادی که باید به‌صورت حضوری خدمات را دریافت می‌کردند تماس گرفته شد تا برای دریافت خدمت از ساعت 8 تا 10 صبح حضور پیدا کنند.
لذا در سایه این اقدامات امروز هیچ خدمت جامانده و عقب‌افتاده‌ای در شبکه وجود ندارد و حتی در برخی خدمات مانند ایمن‌سازی و مراقبت از مادران باردار بیش از سال‌های گذشته هم خدمت ارائه شده است؛ بنابراین تمام این خدمات سبب شد تا امروز ایران در منطقه مدیترانه شرقی تنها کشوری باشد که خدمات جامانده ندارد و امروز به جرات می‌توان گفت که خدمات جاری نظام سلامت در کشور ما در زمان مناسب ارائه شده و همه سامانه‌ها خود را با وضعیت بحران منطبق کرده‌اند.
در گام چهارم بسیج ملی مقابله با کرونا که به طرح شهید سلیمانی معروف است بیشتر خدمات در قالب تیم‌های سیار ارائه می‌شود و تیم‌ها با مراجعه به درب منازل خدمات ارائه می‌دهند و ازاین‌رو این گام محلهمحور است؛ لذا تعریف محله در این طرح در روستاها معادل جمعیت تحت پوشش خانه‌های بهداشت و در شهر معادل جمعیت تحت پوشش یک پایگاه سلامت است. ازاین‌رو تیم‌های مراقبتی همچون تیم‌های ره‌گیری افراد در معرض تماس نزدیک با هم را شناسایی و غربالگری می‌کنند و از این طریق متوجه وجود افراد مبتلا می‌شوند و پس‌ازآن به ازای هر فرد مثبت شش تا ده نفر را که در تماس نزدیک با این فرد بوده را هم شناسایی و آنها را از نظر علائم غربالگری کرده و آموزش‌های لازم را به آنها می‌دهند. همچنین تست سریع تشخیص هم از آنها گرفته می‌شود. علاوه بر این تیم‌های مراقبت در منزل شامل یک پزشک و یا یک پرستار به همراه مراقب سلامت نیز در قالب این طرح فعال شده‌اند که با مراجعه به منازل افرادی که نباید با افراد دیگر در ارتباط باشند (مانند سالمندان دارای بیماری‌های زمینه‌ای یا افرادی که شمی درمانی می‌شوند و یا بیماران زمینه‌ای مانند مبتلایان به دیابت و یا فشارخون بسیار بالا و یا حتی بیماران ترخیص شده از بیمارستان به دلیل ابتلا به کرونا و نیز افراد تازه شناسایی شده) خدمات پزشکی و سلامت را ارائه می‌دهند و اگر نیاز باشد تست هم از این افراد گرفته می‌شود تا در صورت نیاز به بستری، افراد توسط تیم‌های اورژانس به مراکز درمانی ارجاع داده شوند.
البته در این مسیر تیم‌هایی از بسیج و هلال‌احمر هم ما را همراهی می‌کنند و کار نظارت بر اماکن تهیه و توزیع مواد غذایی و واحدهای صنعتی و صنفی را بر عهده دارند تا اگر نیاز به مداخله بود اقدامات لازم را در این خصوص انجام دهند.
امروز واکسیناسیون همه گروه‌های هدف ازجمله نوزادان، میان‌سالان، مادران باردار و سالمندان در سیستم بهداشت انجام شده و تمام واکسن‌های مهم به شکل انحصاری توسط شبکه بهداشت تزریق می‌شوند؛ حتی در بحران کرونا هم شاهد بودیم که واکسیناسیون آنفلوانزا توسط شبکه بهداشت انجام شد و اطلاعات آن در سامانه‌های ما ثبت گردید؛ بنابراین انجام این قبیل اقدامات کار سختی نیست زیرا جمعیت هدف تعریف شده و اولویت‌ها نیز مشخص است و بر اساس اولویت هر کس می‌داند که مراقب سلامت و یا بهورز او کیست و نیز می‌داند که تحت پوشش کدام پایگاه سلامت یا خانه بهداشت است؛ بنابراین می‌تواند با مراجعه به محل مورد نظر واکسن خود را دریافت کند. ضمن اینکه واکسن‌ها نیز در سامانه به نام فرد مورد نظر ثبت خواهند شد و اگر عارضه‌ای هم داشته باشند بهورز و مراقبت سلامت وضعیت فرد مورد نظر را پیگیری خواهد کرد و از این بابت مشکلی وجود ندارد.
پس این اقدام هم می‌تواند مانند تمامی واکسیناسیون‌های گذشته انجام شود، اما به دلیل حجم بالای این واکسیناسیون ممکن است احتمالاتی مطرح شود، اما این اقدام در یک مرحله صورت نخواهد گرفت و واکسن‌های وارداتی یا تولید داخل که به‌احتمال‌زیاد تا پایان بهار سال آینده در دسترس خواهند بود، به‌تدریج وارد سیستم خواهند شد و زمانی که این اتفاق بیفتد گروه‌های هدف هم مشخص شده و هر گروه واکسن خود را در زمان مشخص دریافت خواهند کرد. به‌این‌ترتیب می‌توان همه این اقدامات را با زیرساخت‌های موجود انجام داد و اطلاعات حاصل از این اقدام را در سامانه‌های بهداشت ثبت کرد.
ما از حدود دو ماه قبل کار طراحی فرآیند را شروع کرده‌ایم و این موضوع به سامانه‌ها نیز ابلاغ و در آنها بارگذاری شده است. البته پس از چندین نوبت تست و رفع ایراد هفته گذشته تست نهایی این اقدام ملی بر روی همه سامانه‌ها انجام شد و خوشبختانه مشکلی برای ثبت واکسن‌های تزریقی در سامانه‌های چهارگانه سطح یک وجود نداشت. ازاین‌رو می‌توان گفت که معاونت بهداشت و شبکه‌های ارائه‌دهنده خدمات در سطح یک آمادگی کامل را برای این رویداد دارند.
برای این منظور وب‌سرویسی طراحی شده تا ارتباط بین این دو سامانه را برقرار کند و از این بابت هم جای نگرانی وجود ندارد. البته اقدامات اولیه ارتباط سامانه‌های معاونت بهداشت با سامانه تی‌تک از زمان توزیع واکسن آنفلوانزا انجام شده بود چون در خصوص توزیع همان واکسن هم باید اتفاقات مشابه می‌افتاد و بارکدها ثبت و نظارت‌ها انجام می‌شد که این روند طی شد و مشکلی در این مسیر رخ نداد و ما امیدواریم مسیر در خصوص این واکسن هم به‌خوبی طی شود.
نگرانی‌هایی در خصوص توزیع با تاخیر واکسن در شبکه و یا احتمال تزریق واکسن به برخی افراد خارج از نوبت وجود دارد، چگونه می‌توان این نگرانی‌ها را برطرف کرد؟
نمی‌دانیم که چرا امروز این نگرانی‌ها به وجود آمده است، اما سوالات ما این است که آیا مسیر بهتری سراغ داریم؟ آیا جایی می‌شناسیم که سابقه واکسیناسیون آن به این گستردگی و در ادوار مختلف باشد؟
البته تا به الآن هم بررسی‌های متعددی در این خصوص انجام شده و خود سیستم هم از گذشته نظارت کامل و سطح به سطح در این خصوص دارد. علاوه بر این در واکسیناسیون کووید 19 این نظارت‌ها چندجانبه خواهد بود و علاوه بر معاونت بهداشت و شبکه، نهادهای دیگری اعم از بازرسی وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو در این بخش ما را همراهی خواهند کرد و امیدواریم مشکلی در این مسیر پیش نیاید.روزنامه سپید
نظرشما
آخرین اخبار