در روزهای اخیر یکی از نگرانی‌ها و دغدغه‌های وزارت بهداشت، کاهش توجه مردم به پروتکل‌های بهداشتی و عادی انگاری کرونا در شرایطی است که همه چیز تحت الشعاع خرید واکسن قرار گرفته است
شفاآنلاین>سلامت> در روزهای اخیر یکی از نگرانی‌ها و دغدغه‌های وزارت بهداشت، کاهش توجه مردم به پروتکل‌های بهداشتی و عادی انگاری کرونا در شرایطی است که همه چیز تحت الشعاع خرید واکسن قرار گرفته است. با این حال اخبار خیز مجدد بیماری در برخی استان‌های کشور بیم زیادی را در میان مدیران سلامت کشور به وجود آورده است به گونه‌ای که در هر سخنرانی یا گفت‌وگویی به این موضوع اشاره میکنند.
به گزارش شفاآنلاین: حال این پرسش به میان می‌آید که دلیل اصلی کاهش پروتکل‌های بهداشتی در میان مردم چیست؟ موضوع مهمی که ابعاد روانی و اجتماعی دارد و از آنجا که تاثیر مستقیمی بر حوزه سلامت می‌گذارد، ریشه‌یابی دقیق آن، از اهمیت زیادی برخوردار است.
در آبان ماه امسال که موج سوم بیماری به صورت مرتب در حال جابجا کردن رکوردهای روزانه بود، مسئولان سلامت کشور از کاهش توجه به پروتکل‌های بهداشتی به میزان 30 درصد خبر دادند و در این راستا نگرانی‌های زیادی را مطرح می‌کردند. در همان زمان خبرگزاری ایرنا، نتایج یک نظرسنجی آنلاین را که توسط این خبرگزاری و با مشارکت 12 هزار نفر انجام شده بود، منتشر کرد. در این نظرسنجی آنلاین از مخاطبان درخواست شده بود تا نظر خود را در مورد بهترین راه کنترل کرونا از سوی دولت اعلام کنند. ۶۴.۴ درصد از پاسخ دهندگان معتقد بودند بهترین شیوه کنترل کرونا، تعطیلی کامل فعالیت‌ها و ادارات در شهرهای قرمز است . اعمال روش‌های کنترلی شدید بر ترددهای درون شهری و برون شهری با ۳۰.۱ درصد پاسخ و ادامه سیاست‌های کنترلی موجود با ۵.۳ درصد در مراتب بعدی این پاسخ‌ها قرار گرفتند.
پاسخ های شرکت کنندگان دراین نظرسنجی در مورد سوال دوم نیز حاکی از آن بود که ۴۹.۹ درصد پاسخگویان، اطلاعات خود را برای پیشگیری از کرونا «زیاد» اعلام کرده‌اند. ۴۳.۳ درصد این میزان را «تاحدی» بیان کردند و تنها ۷.۳ درصد اطلاعات خود را برای پیشگیری از کرونا «ناکافی» دانسته بودند.
سازمان افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) نیز به سفارش دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، نظرسنجی دیگری را در خصوص ابعاد شیوع ویروس کرونا در تهران، با جامعه آماری شهروندان بالای 18 سال و اندازه نمونه هزار و 77 نفر، در تاریخ آبان 1399 به صورت مصاحبه تلفنی انجام داد. در این نظر سنجی از شهروندان بالای 18 سال تهرانی پرسیده شد: «در حال حاضر مشکلات اقتصادی شما را بیشتر نگران می‌کند یا بیماری کرونا؟»
با این حال نحوه توجه به بیماری در جهان کمی متفاوت است، مرکز تحقیقات بازار و افکار عمومی ایپسوس در ژانویه 2021 (دی ماه ۱۳۹۹) از 27 کشور در جهان (فرانسه، مالزی، کره جنوبی، هند، افریقای جنوبی، لهستان، روسیه، مجارستان، کره جنوبی، ترکیه، هلند، اسپانیا، انگلستان، عربستان سعودی، استرالیا، برزیل، آلمان، امریکا، شیلی، آرژانتین و ...) با جامعه آماری افراد 16 تا 74 سال و اندازه نمونه 22 هزار نفر طرح نظرسنجی با موضوع «مهم ترین نگرانی مردم جهان» اجرا کرد .
نتایج نظرسنجی ایپسوس به تفکیک نشان می‌دهد، «شیوع بیماری کرونا» با 50 درصد مهمترین نگرانی مردم در 27 کشور مورد بررسی محسوب می‌شود. پس از آن «بیکاری» با 37 درصد، «فقر و نابرابری» با 29 درصد و «فساد مالی و سیاسی» با 27 درصد در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. شهروندان کشورهای ژاپن و مالزی با 70 درصد و شهروندان کشور روسیه با 22 درصد به ترتیب بیشترین و کمترین نگرانی را درخصوص شیوع ویروس کرونا داشتند. نتایج 5 موج پیمایش «مهمترین نگرانی مردم جهان» ایپسوس نشان می‌دهد، در آوریل 2020 نگرانی از شیوع ویروس کرونا در 27 کشور، 63 درصد، در مه 2020 برابر 55 درصد، در ماه ژوئن 47 درصد، در جولای 2020 برابر با 43 درصد و در پیمایش اخیر (ژانویه 2021) 50 درصد است. این نظرسنجی رشد نگرانی با توجه به افزایش شیوع بیماری در برخی کشورهای جهان نشان می‌دهد.
به غیر از دلایل اقتصادی که در این نظرسنجی‌ها از زبان خود مردم ذکر شده است باید دلایل دیگری نیز برای کاهش رعایت پروتکل‌های بهداشتی و عادی پنداری کرونا وجود داشته باشد، دلایلی که ریشه‌های روانی دارد.
پیمان دوستی روانشناس با تاکید بر اینکه کاهش رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی مقابله با کووید ۱۹ تحت تاثیر عوامل گوناگونی قرار دارد، گفت: «از جمله دلایل کاهش توجه افراد به دستورالعمل‌های بهداشتی، مشاهده رفتارهای اجتماعی سایر افراد جامعه است، به گونه‌ای که هرچه افراد بیشتری از رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی سر باز می‌زنند، شاهد افزایش حساسیت زدایی افراد نسبت به رعایت این دستورالعمل‌ها هستیم.»
دوستی با بیان اینکه در دوران پاندمی کووید ۱۹ بیش از هر زمان دیگری نیاز به یک همکاری گروهی در بین افراد جامعه احساس می‌شود، اظهار کرد: «کاهش حساسیت افراد نسبت به رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی را می‌توان از چندین جهت مورد بررسی قرار داد. عدم مسئولیت پذیری اجتماعی و انکار موضوع به گونه‌ای که برخی تصور میکنند از ابتلا به بیماری مصون هستند و مشکلات تنها برای دیگران رخ می‌دهد، می‌تواند بنا بر دلایل روانشناختی مختلفی ایجاد شود.»
وی در ادامه به بیان تعدادی از عوامل موثر در کاهش توجه مردم به رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی مقابله با کووید ۱۹ پرداخت و ادامه داد: «یکی از دلایل این است که امروزه بخش بزرگی از خوراک خبری را رسانه‌هایی نظیر تلویزیون و شبکه‌های اجتماعی تامین میکنند. این امر همانطور که می‌تواند مفید باشد، زیان‌هایی نیز به همراه دارد. برای مثال، اخبار ضد و نقیض از رسانه‌های مختلف می‌تواند حساسیت مردم نسبت به هشدارها را کاهش دهد. از سوی دیگر برخی تحقیقات روانشناسی اجتماعی نیز نشان می‌دهند، تکرار بیش از اندازه اخبار می‌تواند منجر به فرآیند حساسیت زدایی نسبت به اخبار و کاهش توجه افراد به هشدارها شود.»
دوستی یادآور شد: «از دیگر عوامل کاهش حساسیت مردم نسبت به هشدارها و رعایت پروتکل‌ها، طولانی شدن مدت پاندمی این بیماری است. در واقع پاندمی کرونا به طور چشم‌گیری وضعیت زندگی، کار و مناسبت‌های اجتماعی افراد را تحت تاثیر قرار داده است و از سوی دیگر وضع قوانین محدود کننده نیز در تغییر وضعیت زندگی مردم موثر بوده است. ادامه این روند منجر شده است تا به تدریج مردم احساس فرسودگی کنند، حساسیتشان کاهش پیدا کند و تمایل به بازگشت زندگی طبیعی خود داشته باشند، همچنین این امر با افزایش بی‌اعتنایی افراد نسبت به منابع خبری نیز شدت پیدا می‌کند.»
این روانشناس ادامه داد: «بر اساس تحقیقات روانشناسی اجتماعی، افراد به دو دلیل عمده نیز ممکن است رفتارهایی هم‌سو با جامعه از خود نشان ندهند، این دو دلیل شامل نیاز برای حفظ فردیت خود و نیاز به حفظ کنترل بر زندگی خود است. ممکن است برخی احساس کنند تحمیل پروتکل‌ها مانع ارضای این دو نیاز می‌شود و حاضرند در ازای پرداخت هر هزینه مالی و جانی برای خود و جامعه، از پروتکل‌ها سرپیچی کنند تا این دو نیاز خود را برآورده کنند، همانطور که می‌بینیم این اتفاق در سایر کشورها نیز در حال رخ دادن است.»
مرتضی قلیچ، جامعه شناس با بیان اینکه فرسودگی ناشی از طولانی شدن بیماری، موجب کاهش توجه به پروتکل‌های بهداشتی می‌شود، گفت: «علاوه بر فرسودگی، عدم مجازات پروتکل‌شکنان و خاطیان بهداشتی نیز از جمله دلایلی است که ممکن است موجب عادی پنداری کرونا در لایه‌های مختلف اجتماعی شود.»
عضو انجمن جامعه شناسی ایران راهکار مقابله با عادی پنداری کرونا را مجازات آنی خاطیان دانست و تصریح کرد: «علاوه بر این باید نقاط گردشگر پذیر را تعطیل کرد و اجازه مسافرت به آنها داده نشود، همچنین آموزش‌های مجازی و حضور یک سوم کارکنان در ادارات استمرار پیدا کند تا مردم همچنان حضور این بیماری را جدی بدانند.»
مجازات خاطیان و اعلام خطرهای عادی پنداری
مجید ابهری روانشناس، نیز با بیان اینکه ایجاد حس مسئولیت نسبت به فرآیندهای اجتماعی از قبیل بیماری و مشکلات مشابه آن می‌تواند امکانات فکری و فرهنگی را برای جامعه فراهم‌تر کند اما همزمان با عادی سازی باید خطرها هم بیان شود، گفت: «عادی پنداری شاید به ظاهر موجب کاهش وحشت مردم در خصوص این بیماری شود اما کاهش وحشت در مورد این ویروس نباید به این مفهوم باشد که این آفت کشنده جامعه از بین رفته یا از خطر آن کاسته شده است بلکه ایجاد آرامش و امنیت روان برای مردم در جامعه برای بهتر فکر کردن، آسوده مبارزه کردن و آرامش در پیشگیری و درمان است.»
وی افزود: «متاسفانه عادی پنداری نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورها موجب بالا رفتن میزان مرگ ومیر و خطرهای ناشی از این بیماری شده است. باید ضمن بیان خطرهای واقعی و مشکلات موجود در راه این بیماری همه‌گیر، افراد را به آرامش و امنیت روان دعوت کرد و به آحاد جامعه اطمینان داد که در صورت مراقبت و پیشگیری در سلامت به سر خواهند برند اما اگر به طور کلی بخواهیم خطر را به صفر زها افزایش می‌یابد و علاوه بر گسترش دامنه خطر، هر روز با مشکلات جدیدی مواجه می‌شویم.»
وی تصریح کرد: «برای افرادی که با وجود برخورداری از آموزش‌های عمومی، برعکس جامعه حرکت میکنند باید مجازات‌هایی در نظر گرفته شود. و فقط با تشویق و آموزش‌های پیشگیری نمی‌توان با ویروس کرونا مقابله کرد بلکه برای افرادی که با وجود آموزش‌ها، برعکس جامعه حرکت میکنند باید مجازات‌هایی در نظر گرفته شده و برای سلامت افراد قدم‌های موثرتری برداشته شود.» روزنامه سپید
نظرشما
آخرین اخبار