شفاآنلاین>اجتماعی>مواد مخدر به علت تاثير خاصي که روي قسمت‌هاي ويژه‌اي از مغز مي‌گذارد، موجب آرامش و نشاط مي‌شود. از اين رو افراد به سمت آن گرايش دارند. البته مواد مخدر در قديم به صورت کاملا طبيعي و نتيجه گياهي مانند خشخاش بود که خاصيت طبي داشت، اما طي دهه‌هاي اخير مواد تازه‌اي در آزمايشگاه‌ها ساخته شد که کمي تاثيرات‌شان با مواد مخدر اوليه متفاوت است. به طور کلي تاثير عمده مواد مخدر و محرک اين است که حالت خوشي، سرخوشي و استراحت ايجاد مي‌کنند. از سوي ديگر، در کنار خوشي حالت وابستگي هم به وجود مي‌آيد، يعني تغييراتي در مغز رخ مي‌دهد که باعث مي‌شود تاثير اين مواد به تدريج کم شود. به همين دليل معتادان ناچارند مقدار بيشتري از اين مواد را مصرف کنند و اين مساله موجب ضرر رواني، اقتصادي، اجتماعي و... مي‌شود. به عبارت ديگر مقدار بيشتر مواد تاثيرات سويي روي مغز دارد و به سلامتي صدمه مي‌زند. از سوي ديگر، افراد براي جبران هزينه مواد روانگردان مجبورند دست به کارهاي ضد اجتماعي مانند قاچاق، دزدي و ... بزنند تا بتوانند به اعتياد خودشان پاسخ دهند. اخيرا انواع روانگردان‌ها بيشتر شده و راه‌هاي ورود آنها از سمت شرق، غرب، شمال و جنوب وجود دارد. از اين رو در حال حاضر تفاهم اهل نظر بر اين است که در کنار مقابله با مصرف اين مواد پيشگيري از مصرف اوليه موثرترين راه است، اما اگر فردي به مصرف روانگردان‌ها روي آورد بايد اقدامات درماني صورت گيرد و اين اقدامات درماني در بيشتر موارد به شکل تقليل خطر است، يعني نمي‌توان فرد را به صورت کلي از مصرف روانگردان‌ها منصرف کرد، بلکه بايد به او کمک کرد که اين مواد را در حد قابل قبولي مصرف کند. در بعضي مواقع بسياري از قانون‌شکني‌ها بر اثر استفاده از مواد پيش مي‌آيد. بنابراين روش‌هاي تقليل خطر شامل اين مورد هم است، يعني اين مواد از طريق سازمان‌هاي اجرائي در دست معتادان قرار مي‌گيرند که از پيامدهاي بعدي مثل مسموميت، مرگ و ميرهاي ناشي از اوردوز و مصرف مواد آلوده جلوگيري به عمل آيد. مصرف روانگردان‌ها مساله جهاني است و مختص ايران نيست، اما در ايران مصرف مواد سابقه طولاني دارد. حداقل از دوره صفويه مصرف اعتيادآور ترياک و مشتقات آن مورد توجه بود و در سال‌هاي بعد يعني در دوره پهلوي اقداماتي براي مبارزه با آن شکل گرفت و بعد از انقلاب هم ادامه پيدا کرد. از اين رو تاکنون در اين زمينه اقداماتي از جمله اعدام قاچاقچيان اتفاق افتاده است، ولي واقعيت اين است که مساله موادمخدر نه با اعدام و نه با بگير و ببند برطرف نمي‌شود، يعني عملکرد قهرآميز راه حل نيست و بايد پزشکان و صاحبنظران اين مساله را بررسي کرده و با آن برخورد کنند. شايد عده‌اي بر اين باور باشند که خلأ اوقات فراغت موجب گرايش جوانان به مصرف روانگردان‌ها شده است. البته تا حدودي اين طرز فکر درست است. در مواردي شاهد هستيم که زمينه‌هاي لازم براي پر کردن اوقات فراغت وجود ندارد که اين خود مي‌تواند دلايل گرايش به تفريحات خطرناک باشد. بنابراين ايجاد امکانات، تفريح و سرگرمي مشروع مي‌تواند بخشي از اوقات فراغت جوانان را هدايت کند، هر چند بايد بگويم در کشورهاي ديگر مانند هلند، آلمان و آمريکا به‌رغم اينکه امکانات وجود دارد، استفاده از روانگردان‌ها ديده مي‌شود و آنها هنوز نتواسته‌اند اين معضل را حل کنند. از اين رو خيلي ساده‌لوحانه است که فکر کنيم با فراهم کردن امکانات تفريحي و سرگرمي مصرف روانگردان‌ها به صفر مي‌رسد. شايد پر کردن اوقات فراغت به اين مساله کمک کند، بايد در نظر داشته باشيم مصرف روانگردان‌ها محدود به کشور ما نيست و در جوامعي که محدوديت هم وجود ندارد، به چشم مي‌آيد. يکي از راه‌هاي مقابله با مصرف روانگردان‌ها اين است که دسترسي به آن را کم کنيم، اما از آنجا که خواستار اين مواد زياد است بازار خوبي براي قاچاقچيان وجود دارد تا اين مواد را توليد و توزيع کنند. از سوي ديگر، توليد روانگردان‌ها مشکل نيست و در خانه هم مي‌توان اين مواد را درست کرد. بنابراين فکر اينکه بتوانيم اين مساله را به طور کلي ريشه‌کن کنيم، واقع‌بينانه نيست. بنابراين در کنار اينکه بايد دسترسي به روانگردان‌ها را محدود کرده و راهي براي پر کردن اوقات فراغت جوانان پيدا کنيم بايد به اين فکر باشيم که عده‌اي مصرف‌کننده هستند. از اين رو فراهم کردن امکانات براي اينکه صدمات بيشتري به صورت فردي، گروهي و خانوادگي نبينند، معناي تقليل خطر در مبارزه با مواد مخدر است.آرمان ملی
امیرهوشنگ مهریار روانشناس
