تشخیص سرطان در مشت ایران

سرطان (تومور‌های بدخیم) یک مشکل عمده سلامتی در سراسر جهان و یکی از مهم‌ترین دلایل بیماری و مرگ و میر در کودکان و بزرگسالان است. راه‌حل درمانی جدید سرطان هم «ایمنی ضد تومور خاص» است. روش ELISA برای تعیین کمیت تشخیص‌دهنده‌های تومور برای نظارت و شناسایی بافت‌های سرطانی بخصوص بافت‌های سرطانی بدون علامت در نظر گرفته شده‌است.

تشخیص‌دهنده‌های توموری به عنوان مولکول‌های بیولوژیکی (پروتئین‌ها، پپتید‌ها و غیره) تعریف می‌شوند که وجود تومور‌ها را در داخل ارگانیسم بدن نشان می‌دهد.

براساس آنچه نشریه علمی elabscience عنوان کرده تاکنون فقط کشور‌های ایالات متحده، چین، آلمان، فرانسه، ژاپن، انگلیس و سوئیس به فناوری ساخت کیت‌های جنرال تشخیص سرطان دسترسی داشتند و اکنون ایران هم به جمع این کشور‌ها راه یافته‌است.

گاهی یک سلول در بدن رشدی غیر طبیعی را پیش می‌گیرد و به طور غیر قابل کنترلی تکثیر می‌شود و سرطان به وجود می‌آید. درمان این بیماری اکنون دغدغه متخصصان بسیاری است. محققان ایرانی با ابزار علم و فناوری به جنگ این بیماری رفته‌اند.

استفاده از کیت‌های تشخیص سرطان می‌تواند جراحی را برای برداشتن تومور سریع‌تر، ایمن‌تر و دقیق‌تر کند و نگرانی از باقی ماندن سلول‌های سرطانی را در اطراف تومور برطرف کند.

به گفته مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان، کیت‌های تشخیص طبی این شرکت با سرعت بالایی جانشین محصولات مشابه خارجی شد و در حال حاضر بیش از ۷۰ نوع کیت تشخیصی الایزا برای شناسایی بیماری‌های مختلفی در این مجموعه فناور تولید می‌شود.

افشین تاجدین به خبرگزاری تسنیم گفت: «کیت‌های تولیدی مجموعه ما برای تشخیص انواع بیماری‌های عفونی، ناهنجاری‌های هورمونی، مارکر‌های سرطانی و ... تولید شده‌است و در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.»

این فعال فناور ادامه داد: «پنل تیروئیدی هم یکی از محصولات تولیدی ما است. این نوع پنل یکی از پنل‌های کامل موجود در بازار است که شست و شوی یک مرحله‌ای یکی از مزیت‌های آن به شمار می‌رود. پنل باروری هم محصول دیگر شرکت است که در اختیار جامعه پزشکی قرار دارد.»

تاجدین همچنین بیان کرد: «پنل مارکر‌های سرطانی، پنل بیماری‌های عفونی، پنل کم‌خونی، پنل استروئیدی، پنل متابولیسم کلسیم و استخوان، پنل قلبی، پنل دیابت و پنل الکترولیت‌ها از دیگر محصولات دیگر شرکت است. در این شرکت توانستیم با کمک یک شتاب‌دهنده اختصاصی در همان روز‌های ابتدایی شیوع کرونا، با همت دانشمندان و نخبگان ایرانی اولین کیت تشخیصی بیماری کووید ۱۹ را طراحی کنیم و به تولید انبوه برسانیم. محصولات این شرکت نیاز کشور در این زمینه را مرتفع کرد.» تحقیقات نشان داده که پنل مارکر‌های سرطانی در ۹۸ درصد موارد در تشخیص بافت سرطانی موفق عمل کرده‌است.

این کیت‌ها برای تشخیص سرطان، متابولیسم منحصر به فرد سلول‌های سرطانی را بررسی می‌کند که با متابولیسم سلول سالم فرق دارد. سلول سرطانی بسیار سریع و شدید رشد می‌کند، تقسیم می‌شود و گسترش پیدا می‌کند، از این‌رو متابولیسم آن با سلول سالم فرق می‌کند.

معمولاً، چالش جراحان پیدا کردن مرز بافت سرطانی سرطان با بافت طبیعی است. در برخی از تومور‌ها این مرز واضح است، اما در برخی سرطان‌ها این مرز مشخص نیست.

اگر جراح بافت سرطانی را به اندازه کافی برندارد و سلول‌های سرطانی باقی بمانند آن‌ها دوباره رشد و گسترش پیدا می‌کنند، اگر جراح بیش از حد بافت را بردارد، ممکن است به عملکرد عضو آسیب بزند.

اما اکنون کیت‌های تشخیص سرطان به جراح کمک می‌کند به اندازه کافی بافت سرطانی را جدا کند، طوری که سلول سرطانی باقی نماند.

جالب اینکه کیت تشخیص سرطان از نوع الایزا (ELISA) که اکنون با موفقیت به تولید انبوه رسیده، تنها تلاش ایران برای تشخیص سرطان نبوده‌است.

کیت نانوبیوسنسور الکتریکی SiNW - ECIS جهت کاربرد‌های تشخیص در سرطان و مانیتورینگ فعالیت‌های سلولی هم در حال حاضر آزمایش‌های نهایی خود را برای ورود به بازار سپری می‌کند. این کیت تشخیص سرطان یکی از طرح‌های برتر سومین دوره برنامه طرح‌های نوآورانه در سال ۱۳۹۴ بوده است. این کیت تشخیصی هم اکنون در حال توسعه کاربرد‌ها و در مسیر تجاری‌سازی است.

نانو بیو سنسور SiNW- ECIS با هدف ارتباط برقرار کردن سنسور (حسگر الکترونیکی) با سلول‌ها جهت دریافت سیگنال الکتریکی از آن‌ها طراحی شده‌است. هدف از این فناوری، رصد وضعیت بیولوژیکی سلول با قابلیت کاربرد در تشخیص سرطان و مقاومت دارویی سلول است.

جالب اینکه این محصول که دارای یک اختراع تأیید شده و پنج اختراع در حال بررسی در اداره ثبت اختراع امریکا است توسط تیم تحقیقاتی آقای دکتر محمد عبدالاحد در دانشکده برق و الکترونیک دانشگاه تهران در حال توسعه نهایی است. از مزیت‌های این کیت تشخیصی می‌توان به موارد مختلفی اشاره داشت که از آن جمله عبارتند از افزایش دقت و کیفیت سیگنال‌های دریافتی در مدت زمان کوتاه تر، امکان استفاده در اکثر کاربرد‌های زیستی مانند تشخیص باکتری‌ها، مارکر‌های بیوشیمیایی و همچنین تشخیص کوتاه مدت عوامل خارجی مانند دارو‌ها (تست EDR) یا عوامل مخرب سلولی روی فعالیت‌های زیستی سلولی.

از طرف دیگر این کیت الکترونیکی، امکان مطالعه فرآیند سرطانی شدن سلول‌ها به‌وسیله تحلیل سیگنال‌های الکتریکی، امکان بررسی ارتباط متابولیکی غشای سلول‌ها با ساختار‌های درون سلولی مانند اسکلت سلولی به واسطه مانیتورینگ غشای سلولی را هم می‌دهد.

تا به حال سابقه نداشته است که هیچ کشوری از طریق فناوری‌های الکترونیکی بتواند به تشخیص سلول‌های سرطانی دست یابد. به همین دلیل این فناوری ایرانی موفق شده در خود امریکا به ثبت اختراع دست پیدا کند. ایالات متحده امریکا و انگلیس هم در زمینه کیت‌های تشخیص سرطانی با روش الکترونیکی گام‌های مهمی برداشته‌اند، اما هنوز به موفقیت صد درصدی نرسیده‌اند.

این کیت علاوه بر تشخیص سلول‌های سالم از سلول‌های سرطانی، دارای کاربرد‌هایی در امور متنوع درمانی دیگر از جمله رصد فعالیت‌های حیاتی سلول و بررسی اثر دارو‌های ضدسرطان روی متابولیسم سلولی به‌وسیله سیگنال‌های الکتریکی است. همچنین این سنسور به عنوان یک سنسور تحقیقاتی برای مطالعات سلولی و دارویی کاربرد‌های زیادی دارد.

تیرماه امسال هم متخصصان ایرانی موفق به تولید کیتی برای جداسازی و شمارش سلول‌های سرطانی در خون فرد بیمار شدند که کمک بزرگی برای پزشکان است تا از شیوه درمان خود اطمینان یابند. به طور کلی عامل مرگ و میر بیماران مبتلا به سرطان، متاستاز یا پخش و انتقال سلول‌های توموری در گردش خون است و در حال حاضر شیمی درمانی یکی از درمان‌های رایج این بیماران است، اما اینکه پس از این شیوه درمانی، بدن چه پاسخی به بیماری می‌دهد برای ادامه درمان بسیار مهم است. در این زمینه هم متخصصان ایرانی نوعی کیت جداسازی و شمارش سلول‌های سرطانی از خون طراحی و تولید کردند.

مهدی رحیمیان از اعضای تیم فناور شرکت دانش‌بنیانی که به این موفقیت دست‌یافته با بیان اینکه در برخی بیماران مبتلا به سرطان با عمل جراحی بخشی از بافت مبتلا به بیماری برداشته می‌شود، افزود: «پس از جراحی درمان‌های بعدی مانند شیمی درمانی برای کنترل بیماری انجام می‌شود. در اینجا قبل از شروع شیمی درمانی، سرطان شناسان با استفاده از کیت «سی تی سی» جداسازی و شمارش سلول‌های سرطانی را در خون فرد بیمار انجام می‌دهند و درمان ادامه می‌یابد، اما پس از گذشت زمانی باید از شیوه درمانی مطمئن شد و اینکه این شیوه درمانی اثر بخش بوده است یا خیر.»

این متخصص همچنین گفت: «پس بار دیگر نیاز به کیت «سی تی سی» است، بنابراین با اندازه‌گیری سلول‌های سرطانی در خون فرد اگر تعداد آن‌ها تغییر نکرده باشد یا با افزایش همراه باشد باید خط درمان را تغییر داد. نمونه آزمایشگاهی این محصول را پس از سال‌ها تحقیق در دوره‌های پیش شتاب‌دهی مرکز فناوری‌های همگرا معاونت علمی برای ورود به بازار آماده کرده‌ایم. دوره‌های پیش شتاب‌دهی کمک بزرگی بود تا بازار محصول را شناسایی کنیم و مطابق با نیاز مصرف‌کننده آن را تولید کنیم.»

سال گذشته هم در موفقیتی دیگر در این زمینه پژوهشگران شرکت یاخته فناور اصفهان به دانش تولید کیت تشخیص سرطان دهانه‌رحم تک مرحله‌ای یا همان «لیکوئید بیس سیتولوژِی» دست یافتند.

این محصول دانش بنیان، برخلاف موارد مشابه دیگر، تک‌محلوله بوده و نیاز به محلول پاک‌کننده و لایه‌ساز ندارد و تنها با یک بار سانتریفیوژ، مرحله سلولی آن جدا می‌شود. با دستیابی به این روش علاوه بر تسهیل مراحل نمونه‌گیری، امکان جلوگیری از رشد قارچ و میکروب هم فراهم شده‌است. این دانش بومی هم در مقایسه با نمونه‌های خارجی، قیمت‌تمام‌شده بسیار پایین‌تری دارد و قدرت‌نمایی دیگری از دانش‌بنیان‌های ایرانی است.روزنامه جوان