نیاز امروز ما چنگ زدن به «حبل الله» است/وحدت یعنی یکپارچگی امت

به گزارش شفاآنلاین:وحدت میان جوامع اسلامی از جمله موضوعات مهمی محسوب می‌شود که برای سالیان سال محل بحث متفکران مختلف قرار بوده و همچنان هست؛ همبستگی و تعاون میان مردمانی که همه یک پیامبر (ص)، یک کتاب و یک قبله دارند؛ دوستی و مودت میان مردمانی که پیامبرشان به حُسن خلق شهرت داشت. بنابراین دور از ذهن نیست که تحقق وحدت میان این ممالک یک هدف برای بسیاری از اندیشمندان به شمار رود. با توجه به فرارسیدن ایام ولادت حضرت رسول (ص) و لزوم گسترش وحدت میان جوامع اسلامی به ویژه در روزگار فعلی با چند نفر از کارشناسان مذهبی گفتگو کردیم که مشروح آنها را در ادامه می‌خوانید؛

حجت الاسلام سیدکاظم سیدباقری با بیان اینکه امروزه جهان اسلام با چالش‌ها، گسست‌ها، و تفرقه‌های گوناگون و اختلافات متفاوت رو به رو شده است، اظهار کرد: حل این مسائل اهمیت به سزایی در سطح منطقه‌ای و جهانی دارد چراکه جهان اسلام و به ویژه خاورمیانه یکی از بزنگاه‌های راهبردی جهان به شمار می‌آیند، بنابراین دشمنان مسلمانان در تلاش هستند که با ایجاد تفرقه و بهانه‌های مذهبی میان آنها عوامل ایجاد اختلاف را گسترش دهند و در جهت منافع خود حرکت کنند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: از این منظر است که ما امروزه بیش از هر زمان دیگری به وحدت نیاز داریم، وقتی رئیس جمهور فرانسه علیه پیامبر گرامی اسلام موضع گیری می‌کند اگر بداند که در مقابل یک و نیم میلیارد مسلمان متحد، همدل و یکدست قرار دارد قطعاً به خودش جرأت نمی‌دهد که چنین جسارتی داشته باشد اما اگر هر فرد و یا هر جمعی به بهانه‌ای از این قافله‌ای که باید همدل باشد، جدا شود، در واقع، زمینه فراهم می‌شود برای اینکه تفرقه میان مسلمانان و کشورهای اسلامی افزایش یابد، یک بار به بهانه منافع اقتصادی و بار دیگر به بهانه‌های مذهبی یا دستاویزهای سیاسی و فرهنگی؛ تا هر کسی از رهگذر این اختلافات، منافع گروه‌ها و دسته‌های خود را تأمین شود، حال آنکه باید ملاحظات منفعت‌جویانه را کنار گذاشت و دولت‌ها و ملت‌های مسلمان در کنار هم قرار گیرند.

وی تصریح کرد: در دنیای امروز یکی از واقعیت‌های تلخ کسب، حفظ و تأمین منافع برخی قدرت‌ها آن هم به هر قیمتی است، ولو اینکه مسلمانان یا انسان‌های بسیاری کشته شوند و عداوت‌های فراوان و دشمنی‌های گوناگون در جهان اسلام به راه بیفتد، با توجه به همین امر بوده است که رئیس جمهور آمریکا نیز به آشکاری اعلام کرده است که ما به دنبال کسب منافع خود هستیم، بنابراین تنها چیزی که در این میان معنا پیدا نمی‌کند، صلح و همدلی است و طبعاً اگر بتوانند بر آتش اختلافات می‌دمند.

این پژوهشگر در بخش دیگری از مباحث خود با بیان اینکه امروز نیاز داریم که بنا بر آیه ۱۰۳ سوره آل عمران به حبل الله چنگ بزنیم، افزود: در این آیه خداوند می‌فرماید: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا» «و همگی به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید» و در ادامه تأکید می‌شود که این وحدت، نعمت است: «وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَکُنْتُمْ عَلَی شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْهَا» و نعمت‏ خدا را بر خود یاد کنید آنگاه که دشمنان [یکدیگر] بودید پس میان دل‌های شما الفت انداخت تا به لطف او برادران هم شدید و بر کنار پرتگاه آتش بودید که شما را از آن رهانید)، امر خداوند این است که متحد شویم و نهی، آن است که از دوگانگی دور شوید و از وحدت، به عنوان یک نعمت یاد می‌کند و با توجه به ظهور صیغه نهی در حرمت، بنابراین هر کاری که به موجب دوگانگی در جامعة اسلامی ایران و در امت و جهان اسلام می‌شود حرام است. مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، اشاره دارد که این آیه به مسلمانان، نشان می‌دهد که آنان به چشم خود، ثمرات اتحاد و اجتماع و تلخی عداوت و حلاوت محبت و الفت و برادری را چشیدند و در اثر تفرقه در لبه پرتگاه آتش رفتند، اما با نعمت ایمان و الفت، از آتش دوگانگی نجات یافتند. این آیه درباره دو طایفه اوس و خزرج نازل شد که بیش از صد سال در نزاع و کشمکش بودند اما به نور اسلام، یکدل شدند. خداوند به نکته مهمی اشاره می‌کند که میان قلب‌های مسلمانان به واسطه ایمان، الفت ایجاد شد و سبب ساز وحدت گردید، این مؤلفه، درسی برای امروز جامعه مسلمانان است. ضمن آنکه از حیث فقهی باید توجه کرد که به اتفاق همه فقهای شیعه، کسی که شهادتین را بر زبان جاری کرد، جان و مال و ناموس و آبرو او در امان بوده و کسی حق تعرض به او را ندارد.

حجت‌الاسلام سیدباقری تصریح کرد: بر اساس آیه یاد شده وحدت و همدلی اول عامل برادری است، دوم از نعمت‌های بزرگ خداوند است که باید آن را به یاد آورد و سوم اینکه تفرقه و دوگانگی، پرتگاه آتش است بنابراین امت اسلام باید از آن دور شوند و یکدل گردند.

اما حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمحسن مروجی طبسی  طی سخنانی اظهار کرد: وحدت سه لایه دارد، لایه اول مردم هستند، لایه دوم نخبگان یک جامعه و لایه سوم را حاکمیت و دولتمردان تشکیل می‌دهند. تا به اکنون بحث‌های مرتبط با وحدت به ویژه بعد از انقلاب اسلامی ایران، بیشتر در حوزه لایه میانی جامعه یعنی نخبگان بود، جامعه شیعی و سنی تبادل نظر می‌کردند و از این رهگذر مردم را نیز به آن سو حرکت می‌دادند و تا حد قابل توجهی نیز موفقیت‌هایی کسب شد؛ با این وجود برخی کشورها اگر نگوییم سنگ‌اندازی کردند اما همکاری لازم را در راستای تحقق وحدت اسلامی نداشتند و امروز نیز که علناً هنجارشکنی‌هایی را از سوی برخی کشورهای اسلامی شاهد هستیم به گونه‌ای که با دشمن قسم خورده خود هم پیمان می‌شوند.

عضو هیئت علمی و مدیر گروه فرق تشیع دانشگاه ادیان و مذاهب ادامه داد: طبیعتاً رویکردهایی از این دست عاقبت خوبی ندارد و در واقع تشتت را در جهان اسلام رقم می‌زند، اکنون نیز در شرایط فعلی گفتمان وحدت را باید بهبود بخشیده و آگاهی سازی کنیم؛ این درست است که همه انسان‌ها با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند و از نظر فکر و اندیشه اختلاف نظرهایی وجود دارد، این اختلافات همیشه بوده، هست و خواهد بود اما باید بررسی کنیم که انتظار ما از وحدت چیست. برخی تصور می‌کنند وحدت به معنای آن است که اندیشه همه یکسان شود، اصلاً چنین چیزی ممکن است، وحدت به معنای یکدلی و یکپارچگی امت است.

وی افزود: توقع ما از وحدت این نیست که اختلافات رفع شود. قرار نیست که همه اندیشه و افکار ما با دیگری یکی شود که اگر چنین بود که دو انسان متفاوت خلق نمی‌شدیم؛ قرار است که در مساله وحدت اختلافات مدیریت شود. در مساله و گفتمان وحدت قرار بر این است که اختلافات تبدیل به نزاع نشود؛ بر اساس این مساله اگرچه که با لفظ وحدت در احادیث و روایات اشاره نشده است اما فراوان مواردی را داریم که به یکدیگر توهین نکنید، یکدیگر از تحقیر نکنید، وارد جدال نشوید. همه این موارد از ملزومات وحدت است؛ مشکل امروز جهان اسلام این است که چندصدایی شده و این چندصدایی افسار گسیخته مشکلاتی را پدید آورده است، شاید به خودی خود چند صدایی بد نباشد اما نه در قالبی این چنین، اکنون استکبار و صهیونیسم و تمامی سرویس‌های امنیتی دنیا که دنباله رو آنها هستند تلاش می‌کنند که جهان اسلام را از درون دچار تشتت کرده و بر این اختلافات موج سواری کنند، بنابراین باید نسبت به وقایع با چشم باز نگاه کنیم.

حجت الاسلام مروجی طبسی افزود: پیامبر اکرم (ص)، پیامبر اسلام است، نَه پیامبر شیعیان است و نه فقط پیامبر برادران اهل سنت، این چنین است که وقتی در کشور فرانسه این چنین به آن حضرت بی‌احترامی می‌شود از همه نقاط جهان مسلمانان به پا می‌خیزند و اعتراض می‌کنند، این رویکرد تنها شمه ای از آن وحدتی است که کشورهای معاند از آن می‌ترسند؛ بنابراین وظیفه امروز ما این است که با تکیه بر داشته‌های غنی خود، با چنگ زدن به حبل الله زمینه تحقق هرچه بیشتر یکپارچگی میان امت را فراهم کنیم که آینده درخشان مسلمانان در گرو این مؤلفه مهم است.

علیرضا صدرا نیز با بیان اینکه قرآن و روایات همواره امت مسلمان را از تنازع و جدال نهی کردند، گفت: ما معمولاً در مورد وحدت که همان یگانگی باشد سه سوال اساسی داریم که چرا وحدت باید اتفاق بیفتد، وحدت در جهان امروز به چه معناست؟ چگونه می‌توانیم این هدف را محقق کنیم؟

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران افزود: آنچه که اهمیت دارد ایجاد هم‌افزایی میان مسلمانان است، پنج انگشت وقتی مشت شوند قدرت دارند، مسلمانان نیز اگر با یکدیگر اتحاد داشته باشن منشأ اثر می‌شوند؛ ضمن اینکه اساساً ظرفیت برای همگرایی میان مسلمین وجود دارد اما سوال آن است که این تعاون و همگرایی از چه طریقی محقق می‌شود؟ بسیاری از مسائل میان امت اسلام مشترک است و از همین رو می‌بینیم که در بزنگاه‌های مختلف بیش از یک میلیارد مسلمان می خروشند، نمونه بارز آن جریان اخیری است که در فرانسه اتفاق افتاد وبسیاری موضع گرفتند.

صدرا افزود: معتقدم با نگاه نخبگانی باید مقوله وحدت را میان توده‌های مردم منتقل کرد، این مهم وظیفه اندیشمندان جوامع اسلامی است.مهر