روشهایی وجود دارد که میتواند دیدگاههای شما را تغییر دهد.
۱) فکر قضاوت و داوری که به ذهنتان رسید، مکث کنید
قضاوت کردن دیگران معمولاً بهصورت خودکار به ذهنمان خطور میکند. پس باید یاد بگیرید که چگونه هرازگاهی آنها را متوقف کنید. سعی کنید نسبت به قضاوت کردن دیگران دقت بیشتری نشان دهید. به بیان دیگر، زمانی که چنین افکاری به ذهنتان میآید، از بررسی کردن آنها خودداری کنید. هنگامی که متوجه میشوید فکر قضاوت به ذهنتان خطور میکند، اولین کار، اعتراف کردن است.
مثلاً وقتی در ذهن خود میگویید: «نمیتوانم باور کنم که او اجازه داده فرزندش با این لباسها از خانه بیرون بیاید»، در این هنگام باید این افکار را متوقف کرده و اعتراف کنید که داشتید در مورد کسی قضاوت میکردید.
۲) قضاوتهای خود را به چالش بکشید
زمانی که فکر قضاوت و پیشداوری به ذهنتان آمد، باید سعی کنید آنها را به چالش بکشید. شما میتوانید با فکر کردن در مورد فرض و گمانهایی که در مورد افراد دارید، افکارتان را به چالش بکشید.
مثلاً در مثالی که در بالا ذکر شد، شما گمان میکنید که آن زن مادر بدی است یا این که به حد کافی از کودک خود مراقبت نمیکند. با این حال ممکن است آن مادر روز پرمشغلهای را شروع کرده باشد و از این که فرزندش لباس کثیف یا مویی نامرتب دارد، خجالت بکشد.
۳) سعی کنید دیگران را درک کنید
بعد از این که فرض و گمانهای خود را در مورد وضعیت بررسی کردید، باید راهی پیدا کنید که از طریق آن، نسبت به فردی که در موردش قضاوت داشتهاید، ابراز همدردی و دلسوزی کنید. شما باید راهی بیابید که برای آن رفتار، بهانه پیدا کنید.
مثلاً در مورد مادری با فرزند کثیف و ژولیده، میتوانید با خود بگویید بزرگ کردن بچه، کار سختی است و گاهی اوقات همه چیز آن طور که ما برنامهریزی کردهایم، پیش نمیرود. میدانم بعضی اوقات فرزند من هم با لباس کثیف و مویی به هم ریخته از خانه بیرون رفته است. در این روش شما با درک وضعیت، از قضاوت دربارهٔ افراد منصرف میشوید.
۴) نقاط قوت دیگران را بشناسید
در مورد رفتارهایی که در افراد دیگر دوست دارید یا حتی عاشق آن هستید، بیشتر فکر کنید. چون به شما کمک میکند تا از قضاوتهای عجولانه پرهیز کنید و به جای آن، به تحسین افراد بپردازید. سعی کنید در مورد خصوصیاتی که در افراد دیگر وجود دارد فکر کنید؛ بهویژه آنهایی که در زندگیتان تحسین میکنید. این کار به شما کمک میکند تا از قضاوت در مورد دیگران پرهیز کنید.
مثلاً به خودتان یادآوری کنید که همکارتان مهربان است و همیشه وقتی میخواهید چیزی به او بگویید، با تمام وجود به صحبتهای شما گوش میکند. یا به خودتان بگویید که دوستتان خلاق است و گاهی سعی میکند شما را بخنداند. سعی کنید به جای تمرکز روی نکات منفی، روی صفات مثبت دیگران متمرکز شوید.
۵) کارهایی را که برای دیگران انجام دادهاید فراموش کنید
اگر حس میکنید دیگران به شما مدیون هستند، شاید فکر کنید باید آنها را قضاوت کنید و این باعث رنجش شما میشود. به جای آن سعی کنید کمکهایی را که در حق دیگران انجام دادهاید، فراموش کنید. حتی به این فکر کنید که دیگران چه کارها و کمکهایی برای شما انجام دادهاند. اگر کمک خود به دیگران را فراموش نکنید، ممکن است از دوست خود آزردهخاطر شوید، چون به او پول قرض دادهاید و او هنوز پس نداده است. به جای آن، به تمام رفتارهای خوبی که دوستتان در حق شما انجام داده است، تمرکز کنید.
۶) اهداف خود را بهروشنی مشخص کنید
گاهی اوقات افراد به اهداف خود نمیرسند، چون هدفی که در نظر گرفتهاند، غیر عملی است. مثلاً انتظار این که تمام پیشداوریها یا قضاوت دیگران متوقف شود، هدف بسیار بزرگی است. کار کردن روی جنبههای مشخصی از یک هدف، عملیتر از درگیر شدن باهدفی بزرگتر و کلیتر است. در مورد این که میخواهید چه جنبههایی از قضاوت کردن دیگران را تغییر بدهید، فکر کنید.
مثلاً میخواهید قبل از قضاوت از آنها پرسش کنید؟ یا میخواهید راهی برای تبدیل قضاوت منفی و مخرب به انتقاد سازنده بیابید؟ برای این که شانس دستیابی به هدفتان را افزایش دهید، ضروری است تا اهداف خود را تا حد امکان واضحتر و مشخصتر کنید.
۷) قبل از بیان قضاوت دیگران، صبر کنید
سعی کنید نظر و قضاوت خود را بلافاصله بعد از کاری که فرد مورد نظر انجام میدهد، بیان نکنید. اگر امکان دارد، ابتدا کمی از کار او تعریف کنید و سؤالهایی بپرسید و بعد از آن قضاوت و نظر انتقادی خود را مطرح کنید. (از آن مهمتر قضاوت خود را زمانی با او در میان بگذارید که ضروری باشد. مثلا قبل از انجام دوباره همان عمل) این کار به شما فرصت میدهد که در مورد موضوع و شیوه بیان نظر خود کمی فکر کنید؛ همچنین شانس این که نظر و قضاوت شما بازخورد خوبی داشته باشد، بیشتر خواهد شد.
۸) قضاوت خود را با «من» شروع کنید نه «تو»
به جای این که جملهٔ خود را با واژه «تو» شروع کنید، از کلمهٔ «من» استفاده کنید. وقتی قضاوت خود را با «تو» شروع میکنید، چنین به نظر میرسد که میخواهید جروبحث کنید. در این صورت فرد مقابل نیز حالت دفاعی به خود میگیرد.
مثلاً به جای این که بگویید «تو همیشه وقتی صحبت میکنم، حرفم را قطع میکنی»، میتوانید چیزی شبیه این جمله بگویید: «وقتی کسی موقع حرف زدن من، حرفم را قطع میکند، احساس بیهودگی میکنم.»
۹) قبل از قضاوت کردن دیگران از خود سؤال کنید
سؤالات زیر میتواند قضاوت ما را نسبت به ارزشها و نگرشهایی که نسبت به دیگران داریم واقعبینانهتر کند:
- آیا این نگرش یا ارزش صحیح است؟
- آیا به تمام حقایق مرتبط با آن دسترسی دارم؟
- آیا تنها بر یک یا چند بعد منفی تمرکز نکردهام؟
- آیا به شیوهای ناعادلانه به این فرد یا گروه برچسب نمیزنم؟
بررسی نگرشها و ارزشها با استفاده از سؤالات فوق، گام بلندی در جهت آگاهی از تعصبات و درنتیجه چالش با پیشداوریها و قضاوتهای ما نسبت به دیگران است.
«هر بار که به قضاوت دیگران مینشینیم در حال آشکار کردن بخشهای شفانیافتۀ خویش هستیم.» (فریدریش نیچه)