شفاآنلاین>سلامت> زایمان زودرس که به زایمان پیش از ۳۷ هفته کامل گفته می‌شود، یکی از عوامل اصلی مرگ‌ومیر نوزادان به شمار می‌رود و همچنین ممکن است عوارض طولانی‌مدت زیادی نیز به دنبال داشته باشد. برخی از نوزادانی که زنده می‌مانند از مشکلاتی نظیر ناتوانی‌های آموزشی، عصبی و فیزیکی رنج می‌برند.
به گزارش شفاآنلاین:دوران نوزادی به عنوان دوره بحرانی شناخته می‌شود؛ چرا که نوزاد به محیط اطراف بسیار حساس است و برای پیشبرد مناسب روند رشد و نمو به تغذیه مناسب و تحریک خوب نیاز دارد. طی سال‌های اخیر تحریکات لمسی حرکتی به عنوان یک روش مکمل در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان مورد توجه قرار گرفته است.
از آن‌جا که مطالعات زیادی اثرات کوتاه‌مدت و بلند مدت ماساژ را بر رشد حرکتی نوزادان مورد بررسی قرار نداده‌اند، پژوهشگران به بررسی تاثیرات تحریکات لمسی حرکتی بر تکامل حرکتی نوزادان زودرس پرداختند و اثرات طولانی‌مدت آن را نیز پس از چهار ماه مورد ارزیابی قرار دادند.
در انجام این پژوهش، «منصوره مکبریان» و «محمود شیخ»؛ پژوهشگران گروه علوم ورزشی دانشگاه صنعتی شاهرود و «شمس‌اله نوری‌پور»؛ پژوهشگر گروه نوزادان مرکز تحقیقات سلامت نوزادان پژوهشکده تحقیقات سلامت کودکان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و گروه اطفال بیمارستان امیرالومنین (ع) دانشگاه علوم پزشکی سمنان مشارکت داشتند.
در این پژوهش ۴۰ نوزاد زودرس و سالم بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان بیمارستان امیرالمومنین (ع) شهرستان سمنان که با سن جنینی ۳۲ تا ۳۷ هفته و وزن ۱۵۰۰ گرم و بیشتر در بدو تولد بودند، مورد بررسی قرار گرفت.
نوزادانی که شرایط شرکت در مطالعه را دارا بودند، بر اساس اطلاعات موجود در پرونده انتخاب شدند و به مادران در مورد هدف و روش پژوهش توضیح داده شد.
این نوزادان به طور تصادفی در دو گروه تجربی و کنترل قرار گرفتند و به مادران گروه تجربی آموزش تحریک‌های لمسی حرکتی داده شد ولی نوزادان گروه کنترل تنها مراقبت‌های معمول را دریافت کردند.
آموزش به طور انفرادی در مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه برای هر مادر انجام گرفت. پژوهشگر پس از آموزش، از مادر خواست تا مراحل مختلف لمس را به طور کامل بر روی نوزاد انجام دهد. پس از اطمینان از اجرای صحیح، کتابچه آموزشی و فیلم نیز در اختیار مادر قرار گرفت که حاوی تمام نکات آموزشی به همراه تصاویر لمس و تحریکات حرکتی، همچنین فرم ثبت روز و زمان انجام (صبح، ظهر و عصر) بود.
از مادر خواسته شد که هر بار ماساژ حرکتی را در سه مرحله و در مجموع به مدت ۲۰ دقیقه انجام دهد. در طول مدت ماساژ، دمای اتاق می‌بایست در حدود ۳۲ تا ۳۳ درجه سانتی‌گراد و پوشش نوزاد نیز لباس مخصوص که در اختیار مادر قرار می‌گرفت، باشد. این مداخله توسط مادر تا تکمیل سن بارداری (۴۰ هفتگی) انجام می‌گرفت.
ماساژ لمسی حرکتی شامل دو مرحله لمس و یک مرحله تحریک حرکتی بود. این مراحل شامل:
مرحله اول: تحریک لمسی (به مدت هشت دقیقه): در این مرحله نوزاد در حالت خوابیده به پهلوی راست قرار گرفته، شش حرکت لمسی با فشار متوسط، هر یک به مدت 10 ثانیه در هر یک از سطوح زیر با کف انگشتان دست انجام شد: سر؛ از پیشانی به سمت قله سر و گردن و برگشت دوباره به طرف قله سر و پیشانی، شانه و دست چپ؛ از پایین پشت گردن در طول شانه، بازو، ساعد، نوک انگشتان و برعکس، پشت؛ از بالای پشت به سمت پایین تا باسن و برعکس (بدون لمس در ناحیه ستون فقرات)، پای چپ؛ حرکت دست از باسن به سمت پشت پا، به سمت کف پاها و برعکس.
سپس نوزاد به حالت خوابیده به پهلوی چپ قرار گرفته، شش حرکت لمسی با فشار متوسط، هر یک به مدت 10 ثانیه در هر یک از سطوح سر، شانه و دست راست، پشت و پای راست با کف انگشت دست انجام می‌شود.
مرحله دوم: تحریک حرکتی (به مدت چهار دقیقه): در این مرحله نوزاد در وضعیت خوابیده به پشت قرار گرفته و شش حرکت فلکشن و اکستنشن (هر حرکت 10 ثانیه) در هر یک از اندام‌ها به ترتیب بازوی راست، بازوی چپ، پای راست، پای چپ انجام می‌شود.
مرحله سوم: تحریک لمسی (به مدت هشت دقیقه): در این مرحله نوزاد مجددا به حالت خوابیده به پهلوی راست قرار گرفته، شش حرکت لمسی با فشار متوسط هر یک به مدت 10 ثانیه با کف دست در هر یک از سطوح سر، شانه، دست چپ و سپس در حالت خوابیده به پهلوی چپ نوزاد شش حرکت لمسی بر روی هر یک از سطوح سر، شانه و دست راست، پشت و پای راست طبق روش مرحله اول انجام می‌شود.
پس از رسیدن نوزاد به مرحله ۴۰ هفتگی بارداری، میزان رشد حرکتی نوزاد ارزیابی شد و طی آن مهارت‌های بازتاب، تعادل، ثبات، جابه‌جایی، گیرش و رانش در نوزادان مورد بررسی قرار گرفت. همچنین پس از گذشت چهار ماه نیز برای هر دو گروه نوزادان این ارزیابی‌ها انجام شد.
بررسی‌های این مطالعه نشان داد که میانگین و انحراف استاندارد بهره حرکتی کل نوزادان دو گروه در زمان اتمام دوره مداخله و پس از گذشت چهار ماه، تفاوت آماری معناداری داشت. به عبارتی می‌توان گفت، نوزادانی که تحت مداخله بوده‌اند، عملکرد حرکتی بهتری نسبت به نوزادان زودرس گروه کنترل، کسب کردند.
با توجه به نتایج به‌دست آمده از این پژوهش، محققان می‌گویند: «می‌توان اذغان داشت در تحقیق حاضر دوره مداخله به عنوان دوره بحرانی یا حساس است که طی این دوره، مادران به انجام تحریکات لمسی حرکتی روی نوزادان زودرس شان پرداخته‌اند و در نتیجه رشد حرکتی بهتری را در پس از گذشت چهار ماه از دوره مداخله نسبت به نوزادان گروه کنترل که تنها مراقبت‌های معمول را دریافت می‌کردند، به دست آورده‌اند».
این پژوهشگران با توجه به برخی محدودیت‌های پژوهش حاضر همچون حجم نمونه کم و انجام یک نوع پروتکل ماساژ روی یک گروه پیشنهاد می‌کنند؛ پژوهش‌های آتی با حجم نمونه بیشتر، با چند نوع پروتکل متفاوت و در گروه‌های بیشتر و بررسی تفاوت بین پروتکل‌های گوناگون و نیز بررسی اثرات بلندمدت ماساژ در دوره طولانی‌تر صورت پذیرد.
یافته‌های این مطالعه پاییز سال ۱۳۹۹ به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «اثر یک دوره تحریکات لمسی حرکتی بر بهره رشد حرکتی نوزادان زودرس: پیگیری ۴ ماهه» در فصل‌نامه «کومش» زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی سمنان منتشر شده است.
