اپیدمی همزمان کرونا و بی‌پولی در بیمارستان‌ها

بسیاری از کارشناسان نظام سلامت تاکید دارند که بحران کرونا، سنگین‌ترین بحران اقتصادی است که به بیمارستان‌ها و نظام سلامت تحمیل شده است. عمده منابع بسیاری از بیمارستان‌های دولتی صرف درمان کرونا شده و به دلیل کمبود مراجعان غیرکرونایی، کفگیر بیمارستان‌های خصوصی نیز ماه‌هاست که به ته‌دیگ خورده است.

در این شرایط آشفته مالی که در اغلب بیمارستان‌های کشور حکفرماست، کادر درمان نیز از این وضعیت ناگوار، بی‌تاثیر نمانده است. با وجود خستگی مفرط و فرسودگی شدید، همچنان کادر درمان با اندک توان باقیمانده‌اش در حال ارائه خدمت به بیماران مبتلا به کرونا است. 

ترکش‌های بی‌پولی بیمارستان‌ها به تن کادر درمان هم خورده است. خیلی از آنها مدت‌هاست که همزمان به جای چند نیرو در حال خدمت هستند. تاخیرهای طولانی در پرداخت حقوق، کارانه و فوق‌العاده ویژه، فقط یک چشمه از تاثیرات مشکلات مالی بیمارستان‌ها بر کادر درمان است. وضعیت کادر درمان در بیمارستان‌های خصوصی نیز دست کمی از اوضاع جامعه پزشکی در بیمارستان‌های دولتی ندارد. در طی چند ماه اخیر و همزمان با شیوع کرونا، شمار قابل توجهی از فعالان جامعه پزشکی از بیمارستان‌های خصوصی اخراج شدند. تعدیل نیرو و حتی پایین آوردن مبلغ دستمزد قراردادها در برخی مراکز درمانی، چالش‌های آشنایی برای کادر درمان در بخش خصوصی است.

تاثیر وضعیت مالی نامطلوب بیمارستان‌ها بر جامعه پزشکی

نمایندگان جامعه پزشکی امیدوار بودند که با تزریق کامل یک میلیارد یورو به نظام سلامت، شرایطی پیش بیاید که با جذب نیروهای جدید و تجهیز بیمارستان‌ها، کادر درمان بتواند نفسی تازه کند و قدری از فشار کاری که متحمل می‌شود، کاسته شود، اما به قول وزیر بهداشت، همچنان معلوم نیست که باقیمانده این منابع را برای کدام کار مهم‌تر گذاشته‌اند.

هومن ضروری، کارشناس اقتصاد سلامت  تاکید می‌کند: «بسیاری از فعالان کادر درمان نگران هستند که در صورت تداوم وضعیت مالی نامساعد مراکز درمانی، وضعیت فرسودگی کادر درمان نیز تشدید شود. واقعیت این است که آستانه تحمل و فداکاری کادر درمان نیز نامحدود نیست. نمی‌توان انتظار داشت که کادر درمان بتواند فشار شدید کاری و مالی در دوران کرونا را به شکل بلندمدت دوام بیاورد. حمایت عاجل از جامعه پزشکی و تقویت بنیه مالی بیمارستان‌ها می‌تواند امیدها برای کنترل موج سوم کرونا را زنده نگه دارد.»

ضروری تصریح می‌کند: «آمارهای رسمی می‌گوید هر بیمار مبتلا به کرونا، حدود 19 میلیون تومان خرج روی دست بیمارستان‌ها می‌گذارد. البته این رقم مربوط به زمانی است که بیمار به بخش مراقبت‌های ویژه نرفته باشد. عمده این هزینه‌ها را نیز بیمارستان تقبل می‌کند. حال هرچقدر تعداد بیماران مبتلا به کرونا در بیمارستان‌ها بیشتر باشد، به همان نسبت هم بار مالی بیشتری به بیمارستان‌ها تحمیل می‌شود. وقتی بیمارستان به عنوان یک مجموعه هزینه-درآمدزا به طور مداوم از درآمدش کم شود و به هزینه‌هایش اضافه شود، اولین تاثیر این شرایط به نیروهای انسانی آن مجموعه تحمیل خواهد شد. این تاثیرات مالی معمولا خودش را به شکل افزایش فشار کاری کادر درمان و تاخیر در پرداخت‌ها نشان خواهد داد.»

همچنین او یادآور می‌شود: «بحران کرونا به خوبی نشان داد که ساختار بیمه‌های درمانی در ایران تا چه حد ضعیف و شکننده است. البته قبل از کرونا نیز منابع و مصارف بیمه‌ها تناسبی با یکدیگر نداشت، اما در دوران کرونا، این تناسب کاملا به هم ریخت. یکی از عمده مشکلات بیمه‌های درمانی در ایران، اتکای شدید آنها به منابع عمومی است. به همین دلیل وقتی منابع عمومی با تاخیر برسد یا اصلا نرسد، بیمه‌ها نیز کارایی همیشگی خود را از دست می‌دهند. در بسیاری از کشورها، منابع بیمه‌ها تا این حد به جیب دولت وابسته نیست و استقلال بیشتری دارند. به همین دلیل در بحران‌هایی مثل کرونا می‌توانند کمک حال دولت و سیستم سلامت باشند، اما از آنجا که بیمه‌های ما اغلب به شکل شبه دولتی هستند، در زمان شیوع بحران می‌بینیم که حتی برخی از بیمه‌های درمانی به سربار دولت تبدیل می‌شوند. نبود یک ساختار بیمه‌ای قدرتمند در ایران موجب شده است که هم بیمارستان‌ها، هم کادر درمان و هم بیماران، آسیب ببینند.»

یک چشمه از وضعیت مالی وخیم بیمارستان‌ها

بسیاری از مراکز درمانی اعلام کرده‌اند که در دوران بحران کرونا، دخل و خرجشان هیچ تناسبی با یکدیگر ندارد و برخی از بیمارستان‌ها اعلام ورشکستگی کرده‌اند.

فریبا ملاجعفری، مدیر اقتصاد سلامت معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم با اشاره به وضعیت وخیم مالی اغلب بیمارستان‌های کشور در دوران کرونا، یادآور می‌شود: «شاخص‌های بیمارستانی از ابتدای شیوع بیماری کرونا از بازه زمانی اسفند 98 تا تیر 99 و مقایسه آن با مدت زمان مشابه در سال گذشته، نشان دهنده افت شدید شاخص‌ها در سال جاری است. بر اساس این گزارش، مراجعات اورژانس ۴۵.۸ درصد، بیماران بستری ۳۱.۵ درصد، عمل جراحی ۴۲.۶ درصد، درآمد بیمارستان‌ها ۴۰ تا ۴۵ درصد، مراجعات درمانگاه ۵۶.۷۳ درصد، تصویربرداری ۳۴ درصد، فیزیوتراپی ۴۰.۷ درصد، مراجعات آندوسکوپی ۶۱ درصد و پزشکی هسته‌ای ۵۸.۲ درصد کاهش داشته است.»

او تاکید می‌کند: «یکی از علل کاهش شاخص‌های مذکور این است که پیش از شیوع کرونا، بیماران و مراجعان به صورت الکتیو خدماتی را دریافت می‌کردند، اما با توجه به ترس از ابتلا به کرونا، آمار مراجعان الکتیو و اورژانس بسیار کمتر شده است. به همین دلیل، با بهینه و مرتب کردن چینش نیروهای متخصص، جابه‌جایی نیروها از بخش‌هایی با بیمار کمتر به بخش‌های با بیمار بیشتر، تسریع در ترخیص بیماران پس از عمل جراحی، شبانه‌روزی کردن ظرفیت بخش‌های پاراکلینیک و بخش‌هایی مثل سی‌تی‌اسکن، افزایش تعداد تخت‌های مراقبت ویژه بیشتر از تعداد مصوب و اختصاص تعدادی از تخت‌های بخش‌های عادی بیمارستان‌ها به بخش ایزوله و ICU تلاش شده است تا علاوه بر ارائه خدمات مناسب به بیماران، بخشی از این خسارات و کمبودها جبران شود.»

مدیر اقتصاد سلامت معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به ابلاغ وزارت بهداشت مبنی بر الزام کلیه بیمارستان‌ها نسبت به پذیرش بیماران مبتلا به کرونا، تصریح می‌کند: «برآوردی از میزان مصرف اقلام حفاظتی در بیمارستان‌ها تهیه و به ستاد فرماندهی کرونا و وزارت بهداشت ارجاع شده است تا در صورت تصویب، هزینه‌های آن از طریق سازمان‌های بیمه‌گر یا وزرات بهداشت جبران شود، اما با وجود مشکلات اقتصادی بیمارستان‌ها در دوران کرونا، بسیاری از هزینه‌ها از سوی بیمه تامین نشده است. به عنوان نمونه با وجود تغییر کاربری بعضی بخش‌ها به ICU و افزایش تعداد تخت‌های این بخش، بیمه تامین اجتماعی باوجود مکاتبات و پیگیری‌های متعدد صورت گرفته، این بخش‌ها را کسور داده است. به عنوان مثال، تنها در یک مورد در بیمارستان شهدای پاکدشت به دلیل افزایش تعداد تخت‌های ICU در مدت زمان یک ماه حدود 100 میلیون تومان کسور ایجاد شده که با توجه به وضعیت بحرانی بیمارستان‌ها، این مساله شرایط راسخت‌تر کرده است.» همچنین این مقام مسئول به ایسنا یادآور می‌شود: «متاسفانه در برخی بیمارستان‌ها، سازمان‌های بیمه‌گر هزینه داروهای استفاده شده برای بیماران کرونا را پرداخت نکرده‌اند که مکاتبات آن هم برای وزارت‌ بهداشت و شورای عالی بیمه و هم برای‌ بیمه تامین اجتماعی ارسال شده، ولی هنوز محقق نشده است. همه این مسائل و مشکلات مالی در کنار فشار جسمی و روانی وارده بر پرسنل کادر درمان، شرایط سخت و دشواری در بیمارستان‌ها ایجاد کرده است که باید برای تعدیل و رفع آن هرچه سریعتر، راهکاری مناسب اندیشیده شود.»

کاهش شدید درآمدهای اختصاصی بیمارستان‌ها

بخش مهمی از منابع بیمارستان‌ها از طریق درآمدهای اختصاصی تامین می‌شود، اما در دوران کرونا بخش زیادی از این درآمدها قطع شده است.

رضا زندی، رئیس بیمارستان طالقانی نیز با اشاره به کاهش 70 درصدی درآمد اختصاصی بسیاری از بیمارستان‌ها در دوران کرونا، خاطرنشان می‌کند: «حدود ۶۰ تا۷۰ درصد حقوق، مزایا، هزینه‌ها و مخارج بیمارستان باید از درآمدهای اختصاصی تامین شود، اما با کاهش 70 درصدی این منابع مواجه هستیم. بسیاری از بیمارستان‌ها در حال ورشکستگی هستند و علاوه بر این در بحران کرونا دچار معضل کاهش درآمدهای اختصاصی شده‌اند. هزینه‌ها و مخارج بیرونی بیمارستان‌ها غیرقابل کنترل و روز به روز در حال افزایش است. این در حالی است که یک هزینه اضافی دیگر نیز مربوط به وسایل حفاظتی مثل ماسک، مواد ضدعفونی، گان و همچنین داروهای پروتکل درمانی کرونا نیز به مخارج بیمارستان‌ها اضافه شده است.»

او با اشاره به تاثیر وضعیت مالی بیمارستان‌ها بر شرایط کادر درمان، خاطرنشان می‌کند: «در ماه‌های گذشته، کادر درمان تعطیلی نداشته و علاوه بر بار مضاعف کاری، خود و خانواده خود را در معرض ریسک بالایی قرار داده‌ است. بنابراین باید شرایط و بستر مالی و کاری مناسب برای آرامش این افراد، بیش از پیش فراهم شود.»

همچنین علی ماهر، معاون برنامه‌ریزی و نظارت ستاد کرونا در کلانشهر تهران هم با اشاره به کاهش شدید درآمدهای اختصاصی بیمارستان‌ها، تاکید می‌کند: «بیماری‌های مسری مانند کووید ۱۹ باعث می‌شوند که بیمارستان‌ها از کسب درآمد از طریق درمان سایر بیماری‌های الکتیو و جراحی‌ها باز بمانند. همین مساله به کاهش درآمد اختصاصی و وضعیت بد مالی در بیمارستان‌ها منجر شده است. از سوی دیگر بیمارستان‌ها مجبور شده‌اند، بخش عمده‌ای از تخت‌های خود را به بیماران مبتلا به کرونا اختصاص دهند که درآمدی برای بیمارستان ندارد.»

او تاکید می‌کند: «اغلب دولت‌ها این کمبودها را از درآمدهای ملی و بودجه‌ای تامین کرده‌اند که در کشور ما نیز باید به همین منوال باشد. به عبارت دیگر کمبودها و کسری‌ها باید از محل درآمدهای عمومی کشور جبران شود تا بیمارستان‌ها در هزینه‌های جاری خود دچار مشکل نشوند. البته بخشی از کسری‌های بیمارستانی با اختصاص بودجه از صندوق توسعه ملی جبران شده است، ولی هنوز کافی نیست. این کمک‌ها باید تا پایان پاندمی کرونا و تا زمان کنترل قطعی بیماری تداوم داشته باشد.»

از سوی دیگر، ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت نیز تاکید دارد که در دوران کرونا حدود ۲۵ درصد از درآمدهای نظام سلامت در بخش جراحی‌های زیبایی و دندانپزشکی حذف شده است و بسیاری از بیمارستان‌ها مجبور شده‌اند با تعطیلی بخش بیماران عادی، آن‌ها را در اختیار بیماران مبتلا به کووید ۱۹ قرار دهند.

همچنین کیانوش جهانپور، رئیس مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت هم هشدار می‌دهد: «در دوران کرونا، درآمد اختصاصی بیمارستان‌ها که حدود ۶۰ درصد کل بودجه وزارت بهداشت بود، به حدود صفر رسیده است. درواقع، وزارت بهداشت بزرگ‌ترین متضرر اقتصادی در دوران کرونا است.»

با توجه به اوضاع مالی نامساعد بیمارستان‌ها، کادر درمان هم از این شرایط وخیم بی‌تاثیر نمانده است. واقعیت این است که تا وقتی اوضاع مالی مراکز درمانی در بخش دولتی و خصوصی ساماندهی نشود، نمی‌توان امیدوار بود که فشار کاری کادر درمان کمتر شود و یا حداقل اینکه دستمزدها به‌موقع پرداخت شود. درواقع، شرایط اقتصادی، کاری و مالی بیمارستان‌ها با کادر درمان گره خورده است؛ به گونه‌ای که تا حال مراکز درمانی خوب نباشد، امیدواری برای بهبود حال کادر درمان نیز خوشبینانه به نظر می‌رسد.روزنامه سپید