نقش نظام فکری توحیدی در کارآیی نظام سلامت
مجید ابوالقاسم‌زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه معارف گفت: بهترین نوع ارزیابی یک دیدگاه این است که مبنای فکری را ارزیابی کنیم. مبانی نظری، فلسفی و عقلی انواعی دارد که یکی از آنها مبانی هستی‌شناختی است که این مبانی نیز به الهیات به معنی‌اعم و اخص تقسیم می‌شود. مباحث خداشناسی و مباحث توحیدی در مقوله الهیات اخص جای می‌گیرند.
شفاآنلاین>سلامت>نخستین کنفرانس بین‌المللی اخلاق، الهیات و بلایای فراگیر در روزهای گذشته به صورت ویدیو کنفراس برگزار شد، در این کفرانس که با حضور برخی اندیشمندان ایرانی و خارجی برگزار شد مباحثی مانند ایثار در جامعه پزشکی، چالش‌های اخلاقی وتنگناهای دشوار در برابر بیماری کرونا، اخلاق تریاژ، اخلاق مواجه با شر، ارتباط طب و حکمت الهی، شجاعت اخلاقی و عقلانی پزشکان در مواجه با کرونا و اخلاق قرنطینه مطرح شد.
سلامت و خدا باوری
به گزارش شفاآنلاین: مجید ابوالقاسم‌زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه معارف، در این نشست به نقش توحیدباوری در مواجهه با بلایای فراگیر و به ویژه بیماری کرونا پرداخت.
ابولقاسم‌زاده با بیان اینکه نظام‌های فکری برای خود مبانی نظری خاصی دارند که اثبات دیدگاه‌هایشان، بدون توجه به آن مبانی نظری امکان‌پذیر نیست، گفت: « بهترین نوع ارزیابی یک دیدگاه این است که مبنای فکری را ارزیابی کنیم. مبانی نظری، فلسفی و عقلی انواعی دارد که یکی از آنها مبانی هستی‌شناختی است که این مبانی نیز به الهیات به معنی‌اعم و اخص تقسیم می‌شود. مباحث خداشناسی و مباحث توحیدی در مقوله الهیات اخص جای می‌گیرند.»
وی افزود: «اهمیت بحث از این حیث است که مسائل مربوط به امور پزشکی و حوزه سلامت و بهداشت، قطعاً مسائل بسیار مهمی را به همراه دارد که مربوط به سلامت انسان‌ها است، اما اگر این مباحث با مبانی فکری و نظری هم گره بخورد، اهمیت این مباحث بیشتر خودش را نشان می‌دهد. از جمله فواید این بحث این است که بدون توجه به این مبانی، به ویژه مبانی الهیاتی و توحیدی که مد نظر ما است، نمی‌شود درک درستی از مسائل بهداشتی در مقام اجرا داشت و پیشرفت‌هایی که لازم است را با نگاه درست کشف کرد.»
ابولقاسم‌زاده با بیان اینکه نمی‌توان از سویی پیشرفت‌های جوامع الحادی را حاصل دین‌گریزی دانست و از سوی دیگر دین را مانع پیشرفت در حوزه‌های علوم پزشکی و تجریی دانست، اظهار کرد: «اگر بتوانیم نقش مبانی توحیدی که یکی از اصول دین اسلام است را بفهمیم و آن را ثابت کنیم، اهمیت این تفکر و اعتقاد در مسائل تجربی نیز خود را نشان می‌دهد. ممکن است بگویند در علوم تجربی مانند فیزیک، شیمی و... ، دین مطرح نیست و بحث مهمی در ماهیت علم دینی است که مباحث گستردهای را به همراه داشته و نظریه‌های مختلفی هم در این رابطه مطرح شده‌اند.»
وی ادامه داد: «در علوم تجربی، مبنای تحقیق و مطالعات و مبنای رفتارهایی که متناسب با این دیدگاه‌ها در پیش می‌گیریم، ممکن است مشتمل بر نگاه مادی‌گرایانه یا الهی باشد که هریک از این دو باهم تفاوت دارند. اینکه در این مباحث انسان‌محور باشیم یا خدا را محور قرار دهیم متفاوت هستند. همچنین در این علوم و دستاوردهای حاصل از آنها نگاه دنیامآبانه داشته باشیم یا نگاه دین‌مآبانه، باز هم باهم متفاوت هستند لذا نمی‌شود اهمیت و تاثیر مبانی را در مسائل مختلف نادیده گرفت.»
عضو هیئت علمی دانشگاه معارف اسلامی با بیان اینکه توحید به معنای یکی بودن و یکی دانستن خداوند است، گفت: «در قدم اول، اعتقاد به وجود خداوندِ مطلق باید در مبانی الهیاتی مطرح باشد و این وجود را باور داشته باشیم و بدانیم که این خدا یکی است. اعضای کادر پزشکی که به خدا باور دارند و هدف را رسیدن به خدا می‌دانند، برای کسب رضای الهی بر یکدیگر سبقت می‌گیرند و فراتر از وظایف خود عمل می‌کنند. بیماران معتقد به خدا نیز با دعا و تضرع به درگاه الهی، به سلامتی خود امیدوارند و تحمل سختی‌ها را بر خود آسان می‌کنند.»
وی تصریح کرد: «از اقسام توحید، توحید ذاتی است که بر اساس آن خدا یکی است و قسم دیگر توحید هم، توحید صفاتی است که اگرچه متصف به صفاتی می‌شود، اما در مصداق اینها یکی هستند و صفات خدا، عین ذات او است. باور به این اقسام توحید نیز نتایجی خواهد داشت. از جمله اینکه، هدف نهایی در حقیقت قرب الهی است و تمام رفتارها و برنامه‌ریزی‌ها و روش‌ها و آموزه‌ها باید به صورت همگرا و هرمی انسان را به سوی قرب الهی سوق دهد.»
ابولقاسم‌زاده ادامه داد: «قِسم دیگر توحید، توحید در خالقیت است و بر اساس آن خدا تنها خالق است و اگر نقشی برای دیگر موجودات قائل می‌شود، آنها در طول خالقیت خدا بوده و مستقل نیستند. تاثیر این مبنا این است که کادر پزشکیِ توحیدباور، خود را واسطه در درمان می‌دانند و با توکل به خدا به معالجه می‌پردازند و خود را علت تامه نمی‌دانند. از نتایج این فکر این است که این افراد دچار کبر و غرور نمی‌شوند و رفتار خود را مقدس می‌دانند و در مواجهه با بلایا، خود را نیازمند خدا می‌دانند و این نیز روند درمان را بهبود می‌بخشد.»
نظام سلامت همیشه تحت سلطه الهی است
وی با بیان اینکه یکی از مباحث دیگر توحید در مالکیت است، اظهار کرد: «بر این اساس مالک حقیقی خدا است و هیچ کسی جز خدا مجاز به تصرف در موجوات دیگر نیست. نقش این مبنا در مواجهه با بلایا این است که، نظام سلامت همیشه تحت سلطه الهی است و به‌کارگیری هر روشی، تصرف در مالکیت خدا است و باید با اذن الهی و در راستای آن باشد. بر این مبنا کادر پزشکی حق ندارند هر تصمیمی بگیرند و هرگونه تصرفی را در امکانات طبیعی و مصنوعی مجاز بدانند و یا هر اقدامی مانند قتل ترحمی داشته باشند و آن را مجاز بدانند. بر اساس باور به توحید در مالکیت، این رفتارها مجاز نیست و کادر پزشکی که معتقد به این باورهاست، دست به این کارها نمی‌زند.»
وی در ادامه یادآور شد: «قسم دیگر توحید، توحید در ربوبیت است که تکوینی و تشریعی است. در ربویت تکوینی، همه چیز تحت تدبیر خدا است. در ربوبیت تشریعی، حق قانون‌گذاری و امر و نهی کردن از ناحیه خدا بیان می‌شود که به واسطه معصومین(ع) است. از آثار این باور توحیدی این است که موجب ایجاد و تقویت روحیه توحید و توکل می‌شود. افراد، خود خدا را در نظر دارند و در ادامه و تدبیر نیز از خدا استعانت می‌جویند و تنها بر خداوند توکل می‌کنند و از خودمحوری پرهیز می‌کنند. همچین تلاش می‌کنند در مواردی که به دولت‌هایی وابستگی داشته‌اند، خود را از این وابستگی برهانند و نیازهایشان را خودشان برطرف کنند که این را در تولید ماسک و تجهیزاتی که در مواجهه با کرونا لازم بود، دیده‌ایم که جامعه ما از اتکای به غرب خود را بازداشت.»
ابولقاسم‌زاده بیان کرد: «در نظام سلامت برای افراد جامعه، تکالیفی تعیین می‌شود و آنها به اطاعت از دستورات ملزم هستند. اما این حق اصالتاً از خداوند است و با اذن او برای دیگران ثابت می‌شود و برای تعیین حق هر انسان و نهادی در امورات بهداشتی، باید اذن خدا را با دلایل عقلی و نقلی کشف کنیم. همچنین شیوه استفاده از اصول و دستورات در این نظام باید با اذن الهی باشد و مغایرتی با این قوانین نداشته باشد. لذا با توجه به اینکه قوانین الهی مطابق با مصالح واقعی است، وضع دستورات و ضوابط خاص در شرایط خاص، همچون کرونا اگر مطابق با قوانین الهی باشد موثر است.»
افراط و تفریط‌ها در مواجه با کرونا
مصطفی آذرخشی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز در این نشست به موضوع تطابق توحید ربوبی و شفاعت‌جویی و نقدی بر مغالطات ایّام شیوعِ بیماری کرونا پرداخت.
آذرخشی در رابطه با افراط و تفریط در روزهای کرونا اظهار کرد: « بخش از افراط‌ها در جریان‌هایی رخ‌داد که بدون رعایت ضوابط بهداشتی می‌گفتند این بیماری در محبان اهل بیت(ع) اثری ندارد و رفتارهایی را انجام می‌دادند برای نمونه به زیارتگاه می‌رفتند و ضریح آنجا را لیس می‌زدند. این رفتارها به نظر ما با آموزه‌های اهل بیت(ع) سازگار نیست، چون اهل بیت(ع) به ما آموخته‌اند که رعایت احکام عقلی و علمی، طاعت خدا است. برای نمونه امام کاظم(ع)، عقل را حجت درونی خدا بیان کرده است. اگر کسی از احکام عقلی و علمی تخلف کند، یعنی به خدا معصیت ورزیده است.»
وی بیان کرد: «روایتی از رسول خدا(ص) وجود دارد که فردی شترش را کنار مسجد رها کرده بود. پرسیدند چرا این شتر نبستی؟ گفت آن را به خدا سپرده‌ام. پیامبر(ص) فرمود اول او را ببند، بعد توکل کن. یعنی آن وظیفه‌ای که عقل تو به عنوان حجت خدا برایت تعیین می‌کند، انجام بده و بعد توکل کند. لذا نمی‌شود کسی از احکام عقلی تخلف کند و بگوید به خدا توکل می‌کنم.»
آذرخشی با بیان اینکه در برابر این افراط‌ها شاهد تفریط‌هایی از جریان‌های ضد دینی بودیم، گفت: «این گروه می‌گفتند دین در برابر علم زانو زده است. جنس مغالطه اینها شبیه آن گروه افراطی بود. چون مسائل علمی و عقلی منفک از دین نیست و اگر دین را به بیان اهل بیت(ع) می‌شناسیم، باید بدانیم که به بیان آنها، مسائل علمی و عقلی از دین جدا نیستند. این مغالطه که در این ایام دین در مقابل علم زانو زده است، به درد کسانی می‌خورد که عقل را امر غیردینی می‌دانند، نه اینکه مخاطبش کسانی باشند که پیروان اهل بیت(ع) هستند، چون ائمه(ع) عقل را دقیقاً جزء دین می‌دانند.»
توسل مانع مراجعه به بیمارستان نیست
وی با بیان اینکه یک جنس تفریط دیگر نیز وجود داشت که به مفهوم توسل پرداخته و به آرای وهابیت نزدیک بود، گفت: « استدلال این افراد این بود که کسانی را که می‌گفتیم اینها شفا می‌دهند و دستگیری می‌کنند در این بیماری کاری نکردند و نمی‌توانند کاری انجام دهند چون بیماری کرونا را الله تعالی آورده را خود شفا می‌دهد. ظاهراً در این صحبت‌ها، آرای جریان وهابیت را بر زبان راندند که جای تاسف دارد. چون مسئله توسل، یک امر قرآنی است و نمی‌شود کسی خود را مسلمان بداند و منکر توسل باشد. اگر به صورت دقیق تبیین شود، نه تنها تعارضی با قرآن ندارد، بلکه اساسی است که در قرآن مطرح شده است.»
آذرخشی ادامه داد: «در سوره مائده می‌خوانیم که خدا فرمود: «یَا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا اِلَیْهِ الْوَسِیلَهَ وَجَاهِدُوا فِی سَبِیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ». یعنی به سوی خدا در پی وسیله باشید و توسل هم یعنی ابتغای وسیله و یک امر قرآنی است. در مورد این امری که برای تقرب به خدای متعال توصیه شده است، به قرآن مراجعه می‌کنیم. یکجا فرمود «قُل لَّا اَسْاَلُکُمْ عَلَیْهِ اَجْرًا اِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی»، یعنی آن چیزی که به عنوان اجر خواستم، برای کسانی است که خواهان راهی به سوی خدا هستند و در وصف آنها فرمود: «اِلاَّ مَنْ شاءَ اَنْ یَتَّخِذَ اِلی رَبِّهِ سَبیلاً». اگر این دو آیه، یعنی مودت و آیه سوره فرقان را کنار هم بگذارید، یعنی محبت اهل بیت(ع) راهی به سوی خدا است.»
وی بیان کرد: « امری که به عنوان توسل در آیه مطرح شده است، مودت اهل بیت(ع) است که اگر تابع قرآن باشیم، این را می‌فهمیم. شیعیانِ اهل بیت(ع)، شفاعت را به این معنا نمی‌دانند که شفیع را در کنار خدا قرار دهیم، بلکه شیعیان به تبعیت از امام علی(ع)، شفیع را در کنار خود قرار می‌دهند. یک اشتباهی که وهابیت می‌کند این است که گمان می‌کنند شیعیان می‌گویند شفیع را کنار خدا قرار می‌دهیم، اما امام علی(ع) فرمود شفیع کمک‌کننده و بال و پر درخواست‌کننده است یعنی در کنار فرد قرار می‌گیرد.»
این استاد دانشگاه با بیان اینکه اگر توسل درست فهمیده شود، تعارضی با توحید ندارد، بلکه رکن و اساس توحید است، گفت: «ما معتقدیم که در همین ایام، توسل به اولیای الهی بسیار باعث اطمینان قلبی می‌شود و می‌تواند دعای ما را در معرض اجابت قرار دهد و این مسئله در دیدگاه کسی که قرآن را محور اعتقادات خود قرار می‌دهد، اشکالی ندارد، چه اینکه تبعیت از حکم خدا است.»
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی یادآور شد: «کسانی که به اهل بیت(ع) متوسل می‌شوند، تقاضا دارند که خدا تقدیرشان را تغییر دهد. افرادی که خدمت مسیح(ع) آمدند و از ایشان مائده آسمانی خواستند، پس از اجابت درخواست، کار خود را تعطیل نکردند. چرا که این اتفاق یک بار رخ داد. معجزات انبیا(ع) به صورت موردی انجام می‌شود و سنت‌های الهی نیز به‌هم نمی‌خورد. کسانی که برای شفا گرفتن به حرم اهل بیت(ع) می‌روند هم اعتقاد ندارند باید بیمارستان‌ها را تعطیل کنیم بلکه این حرف‌ها، مغالطات افراد ضددین است. کسی که به حرم اهل بیت(ع) می‌رود، امیدوار است همانطور که خدا برای اولیای خود استثنائاتی قائل شده، این تقدیر را نیز تغییر دهد.»
روزنامه سپید
نظرشما
آخرین اخبار