نجم شهریور در تقویم رسمی کشور به مناسبت زادروز محمد زکریای رازی، شیمی‌دان و داروساز معروف ایرانی به نام روز داروساز نام‌گذاری شده است. امسال اما این روز با گرامیداشت یاد داروسازانی همراه است که در بحران کرونا جان خود را از دست داده‌اند.
شفاآنلاین>سلامت>پنجم شهریور در تقویم رسمی کشور به مناسبت زادروز محمد زکریای رازی، شیمی‌دان و داروساز معروف ایرانی به نام روز داروساز نام‌گذاری شده است. امسال اما این روز با گرامیداشت یاد داروسازانی همراه است که در بحران کرونا جان خود را از دست داده‌اند.به گزارش شفاآنلاین: برای ادای احترام به جایگاه داروسازان به گفت‌وگو با دو پیشکسوت فعال صنف و صنعت داروسازی نشسته‌ایم تا از جایگاه داروسازی و شان داروسازان و مشکلات آنها بگوییم. سیدحمید خویی، رئیس انجمن داروسازان تهران و فعال صنفی داروسازی و عباس کبریایی‌زاده، نایب‌رئیس هیئت‌مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران و فعال صنعت داروسازی دو عزیزی هستند که در ادامه گفت‌وگوی ما با آنها را می‌خوانید.
جهاد داروسازی بعد از انقلاب
سیدحمید خویی، رئیس انجمن داروسازان تهران با تبریک روز داروساز و در تشریح وضعیت داروسازی کشور گفت: «کارنامه داروسازی کشور در چهار دهه‌ای که از انقلاب اسلامی ایران می‌گذرد به قطع و یقین یکی از درخشان‌ترین و کارآمدترین کارنامه‌های اصناف و حِرَف عرصه نظام سلامت کشور است»
وی افزود: «شاید هنوز بسیاری از بزرگ‌ترها به یاد داشته باشند که ما قبل از انقلاب چیزی به نام تولید ملی دارو در کشور نداشتیم و به‌جز چند هسته محدودی که به‌طور مستقل و با تعداد بسیار اندک و انگشت‌شمار یا تحت لیسانس شرکت‌های خارجی عنوان تولید دارو را یدک می‌کشیدند، بخش اعظم داروی کشور از خارج وارد می‌شد.»خویی ادامه داد: «انقلاب که به وقوع پیوست ما در معرض تحریم اقتصادی قرار گرفتیم و بلافاصله در یک بازده زمانی کوتاه جنگ شروع شد و شرکت‌های چندملیتی و مدیران خارجی کشور را ترک کردند و داروسازان به‌طور ناگهانی با یک نیاز عظیم از سوی بازار و یک خلا مدیریتی و سازمانی روبه‌رو شدند، اما همه دست‌به‌دست هم دادند و در یک بازه زمانی کوتاه موفق شدند که 97 درصد داروهای مورد نیاز را در داخل و در قالب صنعت ملی داروسازی کشور تولید کنند.»
رئیس انجمن داروسازان تهران گفت: «واقعیت این است که اگر این جهاد داروسازی در سال‌های جنگ نبود مدیریت جنگ و عملیات جنگی بسیار دشوار و حتی ناممکن بود زیرا یکی از لجستیک‌های اصلی دفاع مقدس تامین داروهایی بود که باید برای بعد از عملیات محیا می‌شد و یا در سال‌های آخر جنگ زمانی که رژیم صدام اقدام به بمباران‌های شیمیایی می‌کرد اولین چیزی که مورد نیاز کشور بود دارو بود.»
خویی با اشاره به میزان تولید دارو در کشور، افزود: «میزان تولید دارو در کشور قبل از انقلاب چیزی در حدود 25 تا 30 درصد بود درحالی‌که امروز این عدد به بالای 97 درصد رسیده است، اما متاسفانه همین وجه جهادی حرکت داروسازی در کشور نه به‌طور شایسته در تاریخ جنگ ثبت شد و نه تقدیر شایسته‌ای از این جهادگران در سال‌های بعد از دفاع مقدس صورت گرفت.»
تاثیر ناچیز تحریم بر بازار دارو
عضو هیئت‌علمی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه دوره دوم جهاد مقدس داروسازان مربوط به تلاش‌های آنها در چند سال اخیر است، اضافه کرد: «همه می‌دانند که ما در محاصره تمام‌عیار و بی‌سابقه اقتصادی از سوی امریکا هستیم و شاید در طول تاریخ چنین تحریمی نه‌تنها بر علیه ایران که بر علیه هیچ کشور دیگری در دنیا با این شدت برقرار نشده است، اما علیرغم اینکه امروز بیش از دو سال از تحریم رسمی و سال‌ها از تحریم‌های غیررسمی می‌گذرد و مردم در بسیاری از بخش‌ها اثرات تحریم را احساس می‌کنند، ولی در تامین داروهای مورد نیازشان تغییر جدی را حس نکرده‌اند و هر کسی هر دارویی را که می‌خواهد منهای داروهای برند خارجی که مشابه داخلی با اثربخشی درمانی دارند، به دست آورده می‌آورد و به جرات می‌توان گفت که اثر تحریم تا به امروز بر روی بازار دارویی محسوس نبوده است.»
رئیس انجمن داروسازان تهران با بیان اینکه در طول 40 سال گذشته همیشه 30 تا 40 قلم دارو کمبود بوده و امروز هم این میزان کمبود وجود دارد، اظهار داشت: «نباید فراموش کنیم که افتخارات داروسازی را مدیون تلاش و جهاد داروسازان ایرانی چه در عرصه دانش داروسازی و چه در عرصه فناوری داروسازی و حتی در عرصه خدمات دارویی هستیم. همچنین نباید فراموش کنیم که ایران پنجمین کشوری بود که وارد صنعت بیوتکنولوژی دارویی شد و امروز بیشترین نسبت دانشمندان برتر علمی ما در دنیا داروسازان هستند و دانش داروسازی ایران از پیشرفته‌ترین عرصه‌های داروسازی در جهان است.»
خدمات داروسازان یک روز هم تعطیل نشد
خویی با اشاره به نقش داروسازان در بحران کرونا، گفت: «شرایط کرونا و نگرانی‌های آن در ارائه خدمات داروسازان تاثیرگذار نبود و درحالی‌که بسیاری از حرفه‌ها تعطیل شد و حتی بخش قابل‌توجهی از خدمات دولتی هم به دلیل ضرورت دورکاری تحت تاثیر قرار گرفت، یکی از بخش‌هایی که خدمات آن حتی یک روز هم تعطیل نشد و در اوج بحران کرونا در اسفند و فروردین‌ماه هم ادامه داشت خدمات دارویی بود. به یاد دارید که هر سال داروخانه‌ها در تعطیلات نوروز دست از کار می‌کشیدند، اما امسال همه آنها باز بودند تا مردم کمترین دغدغه را در تامین نیازهای دارویی و ملزومات سلامت داشته باشند. ولی در برابر این خدمات متاسفانه جامعه داروسازی روزبه‌روز مورد جفا و بی‌مهری‌ها از طرف رسانه‌ها و ازجمله رسانه ملی و نیز نهادهای قضایی و دولتی قرار گرفت. برای مثال در روزهای اخیر گزارش‌هایی را از تلویزیون شاهد بودیم که از گران‌فروشی در داروخانه‌ها سخن می‌گفت و یا داروخانه‌ای در فلان نقطه را نشان می‌داد که ماسک را گران می‌فروشد.»
وی افزود: «از روز نخست شروع بحران کرونا تا به امروز یک عدد ماسک هم با قیمت دولتی به داروخانه‌ها عرضه نشده است و ما نمی‌دانیم که انگیزه سست کردن اعتماد عمومی نسبت به یک حرفه فعال و محوری نظام سلامت چیست و افراد با این جهت‌گیری‌ها به دنبال چه دستاوردی هستند.»
عضو هیئت‌علمی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران در ادامه گفت: «همچنین مشکلات دیگری ازجمله ابطال حق فنی خدمات داروسازی ضربه روحی بسیار شدیدی به همکاران داروساز ما در سراسر کشور وارد کرد و به‌شدت اعتبار این حرفه و خدمت را زیر سوال برد. درحالی‌که جامعه داروسازی تلاش وافری در دهه‌های اخیر داشت تا خدمت‌سالاری را در محور کار خود قرار دهد، اما متاسفانه فشارهایی که از نهادهای قضایی و دولتی بر داروسازان وارد شد عملاً فضا را برای هرگونه خدمت‌سالاری بست.» خویی تاکید کرد: «زمانی که دیوان عدالت اداری تعرفه داروساز را ابطال می‌کند به معنای این است که خدمات دارویی را به رسمیت نمی‌شناسد و داروخانه را نه به‌عنوان محل عرضه خدمات دارویی بلکه به‌عنوان فروشگاهی برای فروش کالایی به نام دارو قلمداد می‌کند.»
رئیس انجمن داروسازان تهران با تاکید بر اینکه جامعه داروسازی در سال‌های اخیر مورد بی‌مهری و جفا و حتی تقابل قرار گرفته است، ادامه داد: «امروز تعداد قابل‌توجهی از همکاران ما در بحران کرونا مبتلا شده و جان خود را از دست داده‌اند، اما در معرفی شهدای سلامت کمتر از آنها نام برده شده است. علاوه بر این همکاران داروسازی که در داروخانه مشغول به فعالیت هستند در ماه‌های اخیر به‌شدت دچار زیان‌های اقتصادی شده‌اند زیرا بسیاری از نسخه‌ها نوشته نمی‌شود و تعداد زیادی از مطب‌ها در روزگار کرونا تعطیل است، اما داروسازان مجبورند که محل خدمت خود را برای تامین نیازهای مردم باز نگهدارند و هیچ‌کس به فکر جبران آسیب اقتصادی داروخانه‌ها و تامین خسارات آنها نیست.»
نهادهای صنفی اقتدار کافی ندارند
وی در پاسخ به این سوال که آیا انجمن‌های علمی و صنفی برای احقاق حقوق داروسازان به‌درستی انجام‌وظیفه کرده‌اند، اظهار داشت: «انجمن‌های مرتبط با داروسازی به‌طور مشخص چند انجمن علمی و صنفی هستند. برای مثال انجمن علمی داروسازان ایران، همانطور که از عنوان آن برمی‌آید رویکرد و کارکرد علمی دارد و انجمن داروسازان ایران که انجمن اصلی صنفی داروسازان است به دلیل اینکه نهاد اجرایی نیست و قدرت و اهرم اجرایی در اختیار ندارد، نتوانسته‌اند درخواست‌های صنفی و علمی داروسازان را محقق کنند. البته بنده انکار نمی‌کنم که چالش‌های صنفی درون داروسازی کارایی انجمن‌های داروسازی را تا حد زیادی کاهش داد و اگر انجمن‌های صنفی و علمی قوی‌تر از این حرکت کنند و یک‌صداتر و متحدتر باشند، می‌توانند نتایج بهتری بگیرند.»
خویی گفت: «البته این نهادها در حد استطاعت خود اقداماتی را در دفاع از حیثیت داروسازان انجام داده‌اند منتها در بسیاری از مواقع می‌بینیم که نمایندگان انجمن در جلسات متعدد مشورتی و حتی تصمیم‌گیری حضور پیدا می‌کنند و نظر می‌دهند، اما خروجی این جلسات چیز دیگری می‌شود و کسی هم نمی‌تواند کاری بکند.» رئیس انجمن داروسازان تهران افزود: «به تلخی باید گفت که اقتدار حرفه‌ای و صنفی لازم که باید این تشکل‌ها داشته باشند تا نهاد تصمیم گیر و قانون‌گذار را وادار کنند به این صنف توجه کرده و مطالبات این قشر را مورد توجه قرار دهد و حتی ملاحظات آنها را اجرا کند، وجود ندارد.»
وی در ادامه به حضور یک داروساز در راس وزارت بهداشت اشاره کرد و گفت: «امروز برای اولین بار است که یک داروساز وزیر بهداشت شده و انصافاً هم تلاش‌های زیادی برای مقابله با سیاست‌های غلط و اصلاح نگاه نادرست و بسیار بسیار زیان‌بخش دیوان عدالت اداری به خدمات دارویی کرده است. حتی دکتر شانه‌ساز که امروز رئیس سازمان غذا و داروی کشور هستند عضو هیئت‌مدیره انجمن داروسازان تهران‌اند و به ما کمک می‌کنند، ولی اشکال بزرگ آنجاست که نهادهایی خارج از وزارت بهداشت وارد عرصه تصمیم‌گیری و حتی مداخله در خدمات دارویی و بلکه کل نظام سلامت شده‌اند.»
خویی گفت: «این نهادها که از سوی وزارت صمت مدیریت می‌شوند، امروز تصمیم‌گیری در خصوص توزیع ماسک و لوازم حفاظتی را انجام می‌دهند درحالی‌که این وزارتخانه نمی‌تواند تصمیم گیر مناسبی در این بخش باشد. همچنین دیوان عدالت اداری و سازمان حمایت از مصرف‌کننده و سازمان تعزیرات و نهادهایی ازاین‌دست هم در خصوص داروخانه‌ها و خدمات دارویی مداخله می‌کنند و به‌نوعی می‌توان گفت که دست وزارت بهداشت را در این بخش بسته‌اند.»
هشدار درباره فروریزی نظام داروسازی کشور
عضو هیئت‌علمی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: «امروز درخواست ما به‌عنوان داروسازان این است که تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری درباره داروخانه و داروسازان که به‌عنوان اجزایی از نظام سلامت هستند باید محدود به وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی و انجمن‌های صنفی شود؛ زیرا اعتبار داروخانه و داروسازان با تصمیم‌گیری‌های فعلی در حال مغشوش شدن است و حتی در نگاه بزرگ‌تر نظام سلامت را هم با مخاطره روبه‌رو کرده است. لذا باید اجازه داده شود تا وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی در خصوص خدمات دارویی و تعرفه خدمات آن تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری کنند.»
خویی گفت: «بنده به‌عنوان رئیس انجمن داروسازان تهران درخواستم از درون صنف و همکارانم اتحاد و همدلی و هم‌صدا شدن است زیرا این یک شرط اساسی برای دفاع از حقوق تضییع شده داروسازان است. همچنین تقاضایم از همکارانم این است که علیرغم بی‌مهری‌هایی که متوجه آنها شده و بنده دل‌آزردگی آنها را کاملاً به‌حق می‌دانم، باید بیش از گذشته سعی و تلاش کنیم که حضورمان در محیط داروخانه حضور یک عضو تیم سلامتی که وظیفه ارائه خدمات موثر دارویی به مردم دارد تعریف شود تا کسی که وارد داروخانه می‌شود احساس کند که خدمت گرفته است نه‌فقط خرید دارو. ما ناگزیر هستیم که این باور عمومی را در جامعه تقویت کنیم و این خود مهم‌ترین پشتوانه داروسازی در جامعه می‌شود.»
رئیس انجمن داروسازان تهران در پایان تصریح کرد: «درخواست و هشدارم به نهادهای خارج از حرفه داروسازی و نهادهای تصمیم‌ساز و تصمیم گیر هم این است که فروریزی نظام داروسازی به قطع و یقین به دنبال خود فروریزی نظام سلامت را در پی خواهد داشت و اگر کسی تصور کند که می‌تواند به نظام داروسازی کشور آسیب برساند، بدون اینکه نظام سلامت را دچار چالش کند، قطعاً تفکر باطلی دارد؛ زیرا زمانی که جای داروساز در عرصه خدمات سلامت خالی شود و داروخانه نقش و جایگاه حرفه‌ای خود را از دست دهد و تبدیل به یک فروشگاه دارو فروشی شود کل نظام سلامت آسیب خواهد دید و دیگر نه پزشک و نه پرستاری و نه سایر حرف در امان نخواهد ماند. پس همه تصمیم سازان را دعوت می‌کنم به اینکه در تصمیماتی که می‌گیرند بر روی تاثیرات درازمدت آن بر سلامت مردم بیندیشند زیرا دارو و خدمات دارویی موضوعی نیست که به این سادگی بتوان با آن برخورد کرد و نمی‌توان نسبت به آن بی‌تفاوت بود چراکه تمام خدمات دارویی از محورهای اصلی نظام سلامت هستند.»
لزوم همگرایی وزارت بهداشت و سندیکاها
عباس کبریایی‌زاده، نایب‌رئیس هیئت‌مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران هم با تبریک روز داروساز، در تشریح مشکلات و چالش‌های داروسازی کشور گفت: «مهم‌ترین مشکلی که این روزها با آن مواجه هستیم شرایط پیچیده ناشی از تحریم اقتصادی کشور است که باید همه تلاش کنیم تا با همدلی و مشارکت، مشکلات مردم در بخش سلامت و دارو را کمتر کنیم.»
وی افزود: «متاسفانه امروز همگرایی و یکپارچگی که باید بین بخش سیاست‌گذاری وزارت بهداشت با سندیکا و انجمن‌ها باشد را نمی‌بینیم. درحالی‌که یکی از ضرورت‌های کاری این است که همدلی و همکاری عینی‌تری اتفاق بیفتد.»
کبریایی‌زاده با تاکید بر اینکه دولت باید از صدور بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌هایی که در آن نظرات ذی‌نفعان اخذ نشده پرهیز کند، تصریح کرد: «این روزها بسیار شاهد هستیم که بانک مرکزی و یا سازمان غذا و دارو تصمیماتی را می‌گیرند که زنجیره تامین داروی مردم را دچار مشکل می‌کند. حتی پیش از ابلاغ این تصمیمات نظرات سندیکاها و انجمن‌ها و ذی‌نفعان را هم نمی‌گیرند که این خود جای تامل دارد.»
نایب‌رئیس هیئت‌مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران در ادامه افزود: «مدلی که امروز در کشور با آن کار می‌شود متناسب با شرایط فعلی نیست و علیرغم اینکه قوانین بالادستی تاکید دارد که باید در راستای افزایش بهره‌وری و کارآمدی سیستم و استفاده بیشتر از پتانسیل‌هایی که در جامعه به‌واسطه حضور مردم و بنگاه‌های اقتصادی بخش خصوصی وجود دارد، به نحو شایسته‌ای استفاده شود، اما این اتفاق نمی‌افتد.» کبریایی‌زاده تاکید کرد: «مدل حکمرانی در سیستم اجرایی کشور مدلی یک‌سویه و بر پایه «دولت حکم می‌کند» است و نقشی به سندیکاها و انجمن‌ها در فرآیندهای تصمیم‌سازی داده نمی‌شود که این اصلاً با شرایط فعلی کشور که مجبور هستیم نوعی چابکی و نوآوری‌هایی در ارائه خدمات به مردم داشته باشیم، همخوانی ندارد.»
وی با تاکید مجدد بر اینکه امروز مدل اداره کشور ایراد دارد، افزود: «باید مشارکت ذی‌نفعان را در تصمیم‌گیری‌ها داشته باشیم چراکه اگر امروز کشور در خصوص یک داروی خاص دچار مشکل شود تولیدکنندگان و انجمن‌های تخصصی بهتر می‌توانند تبعات این مشکل را مدیریت کنند.» کبریایی‌زاده ادامه داد: «امروز درنتیجه تصمیمات بانک مرکزی صادرات دارو به کشورهای همسایه همچون عراق و افغانستان و سوریه متوقف شده است و این نشان می‌دهد که افراد تصمیم گیر در این خصوص یک‌سویه تصمیم گرفته‌اند.»
وی اضافه کرد: «بنده تاکید دارم که مدل کارکرد دولت تصمیم‌گیری و کارکرد یک‌سویه و بدون مشارکت ذی‌نفعان است و این روند باید اصلاح شود. برای مثال اتفاقی که در بحث IRC افتاد و بحران بزرگی که برای صنعت ایجاد کرد را همه ما به خاطر داریم و علت آن‌هم این بود که چند کارشناس در سازمان غذا و دارو تصمیمات یک‌طرفه‌ای گرفتند و تا به امروز هم ایراد و نقد سندیکاها و انجمن‌ها را گوش نداده‌اند.»
نایب‌رئیس هیئت‌مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران با اشاره به برهه‌های مدیریتی بعد از انقلاب در کشور، گفت: «در گذشته تصمیم‌گیری‌ها به این صورت یک‌طرفه نبود. البته در مقاطعی اختلافاتی بین وزارت بهداشت و انجمن‌ها و سندیکاها وجود داشت و همدلی‌ها به‌غایت نبود، اما به این حد هم ضعیف نبود و امروز متاسفانه باید بگویم که میزان تعامل بسیار ضعیف است.» وی در ادامه افزود: «متاسفانه بارها این صحبت‌ها را از تریبون‌های مختلف به گوش مسئولان رسانده‌ایم، ولی کسی به این موضوعات توجهی نمی‌کند و بیشتر در حد درد دل است.»
کبریایی‌زاده در بیان راهکار برون‌رفت از مشکلات فعلی، اظهار داشت: «ما به‌عنوان نمایندگان انجمن‌ها و سندیکاهای تولیدکننده سخنان خود را همیشه گفته‌ایم، اما آنچه مهم است این است که گوش شنوایی وجود داشته باشد. امروز ده‌ها نامه از طرف سندیکاها به مسئولان فرستاده شده، ولی به هیچ‌یک از آنها پاسخ داده نمی‌شود که این نشان از ساختار غلط حکمرانی و حاکم و محکومی در کشور است.»
نایب‌رئیس هیئت‌مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران در ادامه به مشکل تخصیص ارز دارو اشاره کرد و افزود: «مثال ارز از همان مصداق‌های حکمرانی غلط است. ما درک می‌کنیم که ارز در کشور کم است ولی معتقدیم وزارت بهداشت باید این مقدار کم را اولویت‌بندی کند و ارز داروهای اساسی‌تر را در سریع‌ترین زمان تخصیص دهد. علاوه بر این بخش تولید هم باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. البته متاسفانه اطلاعات جزئی از تخصیص ارز در دسترس است و تنها در یک مورد اخیر اسامی شرکت‌های دریافت‌کننده ارز منتشر شده که این اقدام قابل‌تحسین است، اما آثار این اقدام باید در اولویت‌بندی‌ها دیده شود.»
تلاش داروسازان برای همکاری با دکتر نمکی
کبریایی‌زاده بار دیگر تاکید کرد: «در شرایط فعلی که ما مشکلات عدیده ارزی داریم یکی از اقداماتی که باید صورت گیرد این است که تخصیص‌ها اولویت‌بندی شود و تولید باید همواره در اولویت نخست باشد و به‌تبع آن میزان وابستگی صنعت به ارز ارزان دولتی هم کاهش داده شود تا صنایع با آزادی عمل بیشتری نیازهای خود را تامین کنند.»
روزنامه سپید
نظرشما
آخرین اخبار