» عمومی
نقطه عطف این پژوهش کشف ابعاد مشکلات بین والدین و نوجوان پسر، تدوین مشاوره خانواده با جهت‌گیری اسلامی و مقایسه تأثیر آن با خانواده درمانی کارکردی بر مشکلات، نگرش نوجوان پسر نسبت به والدین و کارکرد خانواده است
شفا آنلاین>اجتماعی>در پژوهشی، موضوع «کشف ابعاد مشکلات بین والدین و نوجوان پسر و تدوین بسته مشاوره خانواده با جهت‌گیری اسلامی و مقایسه تأثیر آن با خانواده درمانی کارکردی بر مشکلات، نگرش نوجوان پسر نسبت به والدین و کارکرد خانواده» بررسی شد.
به گزارش شفا آنلاین، نقطه عطف این پژوهش کشف ابعاد مشکلات بین والدین و نوجوان پسر، تدوین مشاوره خانواده با جهت‌گیری اسلامی و مقایسه تأثیر آن با خانواده درمانی کارکردی بر مشکلات، نگرش نوجوان پسر نسبت به والدین و کارکرد خانواده است.
در ابتدای این پژوهش عنوان شده است: روابط والد- فرزندی در دوران نوجوانی منبعی مهم برای رشد اجتماعی و هیجانی است و مسائل مختلفی می‌تواند در روابط والد- فرزندی در این دوران ایجاد مشکل کند که بررسی و نحوه شکل‌گیری و رشد آنها می‌تواند در بهبود روابط والد- فرزندی مؤثر واقع شود.
بنابراین هدف از این پژوهش، کشف ابعاد مشکلات بین والدین و نوجوان پسر و تدوین بسته مشاوره خانواده(family counselling) با جهت‌گیری اسلامی و مقایسه تأثیر آن با خانواده درمانی کارکردی بر مشکلات، نگرش نوجوان پسر نسبت به والدین و کارکرد خانواده است.
روش کار در این پژوهش به دو صورت کیفی و کمی است که در مرحله کیفی از روش داده بنیاد و در مرحله کمی از روش نیمه تجربی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری با دو گروه آزمایشی و گروه کنترل استفاده شد. جامعه‌ی آماری در مرحله کمی نوجوانان و والدینشان در شهر اصفهان در سال 1393 بود.
در بخش یافته‌های مرحله کیفی نتایج این پژوهش آمده است که مشکلات بین والدین و نوجوان پسر دارای ابعادی است و این ابعاد طی یک الگوی فرآیندی ایجاد شده است، همچنین برنامه مشاوره خانواده با جهت‌گیری اسلامی براساس یک الگوی فرآیندی مبتنی بر کارکردهای خانواده تدوین شد.
بخش یافته‌های پژوهش در مرحله کمی نشان داد که هر دو برنامه خانواده درمانی کارکردی و مشاوره خانواده با جهت‌گیری اسلامی بر متغیرهای وابسته پژوهش تأثیر معناداری دارد و بین تأثیرگذاری این دو برنامه بر متغیرهای پژوهشی نگرش نوجوان نسبت به والدین و کارکرد خانواده تفاوت معناداری وجود دارد.
همچنین ذیل عنوان «ابعاد مشکلات بین والدین و نوجوان پسر»؛ بیان شده است که حیطه‌های تعارض و اختلاف بین والدین و نوجوان پسر عبارت است: دیدگاه‌های والد و نوجوان، رفتارهای نوجوان، استفاده از رسانه‌ها توسط نوجوان، نحوه ارتباطات با همدیگر است.
به بیان صریحتر مشکلات بین والدین و نوجوان پسر با محوریت اختلاف بین آنها در حیطه‌های نامبرده شده اتفاق می‌افتد. در ایجاد این اختلافات، عوامل علی، شرایط محیطی و شرایط زمینه‌ای می‌تواند تأثیرگذار باشد.
براساس یافته‌های پژوهش، ویژگی‌های نوجوان، خصیصه‌های والدینی و تعاملات بین آنها، عاملِ ایجادی این اختلاف‌ها هستند. مقوله‌های حاصل از منابع مکتوب و مصاحبه‌ها نشان داده است که سه ویژگی عمده در نوجوانان عامل بروز مشکلات بوده که عبارتند از؛ عدم خویشتنداری، مسئولیت‌ناپذیری و عواطف نامتناسب.
خصیصه‌های والدینی، عامل دوم بروز مشکلات هستند که ناظر به سبک والدینی و ویژگی شخصیتی آنها است.
یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد که سه نوع خصیصه والدینی شامل: خصیصه والدین متوقع ( والدینی کنترل‌گر، سرزنشگر، ایرادگیر هستند)، خصیصه والدین اجتنابی( والدینی بی اعتنا، کم حوصله و بی‌توجه هستند) و خصیصه والدین فعال (والدین قاطع و با توجه هستند) قابل تعیین است.
یافته‌ها نشان داد نوجوانانی که از خصیصه‌های والدینی متوقع یعنی والدینی که مداخله‌گر و پرخاشگر بودند، اختلاف‌های شدیدتری با والدین خود داشتند تا نوجوانانی که دارای والدینی بودند که از خصیصه‌های والدینی فعال برخوردار بودند.
عامل سوم، تعاملات بین والدین و نوجوان است، نوع تعامل در خانواده می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات در حیطه‌های تعارض بین والدین و نوجوان باشد، در صورتی که تعامل در خانواده مؤثر و قوی باشد یعنی ارتباطات باز و آزاد بوده یا در روابط بین همسران یا اعضای خانواده مشکلی وجود نداشته باشد تعارض بین والدین و نوجوان کاهش می‌یابد.
اختلاف بین والدین و نوجوان تحت تأثیر شرایط زمینه‌ای و محیطی قرار می‌گیرد. شرایط زمینه‌ای، تغییراتی که توسط دوران رشدی نوجوان و تحولات بلوغ(Maturity) و همچنین دوران گذر فرهنگی یا نسلی اتفاق می‌افتد. مشکلات بین والدین و نوجوان تحت تأثیر شرایط دوران بلوغ و شکاف فرهنگی و نسلی که بین او و والدینش به وجود آمده است می‌تواند قرارگیرد.
همچنین شرایط محیطی بر اختلاف بین آنها مؤثر است؛ محیط‌های مختلفی از قبیل خانواده، دوستان و مدرسه یا سایر نهادهای مرتبط با هر بافت خانواده‌ای می‌تواند عاملی باشد که تعارض بخاطر آن ایجاد می‌شود.
در الگوی فرآیند شکل‌گیری مشکلات، برخی از مقوله‌ها حاکی از کنش و واکنشی است که ناشی از اختلاف بین والدین و نوجوان پسر است.
به بیان صریحتر اختلاف بین آنها باعث کنش‌ها و واکنش‌هایی از جانب هر دو می‌شود که عبارتند از: ناسازگاری، پنهان‌کاری، کنترل‌کردن والدین، درماندگی والدین و فاصله عاطفی.
وقتی اختلافی به هر دلیلی بین آنها ایجاد می‌شود والدین کنترل‌گری می‌کنند، نوجوان پنهان‌کاری می‌کند و این نوع واکنش، ناسازگاری بین آنها را ایجاد می‌کند که خود باعث جدایی عاطفی بین آنها و در نهایت درماندگی والدین می‌شود. چنین چرخه ارتباطی نتیجه کنش‌ها و واکنش‌های بین آنها است.
به گزارش شفا آنلاین، نقطه عطف این پژوهش کشف ابعاد مشکلات بین والدین و نوجوان پسر، تدوین مشاوره خانواده با جهت‌گیری اسلامی و مقایسه تأثیر آن با خانواده درمانی کارکردی بر مشکلات، نگرش نوجوان پسر نسبت به والدین و کارکرد خانواده است.
در ابتدای این پژوهش عنوان شده است: روابط والد- فرزندی در دوران نوجوانی منبعی مهم برای رشد اجتماعی و هیجانی است و مسائل مختلفی می‌تواند در روابط والد- فرزندی در این دوران ایجاد مشکل کند که بررسی و نحوه شکل‌گیری و رشد آنها می‌تواند در بهبود روابط والد- فرزندی مؤثر واقع شود.
بنابراین هدف از این پژوهش، کشف ابعاد مشکلات بین والدین و نوجوان پسر و تدوین بسته مشاوره خانواده(family counselling) با جهت‌گیری اسلامی و مقایسه تأثیر آن با خانواده درمانی کارکردی بر مشکلات، نگرش نوجوان پسر نسبت به والدین و کارکرد خانواده است.
روش کار در این پژوهش به دو صورت کیفی و کمی است که در مرحله کیفی از روش داده بنیاد و در مرحله کمی از روش نیمه تجربی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری با دو گروه آزمایشی و گروه کنترل استفاده شد. جامعه‌ی آماری در مرحله کمی نوجوانان و والدینشان در شهر اصفهان در سال 1393 بود.
در بخش یافته‌های مرحله کیفی نتایج این پژوهش آمده است که مشکلات بین والدین و نوجوان پسر دارای ابعادی است و این ابعاد طی یک الگوی فرآیندی ایجاد شده است، همچنین برنامه مشاوره خانواده با جهت‌گیری اسلامی براساس یک الگوی فرآیندی مبتنی بر کارکردهای خانواده تدوین شد.
بخش یافته‌های پژوهش در مرحله کمی نشان داد که هر دو برنامه خانواده درمانی کارکردی و مشاوره خانواده با جهت‌گیری اسلامی بر متغیرهای وابسته پژوهش تأثیر معناداری دارد و بین تأثیرگذاری این دو برنامه بر متغیرهای پژوهشی نگرش نوجوان نسبت به والدین و کارکرد خانواده تفاوت معناداری وجود دارد.
همچنین ذیل عنوان «ابعاد مشکلات بین والدین و نوجوان پسر»؛ بیان شده است که حیطه‌های تعارض و اختلاف بین والدین و نوجوان پسر عبارت است: دیدگاه‌های والد و نوجوان، رفتارهای نوجوان، استفاده از رسانه‌ها توسط نوجوان، نحوه ارتباطات با همدیگر است.
به بیان صریحتر مشکلات بین والدین و نوجوان پسر با محوریت اختلاف بین آنها در حیطه‌های نامبرده شده اتفاق می‌افتد. در ایجاد این اختلافات، عوامل علی، شرایط محیطی و شرایط زمینه‌ای می‌تواند تأثیرگذار باشد.
براساس یافته‌های پژوهش، ویژگی‌های نوجوان، خصیصه‌های والدینی و تعاملات بین آنها، عاملِ ایجادی این اختلاف‌ها هستند. مقوله‌های حاصل از منابع مکتوب و مصاحبه‌ها نشان داده است که سه ویژگی عمده در نوجوانان عامل بروز مشکلات بوده که عبارتند از؛ عدم خویشتنداری، مسئولیت‌ناپذیری و عواطف نامتناسب.
خصیصه‌های والدینی، عامل دوم بروز مشکلات هستند که ناظر به سبک والدینی و ویژگی شخصیتی آنها است.
یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد که سه نوع خصیصه والدینی شامل: خصیصه والدین متوقع ( والدینی کنترل‌گر، سرزنشگر، ایرادگیر هستند)، خصیصه والدین اجتنابی( والدینی بی اعتنا، کم حوصله و بی‌توجه هستند) و خصیصه والدین فعال (والدین قاطع و با توجه هستند) قابل تعیین است.
یافته‌ها نشان داد نوجوانانی که از خصیصه‌های والدینی متوقع یعنی والدینی که مداخله‌گر و پرخاشگر بودند، اختلاف‌های شدیدتری با والدین خود داشتند تا نوجوانانی که دارای والدینی بودند که از خصیصه‌های والدینی فعال برخوردار بودند.
عامل سوم، تعاملات بین والدین و نوجوان است، نوع تعامل در خانواده می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات در حیطه‌های تعارض بین والدین و نوجوان باشد، در صورتی که تعامل در خانواده مؤثر و قوی باشد یعنی ارتباطات باز و آزاد بوده یا در روابط بین همسران یا اعضای خانواده مشکلی وجود نداشته باشد تعارض بین والدین و نوجوان کاهش می‌یابد.
اختلاف بین والدین و نوجوان تحت تأثیر شرایط زمینه‌ای و محیطی قرار می‌گیرد. شرایط زمینه‌ای، تغییراتی که توسط دوران رشدی نوجوان و تحولات بلوغ(Maturity) و همچنین دوران گذر فرهنگی یا نسلی اتفاق می‌افتد. مشکلات بین والدین و نوجوان تحت تأثیر شرایط دوران بلوغ و شکاف فرهنگی و نسلی که بین او و والدینش به وجود آمده است می‌تواند قرارگیرد.
همچنین شرایط محیطی بر اختلاف بین آنها مؤثر است؛ محیط‌های مختلفی از قبیل خانواده، دوستان و مدرسه یا سایر نهادهای مرتبط با هر بافت خانواده‌ای می‌تواند عاملی باشد که تعارض بخاطر آن ایجاد می‌شود.
در الگوی فرآیند شکل‌گیری مشکلات، برخی از مقوله‌ها حاکی از کنش و واکنشی است که ناشی از اختلاف بین والدین و نوجوان پسر است.
به بیان صریحتر اختلاف بین آنها باعث کنش‌ها و واکنش‌هایی از جانب هر دو می‌شود که عبارتند از: ناسازگاری، پنهان‌کاری، کنترل‌کردن والدین، درماندگی والدین و فاصله عاطفی.
وقتی اختلافی به هر دلیلی بین آنها ایجاد می‌شود والدین کنترل‌گری می‌کنند، نوجوان پنهان‌کاری می‌کند و این نوع واکنش، ناسازگاری بین آنها را ایجاد می‌کند که خود باعث جدایی عاطفی بین آنها و در نهایت درماندگی والدین می‌شود. چنین چرخه ارتباطی نتیجه کنش‌ها و واکنش‌های بین آنها است.
یافته‌های این پژوهش مشکلات ارتباطی را از نظر والدین و نوجوانان استقلال طلبی، بلوغ جنسی و کسب شخصیت نوجوان می‌داند و آن را به عنوان عامل بافتی و زمینه‌ای مشکلات تعیین می‌کند. به بیان صریحتر بلوغ جنسی خود یک مشکل ارتباطی نیست بلکه شرایط را برای ایجاد مشکل فراهم می‌کند.
همچنین کسب شخصیت نوجوان که ناشی از استقلال طلبی او است به عنوان تحولات روانشناختی است که در دوران بلوغ برای نوجوان اتفاق می‌افتد و به عنوان شرایط زمینه‌ای برای ایجاد مشکلات مطرح است.
یکی از تحولاتی که در اواسط دوران نوجوانی اتفاق می‌افتد تغییر در ادراک آنها در روابط‌شان با والدین است، آنها علاقه‌مندند که والدین تساوی‌گرایانه با آنها ارتباط برقرار کنند یعنی به آنها احترام گذاشته، برایشان شخصیت قائل باشند.
در ادامه بخش یافته‌های این پژوهش که تمرکز بر تجارب خانوادگی دختران نوجوان داشت مشکلات بین آنها با والدینشان به شرح ذیل بیان شده است:
ارتباط با دوستان، بیرون رفتن، نحوه پوشش و آرایش، انجام وظایف در خانه و مسائل عاطفی، واکنش دختران نوجوان نسبت به مشکلات با والدینشان به صورت خودداری از بیان مشکلات بخاطر برخورد نامناسب مادر، لجبازی، درگیری، پرخاشگری، دلتنگی، عدم پذیرش محدودیت‌ها بود، واکنش‌های پسران نوجوان نسبت به والدینشان به صورت پرخاشگری، لجبازی، خودداری از بیان مشکلات بوده است ولی در پژوهش حاضر، دلتنگی از ناحیه پسران نوجوان نسبت به والدین مشاهده نشد، رفتارهای مثبت والدگری مانند تشویق به موقع، توضیح اشتباه فرزندان برای آنها، توضیح پیامدهای رفتارهای مختلف و همکاری آنها در امور فرزندان، توجه به نظر و دیدگاه فرزندان و عدم استفاده از رفتارهای پرخاشگرانه باعث ایجاد خانواده سالم و عملکرد مناسب در روابط والدفرزندی می‌شود.
همچنین "خصیصه والدینی متوقع و اجتنابی" یعنی والدینی که پرخاشگر و دخالت‌گر، ایرادگیر و بی‌توجه هستند، روابط مناسبی با فرزندان خود ندارند و نوجوانان از رابطه با آنها شاکی هستند در حالی که نوجوانانی که دارای والدینی با خصیصه فعال بودند یعنی با همکاری و توجه به دیدگاه فرزندانشان با آنها ارتباط برقرار می‌کردند، از روابط با آنها رضایت دارند، واکنش‌های نوجوانان در برابر مشکلات با والدینشان به صورت پنهان‌کاری و ناسازگاری است، وضعیت اجتماعی اقتصادی خانواده می‌تواند بر الگوی ارتباطی والدنوجوانی تأثیرگذار باشد به گونه‌ای که خانواده‌هایی که در بافت اجتماعی اقتصادی قوی قرار داشتند نوع الگوهای ارتباطی‌شان پرخاشگرانه و توقع خواهانه بود در حالی که بافت اجتماعی اقتصادی ضعیف روابط والد نوجوانی را به صورت کناره‌گیری نشان داد دوران رشدی نوجوان که از مراحل سه‌گانه اوایل نوجوانی، اواسط نوجوانی و اواخر نوجوانی تشکیل شده است می‌تواند در نوع روابط آنها با والدینشان تأثیر گذار باشد به گونه‌ای که تعارض در خلال اواسط نوجوانی به طور موقت افزایش پیدا می‌کند، حال آنکه اقتدار والدینی از اوایل نوجوانی به اواخر نوجوانی در نظر نوجوانان کاهش می‌یابد.
در بخش پیشنهادهای کاربردی این پژوهش بیان شده است: مشاوران خانواده از الگوی مشاوره خانواده با جهت گیری اسلامی به عنوان یک الگوی بومی و اسلامی برای حل مشکلات خانواده و روابط بین فردی اعضا به خصوص والدین و نوجوان استفاده کنند.
همچنین مشاوران و درمانگران برای ارزیابی مشکلات والدنوجوانی مقیاس مشکلات بین والدین و نوجوان را که در این پژوهش تدوین شد، بکارگیرند.
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، این پژوهش، با موضوع «کشف ابعاد مشکلات بین والدین و نوجوان پسر و تدوین بسته مشاوره خانواده با جهت‌گیری اسلامی و مقایسه تأثیر آن با خانواده درمانی کارکردی بر مشکلات، نگرش نوجوان پسر نسبت به والدین و کارکرد خانواده»؛ به کوشش محمد ثناگویی زاده (مجری طرح) و دکتر عذری اعتمادی/ دکتر سید احمد احمدی (اساتید راهنما) و همچنین دکتر رضوان السادات جزایری (استاد مشاور) انجام شده توسط دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1395 منتشر شد.
همچنین کسب شخصیت نوجوان که ناشی از استقلال طلبی او است به عنوان تحولات روانشناختی است که در دوران بلوغ برای نوجوان اتفاق می‌افتد و به عنوان شرایط زمینه‌ای برای ایجاد مشکلات مطرح است.
یکی از تحولاتی که در اواسط دوران نوجوانی اتفاق می‌افتد تغییر در ادراک آنها در روابط‌شان با والدین است، آنها علاقه‌مندند که والدین تساوی‌گرایانه با آنها ارتباط برقرار کنند یعنی به آنها احترام گذاشته، برایشان شخصیت قائل باشند.
در ادامه بخش یافته‌های این پژوهش که تمرکز بر تجارب خانوادگی دختران نوجوان داشت مشکلات بین آنها با والدینشان به شرح ذیل بیان شده است:
ارتباط با دوستان، بیرون رفتن، نحوه پوشش و آرایش، انجام وظایف در خانه و مسائل عاطفی، واکنش دختران نوجوان نسبت به مشکلات با والدینشان به صورت خودداری از بیان مشکلات بخاطر برخورد نامناسب مادر، لجبازی، درگیری، پرخاشگری، دلتنگی، عدم پذیرش محدودیت‌ها بود، واکنش‌های پسران نوجوان نسبت به والدینشان به صورت پرخاشگری، لجبازی، خودداری از بیان مشکلات بوده است ولی در پژوهش حاضر، دلتنگی از ناحیه پسران نوجوان نسبت به والدین مشاهده نشد، رفتارهای مثبت والدگری مانند تشویق به موقع، توضیح اشتباه فرزندان برای آنها، توضیح پیامدهای رفتارهای مختلف و همکاری آنها در امور فرزندان، توجه به نظر و دیدگاه فرزندان و عدم استفاده از رفتارهای پرخاشگرانه باعث ایجاد خانواده سالم و عملکرد مناسب در روابط والدفرزندی می‌شود.
همچنین "خصیصه والدینی متوقع و اجتنابی" یعنی والدینی که پرخاشگر و دخالت‌گر، ایرادگیر و بی‌توجه هستند، روابط مناسبی با فرزندان خود ندارند و نوجوانان از رابطه با آنها شاکی هستند در حالی که نوجوانانی که دارای والدینی با خصیصه فعال بودند یعنی با همکاری و توجه به دیدگاه فرزندانشان با آنها ارتباط برقرار می‌کردند، از روابط با آنها رضایت دارند، واکنش‌های نوجوانان در برابر مشکلات با والدینشان به صورت پنهان‌کاری و ناسازگاری است، وضعیت اجتماعی اقتصادی خانواده می‌تواند بر الگوی ارتباطی والدنوجوانی تأثیرگذار باشد به گونه‌ای که خانواده‌هایی که در بافت اجتماعی اقتصادی قوی قرار داشتند نوع الگوهای ارتباطی‌شان پرخاشگرانه و توقع خواهانه بود در حالی که بافت اجتماعی اقتصادی ضعیف روابط والد نوجوانی را به صورت کناره‌گیری نشان داد دوران رشدی نوجوان که از مراحل سه‌گانه اوایل نوجوانی، اواسط نوجوانی و اواخر نوجوانی تشکیل شده است می‌تواند در نوع روابط آنها با والدینشان تأثیر گذار باشد به گونه‌ای که تعارض در خلال اواسط نوجوانی به طور موقت افزایش پیدا می‌کند، حال آنکه اقتدار والدینی از اوایل نوجوانی به اواخر نوجوانی در نظر نوجوانان کاهش می‌یابد.
در بخش پیشنهادهای کاربردی این پژوهش بیان شده است: مشاوران خانواده از الگوی مشاوره خانواده با جهت گیری اسلامی به عنوان یک الگوی بومی و اسلامی برای حل مشکلات خانواده و روابط بین فردی اعضا به خصوص والدین و نوجوان استفاده کنند.
همچنین مشاوران و درمانگران برای ارزیابی مشکلات والدنوجوانی مقیاس مشکلات بین والدین و نوجوان را که در این پژوهش تدوین شد، بکارگیرند.
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، این پژوهش، با موضوع «کشف ابعاد مشکلات بین والدین و نوجوان پسر و تدوین بسته مشاوره خانواده با جهت‌گیری اسلامی و مقایسه تأثیر آن با خانواده درمانی کارکردی بر مشکلات، نگرش نوجوان پسر نسبت به والدین و کارکرد خانواده»؛ به کوشش محمد ثناگویی زاده (مجری طرح) و دکتر عذری اعتمادی/ دکتر سید احمد احمدی (اساتید راهنما) و همچنین دکتر رضوان السادات جزایری (استاد مشاور) انجام شده توسط دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1395 منتشر شد.
نظرشما
آخرین اخبار