کد خبر: ۲۱۴۹۰۲
تاریخ انتشار: ۰۸:۳۰ - ۰۱ آذر ۱۳۹۷ - 2018November 22
اجرای پسماندهای بیمارستانی این روزها بیشتر از همیشه مورد توجه قرار گرفته است. توپی که بین مثلث وزارت بهداشت، سازمان پسماند شهرداری و سازمان حفاظت از محیط زیست مدام پاسکاری می‌شود

شفاآنلاین>سلامت> پسماندهای بیمارستانی یکی از مباحث چالش برانگیز محیط زیستی است که در صورت عدم رعایت قوانین توسط ‏‏بیمارستان‌ها یا تولیدکننده‌های این نوع از زباله‌ها می‌تواند به ایجاد بیماری‌ها و آلودگی‌ها منجر شود. موضوعی که نیازمند همکاری ‏‏بین‌بخشی است.‏

به گزارش شفاآنلاین، ماجرای پسماندهای بیمارستانی این روزها بیشتر از همیشه مورد توجه قرار گرفته است. توپی که بین مثلث وزارت بهداشت، سازمان پسماند شهرداری و سازمان حفاظت از محیط زیست مدام پاسکاری می‌شود. در راس این مثلث، ‏سازمان حفاظت از محیط زیست قرار دارد که تقریبا بی‌تاثیرترین نقش در این زمینه بر عهده این سازمان است و فقط یک ناظر عالی ‏است. وزارت بهداشت و سازمان مدیریت پسماند شهرداری در قاعده مثلث قرار دارند که یکی تولیدکننده زباله و دیگری امحاکننده است. ‏مهمترین چالش هم دقیقا در همین قاعده مثلث رخ می‌دهد. آنجا که یکی بر بی‌خطر بودن پسماندهای بیمارستانی بعد از اتوکلاو کردن (بی خطرسازی) ‏اصرار می‌کند و دیگری می‌گوید که این پسماندها بی‌خطر نیستند و فقط کم خطر هستند.‏

‏‌پسماند بیمارستانی در اعتباربخشی
در کتاب استانداردهای اعتباربخشی ملی بیمارستان‌های ایران و در فصل پیشگیری(prevention) و بهداشت به ‏وضوح به اهمیت توجه به بهداشت ‏محیط و پسماندهای بیمارستانی اشاره شده است. مدیریت پسماند بیمارستانی به علت اهمیت فراوان آن در سنجه‌های اعتباربخشی دارای ‏فصل جداگانه‌ای است؛ زیرا پتانسیل عفونت‌زایی ‏و وجود مواد زائد خطرناک، آن‌قدر مهم است که بی‌توجهی به مدیریت و کنترل آن ‏می‌تواند در مراحل مختلف اعم از تولید، ذخیره ‏سازی، جمع آوری، حمل و نقل و دفع نهایی باعث بروز مشکلات فراوانی شود که ‏پیامد آن هم برای محیط زیست و هم برای انسان ‏خطر‌آفرین خواهد بود.

‏‌ انواع پسماندهای بیمارستانی ‏
ستاره خسروانی، دکترای مدیریت بیمارستانی درباره انواع پسماندهای بیمارستانی می‌گوید: ‏‏«پسماندهای بیمارستانی شامل چهار نوع است. بخشی از این پسماندها شامل زباله‌های آشپزخانه و غیره است که مانند پسماندهای عادی ‏‏با آنها رفتار می‌شود. قسمت دیگری از این پسماندها شامل پسماند عفونی و پسماندهای تیز و برنده و قسمت دیگری نیز شامل پسماند ‏‏شیمیایی و دارویی و رادیو اکتیو است. البته قسمت اعظم پسماندهای بیمارستانی شامل پسماندهای عفونی می‌شود که حاوی ترشحات و ‏‏خون، وسایل پانسمان و غیره است. این نوع از پسماندها بی خطرسازی و خورد می‌شوند.» وی درباره پسماندهای شیمیایی و دارویی می‌گوید: «این پسماندها در بسته‌های قهوه‌ای رنگ جمع شده و به نماینده غذا و داروی ‏دانشگاه‌های ‏علوم پزشکی تحویل داده و صورتجلسه می‌شود.‏»

خسروانی درباره پسماندهای رادیواکتیو نیز می‌گوید: «این نوع از پسماندها در محفظه‌های سربی نگهداری و در مناطق دور از ‏‏شهر و در عمق بسیار زیاد دفن می‌شوند.‏»

‏ نظارت بر دفع پسماندهای بیمارستانی و اتوکلاوها
محسن ‏‏فرهادی، معاون فنی مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در خصوص سیستم نظارتی بر دفع پسماندهای بیمارستانی می‌گوید: «یکی از محورهای مهم اعتباربخشی ‏‏بیمارستان‌ها، نمره دهی به بیمارستان است که بر اساس سنجه‌های اعتباربخشی انجام می‌شود. اگر درجه بیمارستان کم شود، تمام ‏‏درآمدهای بیمه‌ای و فرانشیزی که دریافت می‌کند نیز کاهش می‌یابد و در نتیجه انگیزه کافی برای تفکیک پسماندها به وجود می‌آید. البته ‏‏این اقدام مشروط به ایجاد سیستمی توسط سازمان مدیریت پسماند شهرداری برای جمع آوری پسماندهای بیمارستانی است؛ این سازمان ‏‏یا خودش باید این کار را انجام دهد یا به دانشگاه‌های علوم پزشکی اجازه دهد پیمانکار خاص خود را در این رابطه انتخاب کنند.‏»

با این حال نمی‌توان با قطعیت گفت که تمام اتوکلاوهای بیمارستانی کالیبره هستند و زباله‌های بیمارستانی اتوکلاو شده به صورت کامل ‏بی‌خطر می‌شوند. همایون مدنی، مشاور فنی مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران در این رابطه می‌گوید: «یکی از ایرادهایی که می‌گیریم این است که نظارت بر اتوکلاوها هم با وزارت بهداشت و هم با سازمان حفاظت از محیط ‏زیست است. حالا اگر این دستگاه‌ها یک روز خراب باشند یا عملکرد مناسبی نداشته باشند، چطور باید تشخیص بدهیم که عملکرد ‏دستگاه درست است. نظر وزارت بهداشت مبنی بر خوداظهاری است، اما نمی‌توان به روش خوداظهاری با سلامت مردم بازی کرد.‏»

‏تدوین شیوه‌نامه دفع پسماندهای بیمارستانی ‏
هر چند اکثر بیمارستان‌های کشور به دستگاه‌های بی‌خطرسازی زباله مجهز هستند، اما نظارت عالی سازمان حفاظت محیط زیست نیز ‏‏بر این موضوع انجام می‌شود. جوهرچی در این رابطه اظهار داشت: «رصد و پایش تصادفی سازمان حفاظت از محیط زیست از ‏‏مراکز درمانی انجام می‌شود. البته در حال حاضر وضعیت پسماندهای پزشکی چندان مناسب نیست و به همین علت شیوه نامه واحدی ‏‏در این زمینه با اداره کل بهداشت و محیط کار وزارت بهداشت در حال تدوین است که فعلا در مرحله پیش نویس قرار دارد.‏»

احمد جنیدی، مدیرکل دفتر بهداشت محیط و کار وزارت بهداشت نیز درباره تدوین این شیوه نامه می‌گوید: «این ‏‏شیوه‌نامه برای نظارت مشترک و هماهنگی بهتر سازمان حفاظت از محیط زیست و وزارت بهداشت برای وضعیت پسماندها در حال ‏‏تدوین است. همه بیمارستان‌ها اظهارنامه بی‌خطرسازی دارند که هر ماهه پر شده و به دانشگاه‌های علوم پزشکی ارسال می‌شود. بر ‏‏اساس این شیوه نامه قرار است که اظهارنامه‌ها به صورت فصلی برای سازمان حفاظت از محیط زیست نیز ارسال شود.‏»

‏‌۹۳ درصد بیمارستان‌ها پسماندها را بی‌خطر می‌کنند ‏
جنیدی درباره وضعیت فعلی پسماندهای بیمارستانی بیان کرد: «قانون پسماندهای شهری در سال ۸۳ تصویب شد و آیین نامه و ضوابط ‏‏اجرایی برای پسماندهای پزشکی نیز دارد.‏» وی افزود: «بعد از بی‌خطرسازی، این پسماندها توسط موسسه‌هایی که از سازمان حفاظت از محیط زیست و وزارت بهداشت مجوز ‏‏دارند، منتقل و امحا می‌شوند. پسماندهای عفونی در اکثر بیمارستان‌های دولتی در تهران و سایر استان‌ها در داخل بیمارستان‌ها بی‌خطرسازی می‌شوند. پسماندهای بیمارستان‌های خصوصی نیز با نظارت وزارت بهداشت به همین طریق بی‌خطر می‌شوند. ولی ‏شرایط درباره مطب‌های کوچک متفاوت بود و در این زمینه با سازمان نظام پزشکی و معاونت‌های درمان ‏دانشگاه‌های علوم پزشکی ‏مکاتبه شد تا بر این مطب‌ها نظارت انجام شده و از طریق قرارداد با شهرداری‌ها یا شرکت‌هایی که مجوز ‏دارند، نسبت به دفع پسماند ‏اقدام کنند.‏ ‏

مدیرکل دفتر بهداشت(Health) محیط و کار وزارت بهداشت گفت: «بیش از ۹۳ درصد بیمارستان‌های کشور از روش‌های بی‌خطرساز پسماند در ‏‏داخل بیمارستان استفاده می‌کنند و بقیه نیز با شرکت‌هایی قرارداد دارند که این کار را انجام بدهند. اگر بیمارستان‌ها این کار را انجام ‏‏ندهند، اعتباربخشی نشده و نمی‌توانند با بیمه‌ها قرارداد منعقد کرده و در نتیجه درآمدشان کاهش پیدا می‌کند.‏»

‏نقش شهرداری‌ها و سازمان پسماند ‏
بر اساس قانون، مسئولیت بی خطرسازی و امحای پسماند ویژه بر عهده تولیدکننده است. از طرفی تولیدکننده می‌تواند با شهرداری یا ‏‏موسسه یا شرکتی که از سازمان حفاظت از محیط زیست مجوز دارد، برای بی‌خطرسازی و امحا قرارداد ببند. اگر پسماند ویژه بی ‏‏خطر شود، بر اساس قانون شهرداری‌ها و بخشداری‌ها و دهداری‌ها وظیفه دارند این پسماند را مشابه سایر پسماندها جمع آوری و دفع ‏‏کنند.‏ ‏

جنیدی درباره نقش شهرداری‌ها در زمینه انتقال و امحای پسماندهای بیمارستانی بیان کرد: «اگر شهرداری‌ها دارای مجوز از سازمان ‏‏حفاظت از محیط زیست و وزارت بهداشت باشند، می‌توانند پسماند خطرناک را تحویل گرفته، به محل‌های بی خطرسازی منتقل کنند. ‏‏در شهرهای بزرگ نمی‌توان هیچ پسماند بی خطر نشده‌ای را از بیمارستان‌ها خارج کرد. وظیفه جمع آوری و امحای پسماندی که بی ‏‏خطر شده بر عهده شهرداری‌ها است.‏ »

ستاره خسروانی، دکترای مدیریت بیمارستانی درباره نقش شهرداری‌ها در زمینه پسماندهای بیمارستانی گفت: «شهرداری برای امحای ‏‏این پسماندها از بیمارستان‌ها پول می‌گیرد، در حالی‌که تولید این پسماندها در بیمارستان غیرقابل انکار هستند. نمی‌توان برای ‏‏بیمارستان‌ها مشخص کرد که حجم پسماندهای عفونی چقدر باشد. از طرفی شهرداری‌ها به بیمارستان‌ها نامه می‌دهند که حجم پسماند ‏‏عفونی زیاد است. به نظر می‌رسد شهرداری‌ها از شکل تولید این پسماندها اطلاع دقیقی ندارند.‏»

‏اختلاف سازمان مدیریت پسماند و وزارت بهداشت
نظر سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران چیز دیگری است. همایون مدنی، مشاور فنی مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند ‏شهرداری تهران می‌گوید: «پسماندهای بیمارستانی باید در بیمارستان‌ها جداسازی شده و سپس به پیمانکاران ‏برای انتقال واگذار شود. شهرداری در حال حاضر نقش پیمانکار برای انتقال، حمل و دفع پسماندهای بیمارستانی را دارد. در سال‌های ‏گذشته این کار به صورت عرفی بر عهده شهرداری بود و ناوگان جداگانه‌ای برای این کار در نظر گرفته شده بود. سال ۹۳ شورای ‏شهر تهران اعلام کرد که روش دفع پسماند از نظر محیط زیستی مشکل دارد و از سازمان پسماند خواسته شد طرحی برای جمع ‏آوری این پسماندها ارائه شود که بر اساس استانداردهای سازمان جهانی بهداشت، این فرآیند طراحی شد.» به گفته او، روش دفع به علت کمبود ‏زمین در تهران، به امحا در زباله سوز تبدیل شد. در نتیجه برای این کار، هزینه عملیاتی تعیین و در شورای شهر تهران نیز تصویب ‏شد. در آن زمان این هزینه ۳۶۰ تومان به ازای هر کیلوگرم پسماند عفونی، ۱۷۰ تومان به ازای هر کیلوگرم پسماند اتوکلاو شده، ‏‏۴۰۰ تومان به ازای هر کیلوگرم دفع زباله به صورت کاملا بهداشتی و ۱۵۰۰ تومان به ازای هر کیلوگرم زباله سوزی در نظر گرفته ‏شده بود.‏

مدنی ادامه داد: «این هزینه‌ها به وزارت بهداشت اعلام شد، اما وزارت بهداشت با این نظریه که زباله‌های بیمارستانی بعد از اتوکلاو ‏شدن دیگر زباله عادی محسوب می‌شود، زیر بار پرداخت این هزینه نرفت. در حالی که این زباله‌ها بعد از اتوکلاو شدن فقط کم خطر ‏می‌شوند و باز هم پتانسیل خطرسازی دارند. وقتی این پسماندها در محیط قرار می‌گیرند، می‌توانند محیط رشد ارگانیسم‌ها را فراهم کنند ‏و اگر اتوکلاو اشتباه انجام شده یا دستگاه کالیبره نباشد، ارگانیسم‌ها در محیط دوباره رشد کرده و ایجاد خطر می‌کنند. در نتیجه قرار شد ‏سازمان حفاظت از محیط زیست در این رابطه نظر بدهد.»

مدنی گفت: «سازمان حفاظت از محیط زیست به وزارت بهداشت اعلام کرد که اگر ‏ضوابط رعایت شود، این زباله‌ها از پسماند ویژه به عادی تبدیل می‌شوند و البته در قانون آمده که این زباله‌ها باز هم «عادی» محسوب ‏نمی‌شوند و در واقع جزء تبدیل شده از پسماند ویژه به عادی هستند و باید برای آن مدیریت خاص تعریف کرد. وزارت بهداشت از ‏همین کلمه «عادی» استفاده کرد و به تمام بیمارستان‌ها اعلام شد که این زباله‌ها عادی هستند و بیمارستان‌ها نیز گفتند که دیگر ‏قراردادی برای حمل زباله منعقد نکرده و پولی پرداخت نمی‌کنند. به همین دلیل این طرح اجرایی نشد.‏»

مشاور مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران افزود: «این موضوع به یک تعصب برای وزارت بهداشت تبدیل شده که اگر ‏زباله‌های بیمارستانی را اتوکلاو می‌کنند، دیگر بی‌خطر می‌شود.‏» مدنی گفت: «بر اساس آخرین محاسبات، هزینه دفع و حمل پسماند عادی به ازای هر کیلوگرم ۱۲۰ تومان است و وزارت بهداشت نیز ‏می‌گوید همین مبلغ را پرداخت می‌کند. در حالی که این مبلغ مربوط به پسماند عادی شهری است. با توجه به محاسباتی که انجام دادیم، ‏هر تخت در بیمارستان ۲ کیلو و ۷۶۰ گرم زباله تولید می‌کند که ۲۰ درصد آن پسماند عفونی و بقیه شبه شهری است. با اشتباه های ‏سهوی و انسانی می‌توان گفت هر تخت بیمارستانی حدود 1.5 کیلوگرم پسماند عفونی تولید می‌کند و این میزان به ازای هر ‏کیلوگرم ۳ هزار تومان هزینه حمل و دفع دارد. این مبلغ در برابر هزینه‌ای که بیمارستان‌ها از بیماران می‌گیرند ناچیز است. در حال ‏حاضر این کار با تعرفه کیلویی ۹۰۰ تومان انجام می‌شود، اما مشکل اینجاست که در سایت کهریزک دیگر زمینی نداریم که پسماندهای ‏بیمارستانی را دفن کنیم و مجبوریم به سمت زباله سوز برویم. از طرفی وزارت بهداشت می‌گوید زباله سوز سرطان زاست، اما این ‏کار در تمام جهان انجام می‌شود.‏»

‏ماجرای تصاویر زباله‌های بیمارستانی در فضای مجازی ‏
گاهی در فضای مجازی تصاویری از پسماندهای بیمارستانی مشاهده می‌شود. جنیدی معتقد است که این تصاویر مربوط به زباله‌هایی ‏‏است که یا بی خطر شده یا حاصل مطب‌های خصوصی هستند.‏ ‏وی در این رابطه گفت: «به طور مثال یک ساختمان پزشکان را در نظر بگیرید که چندین مطب پزشکی در آن‌جا وجود دارد و ممکن ‏‏است هر کدام میزانی پسماند پزشکی داشته باشند. این زباله‌ها را در سطل زباله بریزند و کسی از این زباله‌ها عکس بگیرد و منتشر ‏‏کند. همچنین ممکن است کسی از زباله‌های بی خطر شده بیمارستانی عکس بگیرد که هنوز روی سرنگ‌ها رد خون وجود دارد، ولی ‏‏بی‌خطر است. البته برای از بین بردن ظاهر این زباله‌ها نیز اعلام کردیم که باید پسماندهای بیمارستانی بعد از بی‌خطرسازی، خورد ‏‏شوند تا شکل ظاهری زباله‌ها نیز از بین برود.‏»

مهمتر از وجود دستگاه بی‌خطرساز پسماند در بیمارستان، وجود دستگاه بی‌خطرساز پسماند متناسب با حجم ‏‏پسماند تولید شده در هر بیمارستان است. زیرا ممکن است برخی بیمارستان‌ها دستگاه‌های بی‌خطرساز مناسب با حجم پسماند تولید شده ‏‏نداشته باشند یا اینکه به صورت سهوی یا عمدی، بخشی از این پسماندها بدون بی خطر شدن وارد پسماندهای عادی شوند.

از طرفی ‏مشخص نیست چه تعداد از دستگاه‌های اتوکلاو موجود در بیمارستان‌ها کالیبره هستند یا چه تعداد از کاربران این دستگاه‌ها آموزش‌های ‏لازم را دیدند. در شرایطی که دفن این زباله‌ها حتی بعد از اتوکلاو نیز ممکن است به مشکلاتی منجر شود، بهتر است به روش‌های ‏نوین‌تری برای از بین بردن پسماندهای بیمارستانی فکر کرد. هرچند تولید این پسماندها غیر قابل انکار است، اما از طرفی نباید بر بی ‏خطر شدن این نوع از زباله حتی بعد از اتوکلاو اصرار کرد و باید به سمت راه حل‌های بدون ریسک رفت.‏سپید
نظرشما
نام:
ایمیل:
* نظر: