جدی‌ترین اثرهای تغییر اقلیم در ایران

شفا آنلاین>اجتماعی> تغییرات اقلیمی آسیب‌هایی را در حوزه‌های مختلف چه در سطح جهانی و چه در سطح ملی کشورها به همراه خواهد داشت.

به گزارش شفا آنلاین:جدی ترین اثرات تغییرات اقلیم <climate changes >در ایران در دهه های آتی بر نزولات جوی، منابع آب، وضعیت بهداشت، تنوع زیستی و... منعکس خواهد شد. براساس نتایج شبیه سازی های انجام شده، ایران ازجمله کشورهایی است که طی دهه آتی با افزایش دما، کاهش میزان بارش، کاهش روزهای یخبندان، افزایش روزهای داغ و... مواجه خواهد شد. با توجه به اهمیت هر یک از رویدادهای متاثر از تغییرات اقلیمی بر منابع تولید کشاورزی، در این گزارش پس از نگاهی اجمالی به پیش بینی وضعیت آینده اقلیمی ایران، اثرات و آسیب های ناشی از تغییرات اقلیمی بر منابع آب، جنگل ها و مراتع، نواحی ساحلی، تنوع زیستی و کشاورزی، دامداری و شیلات مورد بررسی قرار گرفته است.

چشم انداز وضعیت اقلیمی ایران

براساس نتایج شبیه سازی های انجام شده در زمینه تغییرات متغیرهای آب و هوایی تا سال ۲۰۴۰ میلادی (۲۵ سال آتی) نسبت به دوره ۲۰۰۵-۱۹۷۶ (دوره پایه مشاهداتی)، توسط IPCC تغییرات اقلیمی در ایران پیامدهای زیر را به دنبال خواهد داشت:

- متوسط میزان بارش ۹ درصد کاهش خواهد یافت.

- متوسط دمای کشور حدود یک درجه سانتیگراد افزایش خواهد یافت.

- تعداد بارش های سنگین و سیل آسا تا ۴۰ درصد افزایش خواهد یافت.

- تعداد روزهای داغ (دمای بیش از ۳۰ درجه سانتیگراد) در اکثر نقاط کشور افزایش می یابد و این افزایش در جنوب شرق کشور (استان های سیستان و بلوچستان و کرمان) بیش از مناطق دیگر خواهد بود.

- تعداد روزهای یخبندان در اکثر نقاط کشور کاهش خواهد یافت و بیشترین کاهش در شمال غرب کشور (استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و اردبیل) خواهد بود.

- تعداد روزهای خشک در اکثر نقاط کشور افزایش می یابد و مناطق غرب (استان های ایلام، کردستان، لرستان و کرمانشاه) و جنوب شرق (استان های سیستان و بلوچستان و کرمان) بیشترین روزهای خشک را تجربه خواهند کرد.

- افزایش روزهای خشک موجب وقوع خشکسالی در اکثر نقاط کشور خواهد شد.

اثر تغییرات اقلیمی بر منابع آب کشور

منابع آب کشور ازجمله بخش هایی است که به طور جدی از تغییرات اقلیمی متاثر خواهد شد و حوزه های وسیعی از آن شامل منابع آب های سطحی و زیرزمینی، سازه های آبی، شبکه های آب و فاضلاب، شبکه های آبرسانی شهری، ایستگاه های پمپاژ و سازه های مرتبط با بخش آب با پیامدهای قابل ملاحظه یی روبه رو خواهند بود. برخی از این پیامدها در ادامه آمده است:

- امنیت سازه های آبی کشور با افزایش تعداد بارش های سنگین و سیل آسا با ریسک بیشتری روبه رو خواهد بود.

- سرانه ذخایر آبی کشور تا حدود ۱۳۰۰ مترمکعب کاهش خواهد یافت.

- با افزایش یک درجه سانتیگراد دمای کشور، معادل ۱۳ میلیارد مترمکعب منابع آبی کشور از طریق تبخیر از دسترس خارج می شود و این تهدید بزرگی برای منابع روباز آبی کشور است.

- رژیم کمی و کیفی منابع آب سطحی و ذخایر برف و یخچال تغییر خواهد کرد و این امر منجر به افزایش رواناب در زمستان و کاهش آن در بهار خواهد شد.

- رواناب در ۵ حوضه آبریز کشور افزایش و در ۳۰ حوضه کاهش خواهد یافت. بیشترین کاهش رواناب در حوضه های کرخه (۳۸ درصد) و کارون (۳۶ درصد) خواهد بود. رواناب حوضه های آبریز تالش و انزلی ۱۲ درصد افزایش خواهد یافت.

- استان های خوزستان، فارس، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و اصفهان با بیشترین کاهش رواناب روبه رو خواهند شد.

- با توجه به اینکه ۹۰ درصد تولید برقابی در حوضه های کارون و کرخه انجام می شود، با کاهش بارش و رواناب در این حوضه ها، کاهش تولید نیروگاه های برقابی کشور در ۲۵ سال آتی قطعی است.

 اثر تغییرات اقلیمی بر جنگل‌ها و مراتع کشور

هم اکنون مساحت جنگل‌های کشور حدود ۲.۱۴ میلیون هکتار است و حدود ۶.۷ درصد مساحت کشور از جنگل تشکیل شده است. این درحالی است که براساس معیارهای بین المللی هر کشوری با مساحتی کمتر از ۲۵ درصد جنگل نسبت به مساحت کل آن، کشوری در موقعیت بحران زیست محیطی است. سطح مراتع کشور درحال حاضر ۷.۸۴ میلیون هکتار است و سهم مراتع از کل مساحت کشور ۵۲ درصد است. تغییرات اقلیمی بر جنگل ها و مراتع کشور اثراتی به شرح زیر خواهد داشت:

- کاهش بارش اثرات قابل توجهی بر جنگل های شمالی و به خصوص بر گونه های جنگلی مانند توسکا و توسکای ییلاقی و گونه های سازگار شده جنگل های قدیمی خواهد داشت.

- با افزایش دما و شوری آب خلیج فارس و دریای عمان، جنگل های ماندابی این حوزه مورد تهدید قرار خواهند گرفت.

- با کاهش پوشش های گیاهی مراتع براثر کاهش بارش و بارش های سیل آسا در این مراتع، فرسایش خاک افزایش یافته و موجب تشدید فقر پوشش گیاهی مراتع خواهد شد.

- لازم به ذکر است که ارزش زیست محیطی جنگل ها و مراتع بیش از ارزش اقتصادی آنها است. به طور مثال تنها ۲۵ درصد ارزش هر هکتار مرتع مربوط به تولید علوفه است و ۷۵ درصد آن دارای کارکرد زیست محیطی است.

تغییرات اقلیمی و کوچ گونه‌های گیاهی

یکی از تبعات درازمدت تغییرات اقلیمی در مازندران که قطب کشاورزی ایران محسوب می شود و بخشی از تامین امنیت غذایی کشور را بر عهده دارد، آسیب پذیر شدن گونه های مختلف کشاورزی به ویژه در مناطق جلگه ای است.

بر اساس داده های آماری هواشناسی و همچنین اظهار نظر کارشناسان کشاورزی، تغییرات اقلیمی سال های اخیر بر هر سه منطقه آب و هوایی مازندران اثرگذاری کرده و بیشترین تبعات منفی را هم برای گونه های کشاورزی و دیگر گیاهان به عنوان داشته های اصلی استان مازندران به همراه داشته است.

محققان و کارشناسان بخش کشاورزی می گویند تغییر اقلیم سبب شد تا بسیاری از اطلاعات و داده های کشاورزی زراعی و باغی که در زمان‌های گذشته مورد استفاده قرار می گرفت، دیگر کارایی لازم را نداشته و باید باز طراحی شوند.

آنان معتقدند با توجه به تغییر اقلیم ناشی از افزایش دما و کم بارشی، شاخص های مهم الگوی کشت، تاریخ کشت و برداشت، دوره آبیاری، زمان استفاده از سموم و نوع کود نیاز به تغییر دارند.

شاخص های اقلیمی کشاورزی، اثر عوامل اقلیمی موثر بر رشد گیاهان را با استفاده از پارامترهای هواشناسی محاسبه و تصویری از وضعیت رشد، نمو و تولید محصولات زراعی در شرایط مختلف آب و هوایی ارایه می دهد.

بر این اساس، در شرایط تغییر اقلیم شاخص های اقلیمی کشاورزی نیز دستخوش تغییر شده که با ارزیابی تغییر این شاخص ها امکان بررسی واکنش گیاهان زراعی به شرایط اقلیمی آینده میسر خواهد بود.

مجتبی محمودی، رییس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران به ایرنا گفت: مشاهده‌ها و تحقیقات اولیه نشان می دهد که به دلیل افزایش دمای هوا، گونه های کشاورزی استان برای رسیدن به دمای متعادل باید تا یکصد متر به سمت ارتقاعات کوچ کنند.

وی افزود: از آنجایی که تغییر اقلیم با افزایش دما سریع در حال انجام است، الگوی کشت محصولات کشاورزی در استان به رغم هزینه های سنگین، دوباره باید انجام شود. موسسات تحقیقات کشاورزی باید بر اساس تغییر اقلیم رقم های مختلف محصولات کشاورزی مقاوم به گرما و کم آب بر را بر اساس شرایط اقلیمی جدید استان تهیه کنند.

محمودی وضعیت منابع آبی استان مازندران و برداشت بی رویه و غیر اصولی برای مصارف کشاورزی را هم نگران کننده توصیف کرد و گفت: اگر روند بالا کشیدن آب از چاه های کشاورزی به همین صورت ادامه یابد، با ورود آب شور دریای خزر به منابع آب های زیر زمینی، آینده وحشتناکی در انتظار کشاورزی استان خواهد بود.

تغییر اقلیم زیست‌بوم‌های ساحلی خزر را تهدید می‌کند

بهزاد لایقی، مدیر کل مرکز علوم جوی و اقیانوسی سازمان هواشناسی کشور ضمن پیش‌بینی کاهش تراز دریای خزر طی سال‌های آینده بر اثر پدیده تغییر اقلیم نسبت به تخریب زیست‌بوم‌های ساحلی خزر هشدار داد و در پاسخ به پرسشی مبنی بر تاثیر تغییر اقلیم بر نوسانات تراز آب دریای خزر گفت: یکی از پیامدهای تغییر اقلیم در حوضه آبریز دریای خزر، کاهش بارندگی و افزایش دما است. با توجه به این وضعیت، دبی رودخانه‌های منتهی به دریای خزر و بارش درون دریا کاهش یافته و از طرف دیگر با افزایش دما و کاهش ابرناکی، میزان تبخیر در سطح دریا بیشتر شده است. بر اساس سناریوهای تدوین شده در هیات بین‌الدول تغییر اقلیم (IPCC) میزان بارش در سال‌های آتی نیز در این منطقه کاهش می‌یابد و طبیعتا باید منتظر روند کاهشی تراز آب دریای خزر در دهه‌های آینده باشیم.

این کارشناس سازمان هواشتاسی ادامه داد: بیشترین تاثیرات تغییر اقلیم ناشی از کاهش تراز آب دریای خزر، در منطقه مربوط به زیست‌بوم‌های ساحلی و مناطق حفاظت‌شده و تالاب‌ها در این منطقه است. این کاهش تراز آب منجر به تخریب زیستگاه‌های فعلی و همچنین افزایش شوری و اسیدیته آب می‌شود که شرایط نامساعدی را برای آبزیان منطقه و زنجیره‌های زیستی متصل به آنها ایجاد می‌کند. با توجه به این وضعیت، راهکار مناسب را می‌توان در بهبود شرایط زیست‌بوم‌های ساحلی با انجام تغییرات و یا جابجایی زیستگاه‌های فعلی و یا راهکارهای مهندسی برای افزایش توان اقلیمی این زیستگاه‌ها جستجو کرد.سیناپرس

گزارش: فرزانه صدقی