همه ما تجربه ورم يا ادم در حداقل يك يا چند منطقه از بدن‌مان را داريم و مي‌دانيم اگر خوش‌شانس باشيم اين ورم بعد از مدتي خود به خود رفع مي‌شود اما گاهي اوقات ورم‌ها سمج‌تر از آن هستند كه بعد از چند روز محو شوند و مي‌توانند نشانه يك بيماري مهم مثل بيماري‌هاي كليوي، كبدي، قلبي و... باشند
شفا آنلاین>سلامت>آیا ورم دست، پا، پلک، صورت، شکم و ... خبر از وجود یک بیماری خطرناک می‌دهد؟ چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟به گزارش شفا آنلاین:همه ما تجربه ورم يا ادم در حداقل يك يا چند منطقه از بدن‌مان را داريم و مي‌دانيم اگر خوش‌شانس باشيم اين ورم بعد از مدتي خود به خود رفع مي‌شود اما گاهي اوقات ورم‌ها سمج‌تر از آن هستند كه بعد از چند روز محو شوند و مي‌توانند نشانه يك بيماري مهم مثل بيماري‌هاي كليوي، <kidney Diseases,>كبدي، قلبي و... باشند.
در چنين شرايطي اگر ورم‌ها جدي گرفته نشوند، بيماري پنهان در پشت آنها پيشرفت مي‌كند و حتي ممكن است جان‌تان را به خطر بيندازد! پس اگر مي‌خواهيد با انواع اين برآمدگي‌ها و دليل پيدا شدن‌شان در نقاط مختلف بدن آشنا شويد، صحبت‌هاي دكتر سعيد كلباسي، فوق‌تخصص غدد و متابوليسم، فلوشيپ ديابت و استاديار دانشگاه علوم‌پزشكي شهيد بهشتي را از دست ندهيد.
ورم انواع مختلفي دارد!
ادم يا ورم به‌طور كلي به دو دسته تقسيم مي‌شود؛ ورم‌هاي كلي يا منتشر در تمام بدن و ورم‌هاي موضعي كه فقط در يك نقطه خاصي از بدن ايجاد مي‌شوند. ورم‌ها را همچنين مي‌توان به دو نوع گوده‌گذار و غيرگوده‌گذار تقسيم كرد. در ورم‌هاي گوده‌گذار وقتي دست‌مان را روي منطقه ورم‌كرده مي‌گذاريم و 30 ثانيه نگه مي‌داريم و بعد برمي‌داريم جاي آن در ناحيه باقي مي‌ماند. اين حالت ناشي از تغيير مايع ميان‌بافتي زير سلول‌هاست كه به اطراف منتقل مي‌شود و گودي در آن ناحيه ايجاد مي‌كند اما در ورم‌هاي غيرگوده‌گذار با فشار انگشت، جاي آن باقي نمي‌ماند.
تورم بدن نشانه چیست؟
ورم‌هاي گوده‌گذار معمولا به علت چند دسته از بيماري‌هاي كلي مثل بيماري‌هاي كليوي، قلبي، كبدي، كمبود پروتئين و. . . ایجاد می‌شوند. ورم‌هاي غير گوده‌گذار نيز بيشتر به دنبال اختلالات سيستم لنفاوي يا اختلال در بازگشت وريدي اتفاق مي‌افتند و معمولا موضعي هستند؛ براي مثال ممكن است فردي در ناحيه لگن جراحي شود و به دنبال آن يكي از پاهايش ورم كند يا ممكن است سينه و غدد لنفاوي‌اش را جراحي كنند و به دنبال آن يكي از دستانش ورم كند يا در مثالي ديگر بيماري را تصور كنيد كه عمل قلب باز انجام داده و به دليل اينكه از ناحيه پايش يك تكه وريد برداشته شده دچار ورم منطقه‌اي در آن قسمت از پا شده‌است.
وقتي همه جاي بدن ورم مي‌كند. . .
ورم‌هاي كلي معمولا به دليل افزايش فشار داخل وريد‌ها ايجاد مي‌شوند. به عبارت ديگر وريدي كه بايد مايع را از فضاي ميان‌بافتي برگرداند دچار افزايش فشار شده و ورم ايجاد مي‌كند. از علل شايع ورم‌هاي كلي مي‌توان به كمبود پروتئين‌هاي داخل خون به‌خصوص آلبومين اشاره كرد. بيماري‌هاي كبدي نيز مي‌توانند باعث كاهش توليد آلبومين در بدن شوند. كم‌كاري تيروئيد و نارسايي‌هاي قلبي نيز از ديگر بيماري‌هايي هستند كه باعث ورم كلي بدن مي‌شوند.
شايد مشكل از كليه و كبد باشد!
يكي از دلايل ورم‌هاي گوده‌گذار بيماري كليوي و دفع پروتئين است؛ براي مثال اين نوع ورم در سندرم‌هاي نفروتيك (نوعي اختلال در كليه كه باعث دفع پروتئين مي‌شود) به دنبال بيماري‌هاي عفوني، ديابت، فشار خون يا گلومرونفريت‌ها (التهاب كليه) ديده مي‌شود.
در واقع هرگاه ميزان پروتئين خون پايين مي‌آيد آب به‌راحتي از درون عروق به بافت‌هاي زيرجلدي نفوذ پيدا مي‌كند و باعث تورم مي‌شود. همان‌طور كه گفته شد اين ورم در بيماري‌هاي كليوي ناشي از دفع پروتئين است اما در بيماري‌هاي كبدي ناشي از عدم توليد پروتئين است بنابراين هر دوي اين موارد باعث ورم مي‌شوند.
هر ورمي خطرناك نيست
هر ورمي خطرناك نيست و خوشبختانه اكثر علل ورم قابل درمان هستند از جمله بيماري‌هاي كليوي، كبدي، كمبود پروتئين و بيماري‌هاي ناشي از نارسايي‌هاي قلب. ورم ناشي از اين بيماري‌ها را مي‌توان با كاهش نمك مصرفي و استفاده از داروهاي اختصاصي و داروهاي مدر برطرف كرد.
ديابتي‌ها مراقب ورم پا باشند
ورم‌هاي موضعي معمولا ناشي از بيماري‌هاي سيستميك (درگير كننده تمام بدن) نيستند و بيشتر به علت سلوليت (عفونت بافت زيرجلدي) يا التهاب در ناحيه رخ مي‌دهند؛ براي مثال در بيماران ديابتي مي‌بينيم گاهي اوقات ناحيه خاصي از پاي‌شان به دنبال عفونت يا زخم دچار ورم مي‌شود. اين نوع ورم‌ها بايد جدي گرفته شوند در غير اين صورت ممكن است عفونت شدت پيدا كند و حتي به قطع عضو منجر شود.
ورم در بارداري طبيعي است؟
درصدي از ورم‌ها در بارداري طبيعي و جزئي از فيزيولوژيك بارداري محسوب مي‌شوند. به‌خصوص در سه ماهه دوم و سوم وقتي جنين بزرگ مي‌شود روي سيستم وريدي تحتاني فشار مي‌آورد درنتيجه بازگشت وريدي مختل مي‌شود و کمی ورم در پا ايجاد مي‌كند. اما اگر ورم زودتر از سه ماهه دوم و سوم ايجاد شود يا شديدتر از حالت طبيعي باشد بايد توسط متخصص زنان يا داخلي مورد بررسي قرار بگيرد چراكه مي‌تواند ناشي از يك بيماري خطرناك در بارداري به نام پره‌اكلامپسي (مسموميت بارداري) يا يك اختلال كليوي باشد. اما به‌طور كلي ورم تا حدي در اين دوران عادي است و جاي نگراني وجود ندارد. اين ورم‌ها اغلب محدود به اندام‌هاي تحتاني هستند. همچنين با خوابيدن بهتر و در طول روز با ايستادن تشديد مي‌شوند.
تورم بدن نشانه چیست؟
ورم كبود و نارسايي قلبي!
در ورم‌هاي ناشي از نارسايي قلبي، مشكل از بازگشت وريدي خون به سمت راست قلب است، در اين حالت قلب نمي‌تواند به خوبي خون را پمپاژ كند و آن را پس مي‌زند و باعث ورم مي‌شود. ورم در نارسايي‌هاي سمت چپ قلب نيز ابتدا بيشتر در ريه ايجاد مي‌شود بنابراين فرد دچار خس‌خس و تنگي نفس خواهد شد اما ورم ناشي از نارسايي سمت راست قلب معمولا در دست و پا و اندام تحتاني رخ مي‌دهد. دركل ورم‌هاي قلبي معمولا همراه با سيانوز (كبودي پوست) و كم شدن اكسيژن هستند، به همين دليل تحت عنوان ورم‌هاي سياه يا كبود نيز شناخته مي‌شوند و مي‌توانند خطرناك باشند.
ورم پا نشانه چيست؟
تورم پا اگر دوطرفه باشد سيستميك و مربوط به كل بدن است اما اگر يك‌طرفه باشد، ورم موضعي محسوب مي‌شود كه در اين صورت فرد حتما بايد از نظر لخته شدن خون در عروق پا بررسي شود. در ورم دوطرفه پا نيز ابتدا بايد از فرد در مورد داروهاي مصرفي و سوابق بيماري‌هايش سوال كرد سپس آزمايش‌هاي لازم درخواست مي‌شود. براي مثال «آملوديپين» يكي از داروهاي كاهنده فشار خون است كه مي‌تواند باعث تورم هر دو پا شود. اگر هم تورم فقط در يك پا باشد مي‌توان با انجام يك سونوگرافي داپلر، تخليه وريدي آن ناحيه را بررسي كرد.
ورم شكم نشانه چيست؟
تورم در شكم تحت عنوان آسيت خوانده شده و معمولا در بيماري‌هاي كبدي، قلبي و كليوي ديده مي‌شود. براي تشخيص علت آن نيز بايد از مايع آسيت نمونه‌برداري شود و در آزمايشگاه آناليز صورت گيرد. اين تورم مي‌تواند بر اثر بيماري‌هاي موضعي در شكم مثل سل صفاقي (شكمي)، سرطان صفاقي يا بيماري‌هاي سيستميك مثل نارسايي و سيروز كبدي، سرطان كبدي، سرطان پخش شده در شكم يا حتي نارسايي سمت راست قلب ايجاد شود.
ورم صورت نشانه چيست؟
در اين رابطه بيشتر تورم پشت پلك‌ها و بيماري‌هاي سيستميك مطرح است؛ براي مثال بيماري كم‌كاري تيروئيد و سندرم نفروتيك ناشي از دفع پروتئین در كليه معمولا با تورم صورت ظاهر مي‌شود. افراد مبتلا به سندرم نفروتيك معمولا صبح‌ها كه از خواب بيدار مي‌شوند صورت‌شان ورم كرده است و شب‌ها نيز اين ورم به مچ پا تغيير مكان مي‌دهد. خيلي از بيماري‌هاي التهابي نيز مي‌توانند باعث تورم در صورت شوند كه اين حالت معمولا همراه با تغيير رنگ و قرمز شدن پوست است. تورم يك‌طرفه پلك نيز معمولا علتي موضعي دارد.
ورم دست نشانه چيست؟
علت ورم دست بستگي به اين دارد كه چقدر از دست درگير شده باشد؛ براي مثال اگر ورم فقط تا ناحيه مچ دست‌ها باشد احتمال وجود يك بيماري شايع مثل اسكلرودرمي (نوعي بيماري روماتيسمي) پررنگ مي‌شود. از ديگر بيماري‌هايي كه باعث تورم و التهاب پشت دست‌ها مي‌شود مي‌توان به بيماري آرتريت روماتوئيد، تنوسينوويت (ورم غلاف تاندون) و بيماري‌هاي روماتولوژيك اشاره كرد.
اگر هم ورم در كل دست و يك‌طرفه باشد اختلالات ديگري مطرح مي‌شود؛ براي مثال كساني كه دنده‌هاي گردني بزرگ دارند ممكن است تخليه سيستم وريدي‌شان در شبكه بازويي مختل شود و دست‌شان ورم كند. علاوه بر اين همان لخته‌اي كه در پا ممكن است ايجاد شود در دست هم مي‌تواند تشكيل شود و تورم ايجاد كند. اگر هم هر دو دست با هم ورم كنند احتمال بيماري‌هاي سيستميك وجود دارد. گاهي نيز متاسفانه علل سرطاني (مثل سرطان پستان و غدد لنفاوي) باعث ورم يك‌طرفه و غير گوده‌گذار در دست‌ها مي‌شوند.
به الگوي ورم توجه كنيد!
الگوي ورم در تشخيص علت آن مي‌تواند كمك كننده باشد؛ براي مثال در بيماري‌هاي قلبي ابتدا پا دچار ورم مي‌شود و در ادامه شكم ممكن است دچار افزايش مايع و ورم شود اما در بيماري‌هاي كبدي ابتدا مايع در فضاي شكم جمع مي‌شود و بعد پا ممكن است متورم شود. در بيماري‌هاي تيروئيد نيز معمولا همزمان با تورم پا، پلك نيز متورم مي‌شود درصورتي كه ورم پلك چشم‌ها در بيمارهاي قلبي ناشايع است. در نتيجه از روي الگوي درگيري ورم هم مي‌توان احتمال وجود بعضي بيماري‌ها را پررنگ‌تر يا كم‌رنگ‌تر كرد.
تورم بدن نشانه چیست؟
ورم غدد لنفاوي نشانه چيست؟
سيستم لنفاوي در كل بدن وظيفه حمل سلول‌هاي ايمني و بخشي از مايعات خارج شده از سلول‌ها را برعهده دارد. علت ورم در غدد لنفاوي بسته به محل غده مي‌تواند متفاوت باشد؛ براي مثال تورم غدد لنفاوي زير گلو مي‌تواند به علت يك عفونت ساده گلو اتفاق بيفتد. تورم غدد لنفاوي زير بغل نيز مي‌تواند ناشي از سرطان پستان باشد.
تورم غدد لنفاوي در بالاي ترقوه مي‌تواند ناشي از يك سرطان در سيستم گوارش باشد. تورم غدد لنفاوي در ناحيه پا يا كشاله ران نيز مي‌تواند ناشي از يك عفونت در همان قسمت باشد. اگر هم غدد لنفاوي چند ناحيه همزمان ورم كنند احتمال وجود بيماري‌هاي سيستميك مثل بيماري‌هاي عفوني، سرطان خون، لنفوم (نوعي سرطان سيستم ايمني) و. . . مطرح مي‌شود. به‌طور كلي تورم غدد لنفاوي اغلب منشا عفوني داشته يا ممكن است ناشي از بدخيمي باشد.
سه مرحله براي تشخيص علت ورم!
در تشخيص علت ورم‌هاي كلي توجه به سه نكته ضروري است:
1. اگر ورم ناشي از اختلالات كليوي باشد بايد يك آزمايش ادرار درخواست شود تا ميزان دفع پروتئین مشخص شود. همچنين بايد ميزان BUN و كراتينين خون اندازه‌گيري شود تا بتوان از اين طريق كاركرد كليه را بررسي كرد.
2. در تشخيص ورم‌هاي ناشي از مشكلات كبدي بايد آزمايش‌هايي براي اندازه‌گيري آلبومين و پروتئين خون درخواست شود. در قدم‌هاي جلوتر نيز سونوگرافي و اندازه‌گيري آنزيم‌هاي اختصاصي كبدي، PT و. . . به تشخيص كمك مي‌كند.
3. در تشخيص ورم‌هاي ناشي از نارسايي قلبي، گرفتن شرح حال بيمار بسيار كمك‌كننده است براي مثال داشتن تنگي نفس، سابقه سكته‌هاي قلبي و. . . همگي باعث مي‌شود بيشتر به مشكلات قلبي شك كنيم که در اين صورت بايد درخواست مشاوره قلب، نوار قلبي و اكو داده شود.
نمك هم بي‌تقصير نيست!
مصرف نمك هم مي‌تواند باعث ورم شود البته در افراد سالم، كليه اين قابليت را دارد كه نمك اضافي را از بدن دفع كند بنابراين مصرف نمك بيشتر در كساني كه بيماري‌هاي زمينه‌اي و كليوي دارند باعث تورم مي‌شود. در واقع نمك آب را به سمت خود جذب مي‌كند. پس اگر ميزان نمك خون زياد باشد باعث جذب آب همراه و تجمع آب در فضاي بين سلولي و ورم مي‌شود. پس اگر مبتلا به بیماری‌های کلیوی هستید باید با احتیاط بیشتری نمک مصرف کنید.
اگر ورم همراه با درد باشد. . .
بعضي ورم‌ها همراه با درد هستند از جمله ورمي كه به صورت موضعي و به دنبال بيماري‌هايي چون روماتيسم، نقرس و. . . روي مفاصل دست و پا ايجاد مي‌شود. براي مثال افرادي كه گوشت قرمز زياد مي‌خورند، اسيد اوريك در مفاصل‌شان رسوب مي‌كند و قاعده شست‌شان متورم و بسيار دردناك مي‌شود. يكي ديگر از انواع ورم‌هاي دردناك، ورمي است كه به دنبال سلوليت‌ها يا عفونت‌هاي موضعي ايجاد مي‌شود. براي مثال در بيماران ديابتي ممكن است گوشه پاي‌شان زخم شود و دور آن ورم كند كه اين ورم همراه با درد است و نشانه‌اي از عفونت موضعي است.
نكته: مصرف گوشت قرمز به تنهايي دليل ورم كردن دست‌ها نیست مگر اينكه زياده‌روي در مصرف گوشت باعث افزايش دريافت پورين شده و بيماري نقرس ايجاد شود.
نكته: داروهاي مسكن نيز مي‌توانند باعث ايجاد ورم شوند البته به شرطي كه مصرف‌شان طولاني و بيش از حد باشد و منجر به نارسايي كليوي شود بنابراين مصرف محدود و كم آنها باعث ورم نخواهد شد. به‌طور كلي تمامي داروهايي كه باعث عوارض كليوي و كبدي مي‌شوند مي‌توانند ورم ايجاد كنند. كورتون نيز يكي ديگر از داروهايي است كه زياده‌روي در مصرف آن باعث ورم مي‌شود.
نكته: در صورت وقوع ورم توصيه مي‌شود از سنگینی وزن‌تان روي آن اندام خودداري كرده و ترجيحا آن را تكان ندهيد. در اولين فرصت نيز به پزشك مراجعه كنيد.
هشدار: اگر علت ورم به موقع تشخيص داده شود قابل درمان است اما اگر براي درمان آن دير اقدام شود احتمال دارد فرد دچار عوارض بالقوه خطرناكی شود.سیب سبز
مطالب مرتبط
نظرشما
آخرین اخبار