ماجرای لوله كشي آب تهران

در تهران آب مشروب اهالی قبل از احداث شبکه لوله‌کشی با ابتدایی ترین روش های استحصال آب یعنی از طریق ۲۶ رشته قنات با مجموع آب‌دهی حدود ۷۰۰ لیتر در ثانیه تامین می‌شد.محل ظهور قنات‌ها از محل سکونت و زیستگاه‌های مردم دور بود،به‌همین دلیل،فرسنگ‌ها فرسنگ،گذرگاه‌های آبی برای انتقال آب بنا می‌شد تا آب به محل زندگی می‌رسید.آب در مسیر طولانی خود،پس از گذشتن از نهرها و گذرگاه‌های آبی روباز، با انواع آلایش‌ها و ناپاکی ها برخورد می‌کرد وبا انواع ضایعات مواد پاک‌کننده و شو ینده‌ها، سیاهی و دوده ظرف‌ها و خاکروبه خانه‌ها،زباله ها و لاشه حیوانات و سایر آلودگی ها،مخلوط می شد و سرانجام به آب انبارهای خانگی می‌رسید. آب انبارهاآن زمان یا عمومی بودند یاخصوصی.آب انبارهای عمومی بزرگ تر بوده و دارای پله های زیادی بودند (گاه تا ۴۰پله) در بعضی از آب انبارها به کیفیت آب توجه می‌شد و در این آب انبارها مقادیری آهک، خاکستر و زغال برای تصفیه و ته‌نشینی مواد معلق به آب اضافه می‌کردند تا برای بهداشتی بودن آب اقدامی کرده باشند. سال‌های متمادی آب تهران از طریق قنات تامین می‌شد اما افزایش روز افزون جمعیت شهر و همچنین شیوع بیماری‌های ناشی از نوشیدن آب آلوده، مسئولان را به فکر چاره انداخت .

لرد كرزن انگليسي هم در كتاب «ايران و قضيه ايران» از تلاش ناموفق حاج ميرزا آقاسي ياد مي‌كند. گو اينكه آب را به يافت‌آباد توانست برساند. در روزگار ناصرالدين‌شاه آب كرج به تهران رسيد. تقسيم‌نامه معروف اميركبير در سهم بندي آب كرج از اسناد مضبوط در تاريخ تهران است.

پس از اينكه آب رودهاي اطراف به تهران رسيد، اگرچه هنوز كافي نبود ولي شكل ديگري خودنمايي مي‌كرد. آن هم غيربهداشتي بودن آب بود. مردم تهران آب را از جوي‌هاي روباز به آب انبارخانه‌ها مي‌بردند. جوي‌هايي كه مملو از كثافات و آلودگي بود. آب انبارهاي عمومي تهران در هسته مركزي پيش از آب انبارخانه‌ها محل ذخيره آب شرب تهرانيان بود كه خود پر بود از همان آلودگي‌ها و ...

ژاك موريه، نايب سفارت انگليس درباره آب تهران مي‌نويسد:«آب تهران تعريفي ندارد. اتباع سفارت ما اغلب به امراض مختلف مبتلاشدند...» و در «وقايع اتفاقيه» چنين مي‌خوانيم:«آلودگي آب تهران با آن روش انتقال از طريق جوي‌هاي روباز بسيار مشكل آفرين بود و به لحاظ بهداشتي مردم تهران هميشه از بروز بيماري‌هاي مهلك در رنج و عذاب بودند...».

لوله كشي آب تهران در دوران قاجار

هنوز سلطنت قاجاريان به پايان نرسيده بود كه دو سال بعد از كودتاي 1299 شمسي سيد ضياء در روزگاري كه رضاخان قدرت را به دست داشت، يعني در سال 1301 شمسي براي نخستين بار فكر لوله كشي آب تهران به ميان آمد و يك آلماني مامور انجام كار شد اما از پس آن برنيامد. در سال 1303 نمايندگان وزارت فوايد عامه و اعضاي فني قشون و بلديه با آنكه راه حل مشكل آب تهران را لوله كشي تشخيص دادند، باز هم كاري پيش نرفت. لوله كشي آب تهران در دوران پهلوي اول

در سال ۱۳۰۶عملیات احداث مجرای رودخانه کرج به تهران آغاز شد و عملیات اجرایی این طرح از روستای«بیلقان کرج» تا «جمشیدآباد» تهران به طول۵۳کیلومترچهار ماه طول کشید.۲۰ کیلومتر از این مسیر را کانال‌کشی کرده بودند اما این آب در مسیر هرز می‌رفت وانواع آلودگی را دربرداشت.

در سال 1308 چندتن اروپايي طرحي را به شهردار تهران ارائه كردند ولي باز عملي نشد. در سال 1314 چند شركت خارجي براي لوله كشي آب تهران وارد عمل شدند به همين منظور شهردار دستور داد در روز دوم خرداد 1315 كميسيوني از نمايندگان وزارت راه، اداره كل صناعت و اداره كل فلاحت و رييس فني شهرداري تشكيل شد و براي انجام كار شهرداري به نشر آگهي مناقصه اقدام كرد ولي نتيجه‌اي حاصل نشد.

بار ديگر در سال 1316 آگهي مناقصه انتشار يافت و سال بعد 1317 ، در نهايت ماجرا به سال 1318 كشيده شد اما طرح مزبور به جايي نرسيد. در اين سال آلمان به لهستان حمله كرد. به همين دليل محمودجم، نخست وزير وقت فرمان داد موضوع مسكوت بماند. جنگ جهاني دوم آغاز شد. رضاشاه از سلطنت استعفا داد.لوله كشي آب تهران در دوران پهلوي دوم

شركت‌هاي خارجي انگليسي، بلژيكي و ... هر از چند گاهي وارد اين عرصه شده ولي كاري از پيش نبردند و ميدان را خالي كردند تا اينكه در سال 1326 پس از خاتمه جنگ جهاني يك ميليون تومان براي تاسيس شركت عمران پرداخت شد تا اين شركت براي لوله كشي آب تهران اقدام کند. كلنگ احداث ساختمان اداري شركت در ميدان سنگلج به زمين زده شد. باز هم دو سال گذشت و كار به جايي نرسيد. در سال 1328 قرار شد بانك ملي براي كمك به شهرداري وام بدهد. سرانجام در بهمن 1328 شمسي يعني پس از گذشت حدود سه دهه تازه، سازمان آب لوله كشي آب تهران شكل قانوني پيدا كرد. هنوز نه آبي بود و نه لوله‌اي. در سال 1330 طرح اولیه لوله‌کشی تهران برای جمعیتی معادل ۹۰۰ تن اجرا شد و دو خط لوله فولادی به قطر ۴۰ اینچ و با ظرفیت ۲۴۲هزار متر مکعب در شبانه‌روز برای انتقال آب از آب‌گیر بیلقان به نخستین تصفیه‌خانه تهران (جلالیه) در نظر گرفته شد.

قانون انجام لوله‌کشی آب و فاضلاب شهر تهران - مصوب هفت خرداد ۱۳۳۰

ماده واحده - مدت مسئولیت انجام لوله‌کشی آب تهران که طبق تبصره ۲۲ ماده دوم قانون بودجه کل کشور مصوب تیر ۱۳۲۸ به مدیر کل‌لوله‌کشی واگذار شده بود تا پایان لوله‌کشی آب تهران که منتها آخر اسفند ۱۳۳۲ خواهد بود تمدید می‌شود و به مدیر کل لوله‌کشی آب اجازه داده‌می‌شود فقط در مورد تهیه طرح‌ها و اسناد و مدارک فنی لازم برای لوله‌کشی آب و فاضلاب آب شهر تهران و نظارت در اجرای طرح‌های لوله‌کشی باتوجه به صلاح امر و گرفتن تضمین کتبی و مالی با امضای وزیر کشور بدون مراعات اصول مناقصه اقدام كند.

نسبت به مقررات خاصی که در تبصره ۲۲ ماده دوم قانون بودجه کل کشور مصوب تیر ۱۳۲۸ برای انجام لوله‌کشی آب تهران به تصویب رسیده ،آن‌قسمت از ماده ۳۵ قانون تشکیل انجمن‌های شهر مصوب چهارم مرداد ۱۳۲۸ که با قانون مزبور مغایرت پیدا می‌کند در این مورد تا پایان لوله‌کشی آب وفاضلاب بلااثر خواهد بود.

تبصره - مدیر کل لوله‌کشی ترتیب استملاک اراضی مورد احتیاج لوله‌کشی آب و فاضلاب آب تهران را با موافقت وزیر کشور و مدیر کل بانک ملی ایران‌و شهردار تهران خواهد داد. اراضی پس از تصویب این هیات سه نفری بلافاصله به تصرف اداره لوله‌کشی خواهد آمد و بهای آن و همچنین خسارات ‌وارده به املاک مردم در نتیجه حفریات و سایر عملیات ساختمانی لوله‌کشی آب و فاضلاب تهران مطابق مقررات قانون توسعه معابر مصوب اول تیر ۱۳۲۰ منتها در مدت سه ماه از تاریخ تصرف تأدیه خواهد شد.

لیکن آنچه زمین برای مسیر لوله‌کشی آب و حریم آن مطابق تشخیص فنی به تصدیق هیات سابق‌الذکر لازم است بلاعوض برای اداره لوله‌کشی‌و فاضلاب تهران مورد حقوق ارتفاقی قرار خواهد گرفت.

این قانون که مشتمل بر ماده واحده و یک تبصره‌است و در تاریخ پانزدهم آذر ۱۳۲۹ به تصویب مجلس سنا رسیده در جلسه سه‌شنبه هفتم خرداد 1330 به تصویب مجلس شورای ملی رسید.

رییس مجلس شورای ملی - رضا حکمت

در سال 1333 به طور آزمايشي در ناحيه باغشاه در كوي كارمندان در حدود 50 انشعاب داده شد و تاسيسات سازمان آب در روز چهارم آبان 1334 به شكلي رسمي گشايش يافت. در سال 1342 تاسيسات آب تهران كه براي انتقال 65 ميليون مترمكعب در سال احداث شده بود، افتتاح شد.قانون پلاس