در ماههای اخیر و با افزایش بدهیهای دولت، وزارت بهداشت و سازمانهای بیمهگر، وضعیت دارو نیز همانند بسیاری از اقلام و خدمات ضروری دیگر دچار نابسامانیهایی شد و تهیه بعضی داروها ـ بهخصوص داروهای بیماریهای خاص ـ برای بیماران دشوار شده
شفاآنلاین>سلامت> در نظام سلامت هر کشور، دارو جایگاه مهمی دارد؛ افراد زیادی به مصرف آن نیاز دارند و هرگونه اختلال در تولید یا توزیعش میتواند صدمات جبرانناپذیری به مردم و سلامتشان بزند. به گزارش شفاآنلاین، در ماههای اخیر و با افزایش بدهیهای دولت، وزارت بهداشت و سازمانهای بیمهگر، وضعیت دارو نیز همانند بسیاری از اقلام و خدمات ضروری دیگر دچار نابسامانیهایی شد و تهیه بعضی داروها ـ بهخصوص داروهای بیماریهای خاص ـ برای بیماران دشوار شده که این مشکلات (Difficulties)در صورت عدممدیریت صحیح میتواند به قیمت جان بیماران و تعطیلی بسیاری از بخشهای زیرمجموعه سلامت تمام شود. درباره چالشهای اینروزهای حوزه دارو و همچنین مافیای دارو در کشور غلامرضا اصغری، رئیس سازمان غذا و دارو مطالبی را بیان نمودند: آمارها و همچنین تماس با بیماران نشان میدهد که برخی از داروها در هفتههای گذشته حتی تا 10برابر گران شده است؛ شما این موضوع را تأیید میکنید؟دارو هم گران شده و هم نشده است. ادعای ما این است که دارو درطول سال95 نسبت به سال94 به اندازه نرخ رسمی تورمی که دولت اعلام کرده است، گران نشده. ببینید! آمار رسمی دولت نشان میدهد که ما تورم 8/4درصدی را شاهد بودهایم که البته مردم عام این عدد را 10درصد میگویند ولی خب در قیمت دارو به اندازه این رقم رسمی که اعلام شده، گرانی نداشتهایم؛ یعنی اگر تورم ملاک باشد، دارو گران نشده است؛ ضمن اینکه در نیمه اول سال هم به هیچ عنوان دارو گران نشده بود اما از نیمه دوم سال، برخی داروهایی که تولید آنها ضررده بود و حاشیه سود آنها کم شده بود را بررسی کردیم تا افزایش قیمت داشته باشند. پس افزایش قیمت دارو متناسب با تورم است. مگر روغن، تخممرغ و شیرگران نشده است؟ ضمن اینکه این گرانی به حدی محسوس نیست که وضعیت بیماران را تحتالشعاع قرار دهد. البته بهدلیل پرداختنشدن بدهیهای شرکتهای دارویی، برخی کارشناسان میگویند که تولید و حتی واردات دارو با مشکل روبهرو شده و ذخیره استراتژیک دارو رو به پایان است! این موضوع صحت دارد؟ برخی هم میگویند به شرایط بحران نزدیک شدهایم!این حرفها واقعیت ندارد؛ چراکه همیشه برآورد تأمین 6ماه داروی کشور انجام میشود. ما همواره پیشبینی اتفاقات غیرمترقبهای چون زلزله را برای تأمین دارو داریم. درباره بحران هم اگر پرداختها بموقع انجام شود مشکلی پیش نمیآید اما اگر تزریق مالی نشود، به بحران نزدیک میشویم. البته هماکنون با بحران فاصله داریم.پس کمبود دارویی نداریم؟ وضعیت بازار دارویی کشور چگونه است؟یکی از مواردی که سازمان غذا و دارو هر روز آن را رصد میکند، آمار کمبودهای دارویی در بازار است. البته هماکنون حدود ۶۰ تا ۶۵ قلم کمبود دارو در بازار وجود دارد که رقمی قابل رفع است و چالشبرانگیز نیست. اقلام دارویی به 3گروه تقسیم میشوند؛ نخستین گروه، داروهای تولید داخلی هستند که مشابه خارجی آنها هم وجود دارد و برخی پزشکان و بیماران اصرار دارند که از نوع خارجی آن استفاده کنند. سیاست سازمان غذا و دارو درباره این گروه به این شکل است که برای تقویت تولید داخل، ۱۰درصد سهم بازار را به نوع خارجی آنها اختصاص میدهد؛ چراکه تولید داخل آنها به اندازه تأمین نیاز کشور است. بنابراین قطعا ۱۰درصد خارجی دچار کمبود خواهد شد. دسته دوم، داروهایی هستند که در زمان توزیع دچار مشکل میشوند. بهعنوان مثال در روزهای سرما به دلیل بارش برف برخی کمبودهای دارویی در بیمارستانها رخ داد؛ چراکه بارش برف باعث بستهشدن خیابانها شده بود و توزیع دارو بهخوبی انجام نشد. سومین دسته کمبودهای دارویی، کمبودهای واقعیاست. در این دسته، سیستم در تنظیم بازار برخی داروها دچار مشکل میشود. بهعنوان مثال گاهی مصرف این داروها بیش از میزان برآوردشده است یا ماده اولیه تولید آن دارو وارد کشور نشده و یا با تأخیر مواجه شده و در این صورت، ممکن است کمبودهایی برای داروها ایجاد شود. البته در زمینه داروهای حیاتی، سازمان غذا و دارو حساسیت ویژهای دارد و همواره ذخیرهای ششماهه برای داروهای حیاتی در کشور موجود است. به هرحال96درصد داروهای مورد نیاز در کشور از طریق تولید داخلی تأمین میشود. البته ما جزو کشورهای محدودی هستیم که داروهای خود را تأمین میکنیم و این نشاندهنده توانمندی نیروهای متخصص ایرانیاست که حتی در کمتر از 5سال، دارویی که وارد بازارهای دنیا میشود را میتوانند تولید کنند.هماکنون بیش از 96درصد داروی مورد نیاز کشور در داخل تولید میشود؟بله. ما بین کشورهای منطقه کشوری هستیم که بیشترین داروی مورد نیاز خود را تأمین میکنیم. البته این نکته را نباید فراموش کرد که سالانه یک میلیارد و 200میلیون دلار (به صورت میانگین) صرف واردات 4درصد دارویی میشود که در داخل تولید نمیشود؛ یعنی درحال حاضر 30درصد رقم ریالی بازار به داروهای خارجی اختصاص دارد که برای واردات 4درصد داروهای مورد نیاز اختصاص یافته است. همچنین در حوزه لوازم آرایشی و بهداشتی هم خیلی عقب هستیم و کمتر از 50درصد نیاز کشور را تولید میکنیم. اگر قرار بود 96درصد دیگر داروها را هم که در داخل تولید میشود وارد کنیم ارز زیادی از کشور خارج میشد و هماکنون با توجه به تولید بخش مهمی از داروهای مورد نیاز در کشور، سالانه یک میلیارد و 200هزار دلار صرفهجویی ارزی صورت میگیرد.خیلی از بیماران ـ بهخصوص بیماران خاصـ اعتقاد چندانی به مصرف داروهای داخلی ندارند و معتقدند که داروهای خارجی اثربخشی بیشتری دارد و به روند درمان آنها کمک بیشتری میکند؛ آیا کیفیت داروهای تولید داخل استاندارد است؟کیفیت داروی ایرانی با داروی خارجی فرقی ندارد و این یک باور غلط است؛ ضمن اینکه برای همین 4درصد، یکمیلیارد و ۲۰۰میلیون دلار ارزبری از کشور اتفاق میافتد. حال فکر کنید که اگر ۹۶درصد مابقی هم داروی خارجی بود، چه ارزی از کشور خارج میشد.شما در شرایطی میگویید داروهای داخلی تفاوتی با نمونه خارجی ندارند که خیلی از رؤسای انجمنهای پزشکی و پزشکان مشهور معتقدند که داروهای داخلی ـ بهخصوص در بیماریهای حیاتیـ کیفیت لازم را ندارند و از نظر تکنولوژی تولید هم عقبتر هستند!نه! اصلا چنین چیزی صحیح نیست و باور کنید که برداشتی غلط است! الان با توجه به افزایش قیمت ارز، در داروهای خارجی افزایش قیمت داشتهایم؟نه. افزایش نداشتهایم؛ البته از قدیم هم همیشه قیمت داروی خارجی 10برابر داروی ایرانی بوده است و تفاوت قیمت ایندو چیز جدیدی نیست و مابهالتفاوت را هم مردم باید از جیب خود پرداخت کنند و این داروها تحت پوشش بیمهها هم نیستند؛ به همین دلیل همانطور که اشاره کردم تنها یک درصد بازار داروی کشور در اختیار اقلام داروهای وارداتیاست تا به هر دلیل اگر کسی که خود یا پزشکش اعتقاد به داروی خارجی دارد این امکان برایش وجود داشته باشد، داروی خارجی را با هزینه خود، استفاده کند. البته ما هم دوست داریم از تکنولوژی روز دنیا استفاده کنیم اما واقعیت این است که داروهای روز خیلی گرانقیمت است و در بودجه مالی کشور ما نمیگنجد که بتواند این داروها را وارد کند. گاهی باید برای یک داروی جدید تا 70برابر پول پرداخت شود و ارزش ندارد. معمولا از چه کشورهایی دارو وارد میکنیم؟از سوئیس، آلمان و فرانسه واردات داریم. از چین دارو وارد نمیکنیم؟ گاهی در جامعه و شبکههای اجتماعی شنیده و دیده میشود که مردم یکباره اعلام میکنند فلان داروی چینی را نخورید یا مثلا آمپول پنیسیلین چینی برای بیماران مشکلاتی را ایجاد کرده است.نه اینگونه نیست؛ چون هیچ داروی آمادهای از چین وارد نمیشود. البته از کره، تعدادی وارد میشود. داروی آماده یعنی چه؟2نوع داروی وارداتی داریم؛ یکسری داروها مثل کپسول، قرص و آمپول است که آماده محسوب میشود و گروه دیگر مواد اولیه داروست که وارد میشود و اینجا داخل کشور تبدیل به کپسول و... میشود. ما هماکنون از کشورهای چین، هند، حتی فرانسه، آمریکا و انگلیس واردات مواد اولیه دارو داریم. عمدتا چه داروهای اولیهای از این کشورها وارد میشوند؟داروهای ضدسرطانی که البته بسیار گرانقیمت است و آنتیبیوتیک.اشاره کردید که داروهای سرطان گرانقیمت است؛ با توجه به اینکه سالانه 90هزار نفر بیمار جدید در ایران به سرطان دچار میشوند، چرا این بیماران جزو بیماران خاص قرار داده نمیشوند تا حداقل بتوانند خدماتی از نظر دارو و... دریافت کنند؟ببینید! بیماریهای خاص، آندسته از بیماریهاییاست که بیمار باید مدتی طولانی یا حتی تا پایان عمر، تحت درمان و نظارت پزشک باشد اما سرطان اینگونه نیست و حتی اگر زود تشخیص داده شود بیمار بهبودیاش را میتواند به دست آورد. البته این صحبت به این معنی نیست که الان بیماران سرطانی را رها کردهایم و خدمات به آنها ارائه نمیدهیم بلکه تا 98درصد خدمات ارائهشده به آنها را در بیمارستانهای دولتی پوشش میدهیم؛ البته در مطبها و مراکز خصوصی پوشش نمیدهیم. حذف پوشش بیمهای داروهای «بدون نسخه» به کجا رسید؟با این موضوع تاکنون موافقت نشده است. در زمینه بحث حذف بیمه، داروهای OTC(داروهای پرمصرف)، شرکتهای بیمه و شورایعالی بیمه تصویب کردند که پوشش بیمهای این داروها حذف شود اما برای ورود یا خروج دارویی از پوشش بیمهای، هیأت دولت باید مصوبه را تصویب کند. در این زمینه هیأت دولت موضوع حذف پوشش بیمهای داروهای OTC یا بدون نسخه را تصویب نکرد. بنابراین این موضوع منتفی شده است و قابل اجرا نیست. البته این اقدام درباره داروهای پرمصرف کار خوبی بود؛ چراکه جلوی مصرف بیرویه و بیمنطق این نوع داروها را که معمولا هم پرمصرف هستند و مصرف زیاد آنها علل فرهنگی دارد را میگرفت. پس با این طرح موافق بودید؟به این دلیل طرفدار این طرح بودم که گفتم میتوان پول بیمه این داروها را که آسیبی به افراد وارد نمیکنند، ذخیره کرد و آن را برای بیماران خاص و حمایت بیشتر از داروهای آنها استفاده کرد. به هر حال هیأت دولت این طرح را تصویب نکرد و منتفی شد. در کشور ما با مصرف بیرویه برخی داروها و خوددرمانیها روبهرو هستیم و اگر این نوع داروها گران باشد، معتقدیم مردم بیشتر رعایت میکنند. هماکنون بزرگترین چالش صنعت دارو در کشور بدهیهای وزارت بهداشت و شرکتهای بیمهای است؛ تا جایی که بسیاری از شرکتها اعلام کردهاند دیگر توان ادامه راه را ندارند و حتی مدیران برخی از آنها میگویند به دلیل عدمدریافت مطالباتشان با بدهیها و چکهای برگشتخورده مواجه شدهاند و وضعیت مناسبی ندارند. بدهی وزارت بهداشت به این شرکتها چقدر است و آیا دولت برنامهای برای پرداخت این بدهیها دارد؟از4هزار میلیارد تومانی که قرار بود برای پرداخت مطالبات داروخانهها و شرکتهای تجهیزات پزشکی اختصاص داده شود، تاکنون ۲هزار میلیارد تومان محقق شده که از این عدد، ۴۰۰میلیارد آن از سوی بیمه سلامت بین تمام داروخانهها توزیع شده است؛ به طوری که بیمه سلامت بدهیهایش تا پایان شهریورماه۹۶ را با همه داروخانهها تسویه کرده است و امیدواریم تأمین اجتماعی هم این کار را انجام دهد. البته هماکنون پرداخت همین بخش از مطالبات، چرخه دارو را به راه انداخته است. ۱۶۰۰میلیارد تومان از این پول نیز برای پرداخت بدهیهای دارویی و تجهیزات پزشکی به دانشگاههای علوم پزشکی داده شده است که بر مبنای ۶۰درصد و ۴۰درصد پرداخت میشوند؛ یعنی ۶۰درصد برای بدهیهای دارویی و ۴۰درصد برای پرداختهای تجهیزاتی پرداخت شده است. بنابراین دانشگاهها هماکنون روزبهروز پرداختها را انجام میدهند و موظفند از این پول، فقط برای پرداخت این بدهیها استفاده کنند؛ چراکه هر ماه حدود ۷۰۰میلیارد تومان به مطالبات دارویی و تجهیزات پزشکی افزوده میشود. اگر زمان پرداختها در تمام بخشها به شهریورماه۹۶ برسد، از نظر ما خوب است و وجود 4ماه تأخیر در پرداختها طبیعیاست.گفتید تأمین اجتماعی بدهی خود را پرداخت نکرده است؛ چرا؟متأسفانه بیمه تأمین اجتماعی اصلا همکاری نمیکند. آخرین پرداخت آنها مربوط به آذرماه سال گذشته است؛ ضمن اینکه اگر تأمین اجتماعی پول ندارد چرا به بیمارستانهای خود ازجمله میلاد بدهیهایش را پرداخت میکند؟ اگر پول نیست باید برای همه نباشد؛ اگر هم هست باید به یک اندازه بدهیها پرداخت شود. 50درصد بدهیهای ما متعلق به تأمین اجتماعیاست. مسئولان وزارت رفاه باید بیمه تأمین اجتماعی را ملزم به پرداخت بدهیها کنند؛ چراکه دود این موضوع، به چشم مردم میرود. انتظار ما این است که همان رفتاری که با بیمارستانهای خود در بحث مطالبات دارویی دارند با بقیه هم داشته باشند. طلب دارویی به طور متوسط حدود 1500میلیارد تومان است؛ البته به تأمین اجتماعی بدهکار هم هستیم اما آنها به ما 5برابر بدهی دارند. توجه داشته باشید که بخشی از شرکتهای تولیدکننده و توزیعکننده دارو که عمدتا زیر مجموعه داروپخش هستند متعلق به تأمین اجتماعیاست؛ ضمن اینکه بدهیها و مطالبات را در این بخش میتوان تهاتر کرد. طبق لایحه بودجه سال آینده گویی قرار است بودجه سازمان غذا و دارو ثابت بماند و تغییری نداشته باشد؛ چه نظری در این باره دارید؟درست است. رقم بودجهای که برای ما در نظر گرفتهاند مانند سال96 است.اگر همان 10درصد افزایش سال گذشته بود، وضعیت به طور قطع، بهتر میشد. به هر حال باید مدیریت منابع انجام دهیم تا به مشکل نخوریم. در لایحه بودجه، ارز دولتی و مبادلهای هم به دارو اختصاص داده شده است؟کمافیالسابق این اتفاق میافتد و در بحث اختصاص ارز دغدغهای نداریم. دارو برای سال آینده گران میشود؟قیمت دارو قطعا متناسب با تورم افزایش پیدا میکند که این به معنای گرانشدن نیست. ماه گذشته مدیرعامل کانون هموفیلی ایران، در نامهای سرگشاده به رئیسجمهور، خواستار حل مشکلات دارویی بیماران هموفیلی و صعبالعلاج شد و اعلام کرد که بیماران در دریافت داروهایشان دچار مشکل شدهاند و برخی از شرکتها با اینکه دارو در اختیار دارند به دلیل عدمپرداخت بدهیهایشان، دیگر حاضر به ارائه دارو نیستند.هیچ تغییری در تأمین داروهای هموفیلی اتفاق نیفتاده است؛ نه در اقلام و نه در قیمت. پس چرا اعتراض کردند؟اعتراض به این موضوع بود که دولت مکلف شد بخشی از هزینه بیماران متابولیک، اماس، پروانهای و اوتیسم را مانند بیماران خاص محاسبه و پرداخت کند و این در شرایطیاست که بودجه بیماران خاص ازجمله هموفیلیها افزایش پیدا نکرده است و حالا در شرایط جدید باید بودجه اختصاصدادهشده بین طیف گستردهتری از بیماران(patients) تقسیم شود و در اصل اعتراض به این موضوع بود. ببینید وقتی افراد بیشتری را میخواهیم پای یک سفره بنشانیم به طور قطع باید بودجه را هم افزایش دهیم تا مواد بیشتری برای همه تهیه شود اما این اتفاق نیفتاده است. به اعتقاد ما اگر قرار است بیماریهای جدیدی به فهرست بیماریهای خاص اضافه شود، پس 1600میلیارد تومان اعتبار حداقل باید دوبرابر شود. درخصوص کمبود داروی بیماران مبتلا به پارکینسون هم شاهد اعتراضاتی بودهایم. موضوع آنچه بود؟داروی پارکینسون در داخل کشور تولید میشود که میتواند مشکل بیماران را برطرف کند. اعتراض به دراختیارقراردادن داروهای خارجی بود ولی همانگونه که گفتم سیاست سازمان این است که برای تقویت تولید داخل، داروهای داخلی که به میزان کافی تولید میشوند را به داروهای خارجی ترجیح دهد و داروی خارجی تنها 10درصد سهم بازار را داشته باشد. البته در برخی مقاطع در توزیع دارو با مشکلاتی روبهرو میشویم اما به صورت کلی سیستم مانیتورینگی برای محاسبه موجودی داروها وجود دارد که نظارت مناسبی بر زنجیره تأمین دارو از طریق آن انجام میشود. ولی خب در برخی از موارد میبینیم که به هر دلیلی داروی مصرفی یا مواد اولیه در گمرک و هنگام ترخیص با مشکل مواجه شده است و به صورت مقطعی چالشهایی شکل میگیرد که خیلی زود برطرف میشود. درخصوص مشکلات بیمارستانها برای خرید تجهیزات پزشکی آیا چالشی وجود دارد؟برخی از بیمارستانها به دلیل کمبود منابع، توانایی خرید تجهیزات پزشکی را ندارند و برخی از شرکتها به دلیل اینکه پرداختشان عقب افتاده تجهیزات را به صورت نقدی میفروشند.قاچاق دارو و مافیای آن از مشکلات ریشهای و طولانیمدت در این حوزه است که با وجود طرحهای مبارزه هیچ وقت بهصورت کامل از بین نرفته؛ الان شرایط چگونه است؟ما امروز با مشکل قاچاق دارو روبهرو نیستیم. بیشتر مشکل قاچاق ما در بازار لوازم آرایشیاست. بازار قاچاق محصولات آرایشی ـ بهداشتی وحشتناک است. حتی برخی کالاهایمان که وارد میشود با همان برند دوباره قاچاق میشود.واردات روغن پالم و استفاده از آن در محصولات لبنی در سالهای گذشته با حاشیههای بسیاری روبهرو بوده است؛ البته چندی پیش وزیر بهداشت در همایشی اعلام کرد که مصرف پالم متوقف شده است. آیا واقعا در این حوزه دیگر هیچگونه مصرفی نداریم؟روغن پالم مانند سایر روغنها یک روغن گیاهیاست که در کشورهای مختلف از آن استفاده میشود؛ نسبت مصرف آن به سایر روغنها هم بین 30 تا 34درصد قرار دارد که این عدد در تمام دنیا مرسوم است. موضوع حائز اهمیت این است که استفاده از این روغن در برخی از فرآوردههای غذایی مانند لبنیات صورت گرفته که سازمان غذا و دارو همچنان بر این موارد نظارت دارد. با مصوبه شورایعالی سلامت حدود 30درصد از روغن وارداتی کشور روغن پالم است و سیاست سازمان غذا و دارو در این زمینه تغییر نکرده است. درباره تولید محصولات تراریخته چه برنامهای دارید؟ آیا سازمان غذا و دارو موافق تولید این محصولات و واردات آنها به کشور است؟ کنترل کیفیت محصولات تراریخته با وزارت بهداشت است و این سازمان بر محصولاتی مانند روغن، غذای دام و طیور و برنج نظارت کافی دارد. موضع سازمان غذا و دارو نسبت به ورود شورای رقابت به فاصله داروخانهها چیست؟بحث داروخانهها تخصصیاست و شورایعالی رقابت باید این موضوع را در نظر بگیرد که رقابت و قانون عرضه و تقاضا در حوزه سلامت، با سایر حوزهها متفاوت است؛ به این علت که در سایر حوزهها مشتریها که مردم باشند میتوانند انتخاب کنند اما در حوزه دارو اینطور نیست؛ خود مردم دارو را انتخاب نمیکنند بلکه دیگری برای آنها تجویز میکند و داروخانهدار هم این را عرضه نمیکند و بر اساس تجویز یک نفر دیگر دارو عرضه میشود؛ به همین دلیل اینکه فکر کنید رقابت در ارائه خدمات دارویی مثل رقابت کالاهایی چون لباس و کفش است درست نیست و این باعث بروز مشکلاتی ازجمله عدمدسترسی مردم به دارو میشود؛ به همین دلیل میگوییم که باید با نیمساعت پیادهروی به داروخانه رسید نه اینکه افرد برای تهیه دارو مجبور شوند از مرکز شهر خرید کنند و به همین دلیل تقاضای ما این است که شورای رقابت اجازه دهد این بحث تخصصی در فضای سازمان غذا و دارو و طبق ضوابطی که وجود دارد، انجام شود.سامانه کنترل کالاهای سلامتمحور اجرایی میشود شهریار اسلامیتبار، مدیرکل بازرسی و پیگیری شکایات سازمان غذا و دارو: از حدود 9سال قبل روابط داخلی سازمان غذا و دارو برای سامانه TTAC نوشته شده و از سال92 پایه قانونی پیدا کرده است. خوشبختانه در انتهای سال95 این اختیار به وزارت بهداشت داده شد که سامانه کنترل کالاهای سلامتمحور اجرایی شود و در سال96 آییننامه آن به تمام دانشگاههای علوم پزشکی ابلاغ شد. در سال96 بیش از 70هزار بازرسی توسط این ادارهکل انجام شده که بالغ بر 4هزار مورد منجر به کشف بوده و بالای 20میلیارد تومان کالای قاچاق در حوزه سلامت کشف شده است.همشهری