همان طور که زندگی ساکنان مناطق حاشیه‌ای معمولا در اولویت تصمیم‌گیری‌ها نیست، جمع آوری آمار موثق درباره تعداد دقیق جمعیت حاشیه‌نشینان هم در اولویت قرار ندارد.
شفاآنلاین>سلامت> حاشیه‌نشینی را باید انتخابی از سر اجبار دانست. کسی دوست ندارد در مناطقی زندگی کند که دسترسی‌اش به امکانات اولیه زندگی محدود باشد؛ آن هم در شرایطی که فقط به فاصله چند کیلومتر دورتر از حاشیه کلانشهرها، دسترسی به خدمات رفاهی براحتی میسر است.
به گزارش شفاآنلاین، همان طور که زندگی ساکنان مناطق حاشیه‌ای معمولا در اولویت تصمیم‌گیری‌ها نیست، جمع آوری آمار موثق درباره تعداد دقیق جمعیت حاشیه‌نشینان هم در اولویت قرار ندارد. به همین دلیل، درباره تعداد ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی باید فقط به اظهارنظرها و تخمین‌ها بسنده کرد. برآورد می‌شود حدود 11 میلیون نفر در مناطق حاشیه شهرها زندگی کنند. بیشتر این افراد را مهاجرانی تشکیل می‌دهند که به امید پیدا کردن شغل و تامین معیشت، راهی شهرهای بزرگ شده‌اند، اما به دلیل هزینه‌های بالای زندگی در مناطق مرکزی کلانشهرها، بناچار زندگی به سبک حاشیه‌نشینی را انتخاب کرده‌اند.
اگرچه در بسیاری از مناطق حاشیه‌نشین، زیرساخت‌های کافی برای داشتن یک زندگی بی‌دغدغه فراهم نیست، اما خوشبختانه طی چند سال اخیر، اوضاع بهداشت و درمان در این مناطق، کاملا متحول شده است. با اجرای طرح تحول سلامت از 15 اردیبهشت 93 تاکنون، سلامت ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی در اولویت قرار گرفته و حالا بسیاری از ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی به خدمات اولیه بهداشتی و درمانی دسترسی دارند.
واضح است هنوز تا رسیدن به جایگاهی که در آن امکانات بهداشتی و درمانی به شکل عادلانه میان ساکنان یک منطقه جغرافیایی توزیع شود فاصله داریم، اما همین که بالاخره سلامت ساکنان مناطق حاشیه‌ای دیده شد و طی چند سال اخیر، بخش مهمی از اعتبارات نظام سلامت در این مناطق توزیع شده، تحولی است که باید آن را به فال نیک گرفت.
آمارهای امیدبخش در مناطق حاشیه‌نشین
اقدامات بهداشتی و درمانی انجام شده در مناطق حاشیه‌نشین را می‌توان اتفاقی کم‌سابقه دانست. راه‌اندازی بیش از 1290 مرکز جامع خدمات سلامت و بهره‌برداری از 3841 پایگاه جامع سلامت، یک چشمه از اقدامات انجام شده است. این پایگاه‌ها و مراکز بهداشتی با اولویت مناطق حاشیه‌نشین و نقاط کم برخوردار افتتاح شده است.
براساس اعلام معاونت بهداشت وزارت بهداشت، این وزارتخانه ده میلیون و یکصد هزار نفر حاشیه‌نشین در 700 سکونتگاه‌های غیر رسمی را شناسایی و سپس خدمات بهداشتی، درمانی و مراقبت‌های بهداشت (Health)را به آنها ارائه کرده است. با کمک اقدامات انجام شده، هم اکنون به ازای هر دو تا 3000 نفر جمعیت در کشور، یک کارشناس مراقب سلامت فعالیت می‌کند که حاشیه‌نشینان نیز از این خدمات مستثنا نیستند.
هم‌اکنون در سکونتگاه‌های غیررسمی کشور، برای هر 12 هزار نفر جمعیت یک پایگاه سلامت و هر 50 هزار نفر یک مرکز جامع خدمات سلامت راه‌اندازی شده است. در این پایگاه‌ها و مراکز افتتاح شده در حاشیه شهرها، اولویت ارائه خدمات بر بحث بهداشت و پیشگیری بنا گذاشته شده است و در صورتی که یک بیمار در مناطق حاشیه‌ای به خدمات تخصصی‌‌تری نیاز داشته باشد، به مراکز درمانی در کلانشهرها ارجاع داده می‌شود.
حاشیه‌نشینان زیر چتر بیمه
تا چند سال پیش، بسیاری از حاشیه‌نشینان از خدمات اولیه بهداشتی و درمانی محروم بودند. به گفته حسن هاشمی، وزیر بهداشت، 65 درصد حاشیه‌نشینان کشور تا پیش از اجرای طرح تحول نظام سلامت هیچ نوع خدمات بهداشتی و درمانی دریافت نمی‌کردند و همچنین 80 درصد جمعیت حاشیه‌نشین زیر پوشش هیچ بیمه‌ای(Insecurity) نبودند.
هاشمی می‌افزاید: قبل از طرح تحول سلامت، خدمات بهداشتی و درمانی در حاشیه شهرها به مراتب بدتر از مناطق روستایی بود، اما بعد از اجرای این طرح کلان، این افراد سرشماری شدند و به ازای هر 3000 نفر یک مراقب سلامت برای آنها در نظر گرفتیم، به گونه‌ای که هم اکنون نیز در این مناطق، پزشکان مستقر شده و خدمات بهداشتی، درمانی و دندانپزشکی را به آنها ارائه می‌کند.
محمد هادی ایازی، معاون اجتماعی وزارت بهداشت نیز درباره اقدامات انجام شده در حاشیه شهرها بیان می‌کند: برای 80 درصد افراد در حاشیه شهرها، پرونده سلامت تشکیل شده و تمام خدمات بهداشت اولیه را دریافت می‌کنند و امیدواریم بتوانیم سطح خدمات را در آینده افزایش دهیم.
جالب است برای اولین بار، نه فقط سلامت جسمی حاشیه‌نشینان مورد توجه قرار گرفت، بلکه بحث سلامت روان ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی هم دیده شد. فعالیت کارشناسان حوزه سلامت روان در حاشیه شهرها، اقدام مترقی است که پیش از این در مناطق حاشیه‌نشین انجام نشده بود.
حاشیه‌نشینی و هزار و یک مشکل
بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی وزارت بهداشت، هم اکنون حدود 11 میلیون حاشیه‌نشین تحت پوشش خدمات بهداشتی و درمانی هستند. مثلا به گفته وزیر بهداشت، فقط در مشهد که یکی از بزرگ‌‌ترین جمعیت‌های حاشیه‌نشین را با رقم یک میلیون و 282 هزار نفر در هشت پهنه و 66 محله دارد، خدمات دولت در حوزه بهداشت و درمان قابل توجه است، به گونه‌ای که هم‌اکنون در مجموع بیش از 119 پایگاه سلامت و 42 مرکز خدمات جامع در مشهد ایجاد شده که همه از طریق خرید خدمت انجام شده است.
بشیر خالقی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به اقدامات بهداشتی و درمانی انجام شده در حاشیه شهرها اشاره می‌کند و می‌گوید: بعد از اجرای طرح تحول سلامت، بسیاری از حاشیه‌نشینان تحت پوشش بیمه سلامت قرار گرفتند. اگرچه این یک اتفاق مثبت است، اما باید توجه کرد برای کاهش هزینه‌های نظام سلامت باید همپوشانی بیمه‌ها رفع شود تا هر شهروندی فقط از خدمات یک دفترچه بیمه پایه بهره ببرد.
خالقی در ادامه به برخی مشکلات مناطق حاشیه‌نشین هم اشاره می‌کند و می‌گوید: درست است حاشیه‌نشینان طی چندسال اخیر، دسترسی بهتری به خدمات بهداشتی و درمانی داشتند، اما هنوز تا رسیدن به نقطه ایده‌آل فاصله داریم. نباید فکر کنیم با افتتاح مراکز جامع سلامت، کار تمام شده است؛ بلکه با توجه به افزایش روزافزون جمعیت مناطق حاشیه‌نشین، نیاز داریم روز به روز، سطح ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به حاشیه‌نشینان افزایش پیدا کند.
به گفته این نماینده مجلس، نباید از خاطر برد مشکلات ساکنان مناطق حاشیه‌ای فقط در بخش بهداشت و درمان خلاصه نمی‌شود، بلکه باید نهادها و سازمان‌های مختلف هم پای کار بیایند و با توسعه زیرساخت‌های رفاهی در این مناطق و برنامه ریزی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی، آینده بهتری برای سکونتگاه‌های غیررسمی رقم بزنند.
بخش خصوصی به حاشیه بیاید
ایجاد شهرک‌های مختلف در مناطق حاشیه‌ای، بدون توجه به زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی را باید یکی از عمده مشکلات نظام سلامت در حاشیه شهرها دانست؛ مثلا در بسیاری از نقاط کشور شاهد بودیم مسکن مهر به بهره‌برداری می‌رسید، اما در بیشتر این مناطق، خبری از مراکز بهداشتی و درمانی نبود.
با وجود تمام اقداماتی که برای اصلاح این شرایط انجام شده است، اما هنوز هم بسیاری از ساکنان حاشیه شهرها برای دسترسی به امکانات درمانی مجبورند به مرکز شهر مراجعه کنند که در این میان، فرقی هم بین استان تهران به عنوان برخوردارترین استان کشور از نظر امکانات درمانی با سایر استان‌ها وجود ندارد.
محمد آقاجانی، معاون درمان پیشین وزارت بهداشت و رئیس فعلی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی می‌افزاید با اجرای طرح تحول سلامت، بیمارستان‌هایی در حاشیه تهران افتتاح شد، اما هنوز هم به سرمایه‌گذاری بیشتری نیاز است تا بتوانیم کمبودهای بهداشتی و درمانی این مناطق را برطرف کنیم.
به گفته آقاجانی، با وجود منابع محدودی که در اختیار دولت است، دولت نمی‌تواند به تنهایی کمبود مراکز بهداشتی و درمانی در حاشیه شهرها را رفع کند و در این خصوص به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی نیاز است تا فرآیند رشد مراکز بهداشتی و درمانی در حاشیه شهرها با سرعت بیشتری همراه شود.
با توجه به این که دولت و مجلس در حال رایزنی بر سر بودجه سال 97 کشور هستند، انتظار می‌رود نمایندگان با تخصیص منابع پایدار به نظام سلامت با اولویت رفع مشکلات بهداشتی و درمانی در مناطق محروم و سکونتگاه‌های غیررسمی، یک گام جدی در مسیر ارتقای سلامت ساکنان مناطق حاشیه کلانشهرها بردارند.امین جلالوند-جام جم
به گزارش شفاآنلاین، همان طور که زندگی ساکنان مناطق حاشیه‌ای معمولا در اولویت تصمیم‌گیری‌ها نیست، جمع آوری آمار موثق درباره تعداد دقیق جمعیت حاشیه‌نشینان هم در اولویت قرار ندارد. به همین دلیل، درباره تعداد ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی باید فقط به اظهارنظرها و تخمین‌ها بسنده کرد. برآورد می‌شود حدود 11 میلیون نفر در مناطق حاشیه شهرها زندگی کنند. بیشتر این افراد را مهاجرانی تشکیل می‌دهند که به امید پیدا کردن شغل و تامین معیشت، راهی شهرهای بزرگ شده‌اند، اما به دلیل هزینه‌های بالای زندگی در مناطق مرکزی کلانشهرها، بناچار زندگی به سبک حاشیه‌نشینی را انتخاب کرده‌اند.
اگرچه در بسیاری از مناطق حاشیه‌نشین، زیرساخت‌های کافی برای داشتن یک زندگی بی‌دغدغه فراهم نیست، اما خوشبختانه طی چند سال اخیر، اوضاع بهداشت و درمان در این مناطق، کاملا متحول شده است. با اجرای طرح تحول سلامت از 15 اردیبهشت 93 تاکنون، سلامت ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی در اولویت قرار گرفته و حالا بسیاری از ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی به خدمات اولیه بهداشتی و درمانی دسترسی دارند.
واضح است هنوز تا رسیدن به جایگاهی که در آن امکانات بهداشتی و درمانی به شکل عادلانه میان ساکنان یک منطقه جغرافیایی توزیع شود فاصله داریم، اما همین که بالاخره سلامت ساکنان مناطق حاشیه‌ای دیده شد و طی چند سال اخیر، بخش مهمی از اعتبارات نظام سلامت در این مناطق توزیع شده، تحولی است که باید آن را به فال نیک گرفت.
آمارهای امیدبخش در مناطق حاشیه‌نشین
اقدامات بهداشتی و درمانی انجام شده در مناطق حاشیه‌نشین را می‌توان اتفاقی کم‌سابقه دانست. راه‌اندازی بیش از 1290 مرکز جامع خدمات سلامت و بهره‌برداری از 3841 پایگاه جامع سلامت، یک چشمه از اقدامات انجام شده است. این پایگاه‌ها و مراکز بهداشتی با اولویت مناطق حاشیه‌نشین و نقاط کم برخوردار افتتاح شده است.
براساس اعلام معاونت بهداشت وزارت بهداشت، این وزارتخانه ده میلیون و یکصد هزار نفر حاشیه‌نشین در 700 سکونتگاه‌های غیر رسمی را شناسایی و سپس خدمات بهداشتی، درمانی و مراقبت‌های بهداشت (Health)را به آنها ارائه کرده است. با کمک اقدامات انجام شده، هم اکنون به ازای هر دو تا 3000 نفر جمعیت در کشور، یک کارشناس مراقب سلامت فعالیت می‌کند که حاشیه‌نشینان نیز از این خدمات مستثنا نیستند.
هم‌اکنون در سکونتگاه‌های غیررسمی کشور، برای هر 12 هزار نفر جمعیت یک پایگاه سلامت و هر 50 هزار نفر یک مرکز جامع خدمات سلامت راه‌اندازی شده است. در این پایگاه‌ها و مراکز افتتاح شده در حاشیه شهرها، اولویت ارائه خدمات بر بحث بهداشت و پیشگیری بنا گذاشته شده است و در صورتی که یک بیمار در مناطق حاشیه‌ای به خدمات تخصصی‌‌تری نیاز داشته باشد، به مراکز درمانی در کلانشهرها ارجاع داده می‌شود.
حاشیه‌نشینان زیر چتر بیمه
تا چند سال پیش، بسیاری از حاشیه‌نشینان از خدمات اولیه بهداشتی و درمانی محروم بودند. به گفته حسن هاشمی، وزیر بهداشت، 65 درصد حاشیه‌نشینان کشور تا پیش از اجرای طرح تحول نظام سلامت هیچ نوع خدمات بهداشتی و درمانی دریافت نمی‌کردند و همچنین 80 درصد جمعیت حاشیه‌نشین زیر پوشش هیچ بیمه‌ای(Insecurity) نبودند.
هاشمی می‌افزاید: قبل از طرح تحول سلامت، خدمات بهداشتی و درمانی در حاشیه شهرها به مراتب بدتر از مناطق روستایی بود، اما بعد از اجرای این طرح کلان، این افراد سرشماری شدند و به ازای هر 3000 نفر یک مراقب سلامت برای آنها در نظر گرفتیم، به گونه‌ای که هم اکنون نیز در این مناطق، پزشکان مستقر شده و خدمات بهداشتی، درمانی و دندانپزشکی را به آنها ارائه می‌کند.
محمد هادی ایازی، معاون اجتماعی وزارت بهداشت نیز درباره اقدامات انجام شده در حاشیه شهرها بیان می‌کند: برای 80 درصد افراد در حاشیه شهرها، پرونده سلامت تشکیل شده و تمام خدمات بهداشت اولیه را دریافت می‌کنند و امیدواریم بتوانیم سطح خدمات را در آینده افزایش دهیم.
جالب است برای اولین بار، نه فقط سلامت جسمی حاشیه‌نشینان مورد توجه قرار گرفت، بلکه بحث سلامت روان ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی هم دیده شد. فعالیت کارشناسان حوزه سلامت روان در حاشیه شهرها، اقدام مترقی است که پیش از این در مناطق حاشیه‌نشین انجام نشده بود.
حاشیه‌نشینی و هزار و یک مشکل
بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی وزارت بهداشت، هم اکنون حدود 11 میلیون حاشیه‌نشین تحت پوشش خدمات بهداشتی و درمانی هستند. مثلا به گفته وزیر بهداشت، فقط در مشهد که یکی از بزرگ‌‌ترین جمعیت‌های حاشیه‌نشین را با رقم یک میلیون و 282 هزار نفر در هشت پهنه و 66 محله دارد، خدمات دولت در حوزه بهداشت و درمان قابل توجه است، به گونه‌ای که هم‌اکنون در مجموع بیش از 119 پایگاه سلامت و 42 مرکز خدمات جامع در مشهد ایجاد شده که همه از طریق خرید خدمت انجام شده است.
بشیر خالقی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به اقدامات بهداشتی و درمانی انجام شده در حاشیه شهرها اشاره می‌کند و می‌گوید: بعد از اجرای طرح تحول سلامت، بسیاری از حاشیه‌نشینان تحت پوشش بیمه سلامت قرار گرفتند. اگرچه این یک اتفاق مثبت است، اما باید توجه کرد برای کاهش هزینه‌های نظام سلامت باید همپوشانی بیمه‌ها رفع شود تا هر شهروندی فقط از خدمات یک دفترچه بیمه پایه بهره ببرد.
خالقی در ادامه به برخی مشکلات مناطق حاشیه‌نشین هم اشاره می‌کند و می‌گوید: درست است حاشیه‌نشینان طی چندسال اخیر، دسترسی بهتری به خدمات بهداشتی و درمانی داشتند، اما هنوز تا رسیدن به نقطه ایده‌آل فاصله داریم. نباید فکر کنیم با افتتاح مراکز جامع سلامت، کار تمام شده است؛ بلکه با توجه به افزایش روزافزون جمعیت مناطق حاشیه‌نشین، نیاز داریم روز به روز، سطح ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به حاشیه‌نشینان افزایش پیدا کند.
به گفته این نماینده مجلس، نباید از خاطر برد مشکلات ساکنان مناطق حاشیه‌ای فقط در بخش بهداشت و درمان خلاصه نمی‌شود، بلکه باید نهادها و سازمان‌های مختلف هم پای کار بیایند و با توسعه زیرساخت‌های رفاهی در این مناطق و برنامه ریزی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی، آینده بهتری برای سکونتگاه‌های غیررسمی رقم بزنند.
بخش خصوصی به حاشیه بیاید
ایجاد شهرک‌های مختلف در مناطق حاشیه‌ای، بدون توجه به زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی را باید یکی از عمده مشکلات نظام سلامت در حاشیه شهرها دانست؛ مثلا در بسیاری از نقاط کشور شاهد بودیم مسکن مهر به بهره‌برداری می‌رسید، اما در بیشتر این مناطق، خبری از مراکز بهداشتی و درمانی نبود.
با وجود تمام اقداماتی که برای اصلاح این شرایط انجام شده است، اما هنوز هم بسیاری از ساکنان حاشیه شهرها برای دسترسی به امکانات درمانی مجبورند به مرکز شهر مراجعه کنند که در این میان، فرقی هم بین استان تهران به عنوان برخوردارترین استان کشور از نظر امکانات درمانی با سایر استان‌ها وجود ندارد.
محمد آقاجانی، معاون درمان پیشین وزارت بهداشت و رئیس فعلی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی می‌افزاید با اجرای طرح تحول سلامت، بیمارستان‌هایی در حاشیه تهران افتتاح شد، اما هنوز هم به سرمایه‌گذاری بیشتری نیاز است تا بتوانیم کمبودهای بهداشتی و درمانی این مناطق را برطرف کنیم.
به گفته آقاجانی، با وجود منابع محدودی که در اختیار دولت است، دولت نمی‌تواند به تنهایی کمبود مراکز بهداشتی و درمانی در حاشیه شهرها را رفع کند و در این خصوص به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی نیاز است تا فرآیند رشد مراکز بهداشتی و درمانی در حاشیه شهرها با سرعت بیشتری همراه شود.
با توجه به این که دولت و مجلس در حال رایزنی بر سر بودجه سال 97 کشور هستند، انتظار می‌رود نمایندگان با تخصیص منابع پایدار به نظام سلامت با اولویت رفع مشکلات بهداشتی و درمانی در مناطق محروم و سکونتگاه‌های غیررسمی، یک گام جدی در مسیر ارتقای سلامت ساکنان مناطق حاشیه کلانشهرها بردارند.امین جلالوند-جام جم
نظرشما
آخرین اخبار