مشاغل سخت و زیان آور به کارهایی گفته میشود که در آن عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی، بیولوژیکی محیط کار، غیراستاندارد بوده و اشتغال به این کارها، تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت‌های طبیعی (جسمی و روانی) را در شاغلین ایجاد می‌کند که نتیجه آن، بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن است.
شفاآنلاین>سلامت> آژیرهای ممتد آمبولانس که تمام میشود، یعنی به داخل بیمارستان رسیده است. درِ آمبولانس باز میشود و از این لحظه، جمعی سپیدپوش، دلسوزتر از هر کس دیگر، انواع خدمات را به بیمار می‌دهند. دوندگی پرستاران آغاز میشود. اولین کانتر که وارد دست بیمار میشود، صدای اعتراض همراهان بیمار بلند میشود: «هوووی . . . . آروم . . چه خبره؟»
به گزارش شفاآنلاین، چند متر آن طرف‌تر در بخش‌های تخصصی هم گروهی عاشقانه و پروانه‌وار به دور بیمار می‌چرخند و از او پرستاری می‌کنند تا دوره درمانش به بهترین شکل ممکن سپری شود. گو اینکه در بسیاری مواقع، فارغ از همه دشواری‌های جسمی و فیزیکی کار، درد و رنجی که بیمار(Patient) در برابر دیدگان پرستارش تحمل می‌کند، روح و روان او را هم می‌فرساید.
این است شرح انجام وظیفه یک پرستار، مادامی که مرحم بر زخم‌های یک بیمار مبتلا به سوختگی می‌گذارد یا مرحمی میشود بر زخم‌های روح یک بیمار روانی یا یا بر بستر کودکی می‌ایستد که مراحل سخت شیمی‌درمانی و دیالیز و . . . را می‌گذراند. این است ماجرای شغلی که به مفعوم دقیق کلمه سخت و زیان آور است و قطعا اشتغال به آن در درازمدت، یک پرستار را همچون شمعی ذره ذره آب می‌کند. اما آیا مزایایی که قانون برای شاغلین به حرَف سخت و زیان‌آور در نظر گرفته، به راحتی شامل حال آنان میشود؟
مشاغل سخت مشمول بازنشستگی پیش از موعد هستند
در قوانین کشور ما برای شاغلین حِرَف سخت و زیان‌آور، مختصات ویژه‌ای همچون سقف ساعت کار روزانه و هفتگی، میزان استفاده از مرخصی سالیانه، امکان بازنشستگی پیش از موعد و... پیش‌بینی شده است که این قوانین کم و بیش برای همه شاغلین اینگونه مشاغل اجرا میشود. اما زمانی که نوبت به قشر پرتلاش و فداکار پرستار می‌رسد، گویا قوانین از رمق می‌افتند.
براساس قانون، مشاغل سخت و زیان آور به کارهایی گفته میشود که در آن عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی، بیولوژیکی محیط کار، غیراستاندارد بوده و اشتغال به این کارها، تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت‌های طبیعی (جسمی و روانی) را در شاغلین ایجاد می‌کند که نتیجه آن، بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن است.
از طرفی در تبصره 3 قانون نحوه بازنشستگی جانبازان، معلولین و شاغلین مشاغل سخت و زیان آور آمده است: «شاغلین مشاغل سخت و زیان‌آور که وظایف مربوط به شغل آنان باعث بروز ناراحتی‌های جسمی و روحی می‌گردد، می‌توانند با داشتن حداقل 20 سال سابقه خدمت براساس درخواست کتبی خود با حداکثر 5 سال ارفاق بازنشسته شوند.»
همچنین در ماده 4 آیین‌نامه اجرایی قانون ارتقاء بهره‌وری کارکنان بالینی نظام سلامت مصوب فروردین ماه 1388، مشمولین موضوع ماده 16 قانون سازمان نظام پرستاری شاغل در بخش‌های دولتی و غیردولتی ازجمله مشاغل سخت و زیان‌آور محسوب شده‌اند. با مراجعه به ماده 16 قانون سازمان نظام پرستاری مشخص میشود که کلیه اتباع ایرانی پرستار، بهیار، کاردان اتاق عمل، کاردان هوشبری و رده‌های وابسته پرستاری از نظر قوانین جمهوری اسلامی ایران، مشمول قوانین مشاغل سخت و زیان‌آور هستند و لازم است از مزایای مصرح در این قانون بهره‌مند شوند. اما آیا اینچنین است؟
آنچه اهمیت دارد، تبعیت از قانون است
حیدرعلی عابدی دکترای پرستاری و عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با تشریح آنچه قریب به سه دهه قبل برای پرستاران به تصویب رسیده، گفت: «حوالی سال 1368 و در شرایطی که من قائم‌مقام اداره کل پرستاری بودم، پژوهشی انجام دادیم و اطلاعاتی را جمع‌آوری کردیم که نشان‌دهنده این بود که در میان مشاغل سخت و زیان آور، بعد از کار در معدن، پرستاری دومین شغل است. به هرحال ما دلایل خودمان را نوشتیم و درنهایت هیئت دولت هم این نظر را پذیرفت و پرستاری (Nursing)را جزو مشاغل سخت و زیان‌آور معرفی کرد که از جمله مزایای آن، تخفیف در زمان بازنشستگی بود. ولی علی‌رغم تصویب هیئت دولت، معمولا مسئولین و مدیران تلاش می‌کنند به بهانه‌های مختلف ازجمله کمبود پرستار، زیر بار این قانون نروند؛ گرچه می‌دانند که حق پرستار است.
نماینده مردم اصفهان دلیل استنکاف مسئولین از پذیرش قانون را اینطور بیان کرد: «مسئولین حساب می‌کنند که اگر بخواهند پرستاران را پیش از موعد بازنشسته کنند، پس از آن برای به کارگیری نیروهای جدید با مشکلات زیادی مواجه خواهند شد، بنابراین به بهانه‌های مختلف سعی می‌کنند که از اجرای این قانون سر باز بزنند.»
وی ادامه داد: «با علم به تمام مشکلاتی که به خاطر کمبود نیروی پرستار وجود دارد، اما آنچه اهمیت دارد، تبعیت از قانون است. لذا من همین‌جا از همه مدیران و مسئولان می‌خواهم که اول به خاطر پاسداشت زحمات پرستاران بهانه‌جویی نکنند و براساس قانون، با پرستاری پیش از موعد پرستاران موافقت کنند. دوم اینکه عدم اجرای این قانون، مدیران را مدیون پرستاران خواهد کرد و اگر حقی از آنان زایل شود، فردای قیامت باید پاسخگو باشند و سوم هم به خاطر حاکمیت قانون لازم است که حتما این حق قانونی پرستاران به رسمیت شناخته شود.»
فقط مرجع قانونگذار می‌تواند قانون را تغییر دهد
قائم‌مقام سازمان نظام پرستاری هم ضمن تقسیم‌بندی پرستاران به شاغلین در مراکز دولتی و غیردولتی اظهار داشت: «درمورد پرستاران شاغل در بخش دولتی، قانون می‌گوید هر پرستار مردی می‌تواند با داشتن 25 سال سابقه کار، 5 سال بخشودگی و 30 روز حقوق، بازنشسته شود به شرطی که 55 سال تمام داشته باشد؛ ولی برای خانم‌ها شرط سنی وجود ندارد و آنها با 20 سال سابقه کار و 5 سال بخشودگی می‌توانند بازنشسته شوند.»
محمد شریفی‌مقدم تاکید کرد: «من به ضرس قاطع عرض می‌کنم که تاکنون بیش از 99 درصد از پرستاران مشمول این قانون، نتوانسته‌اند از مزایای آن بهره‌مند شوند و دانشگاه‌های علوم پزشکی این قانون را اجرا نمی‌کنند.» وی با بیان اینکه مراکز دولتی «کمبود پرستار» را دلیل اجرا نکردن قانون اعلام می‌کنند، گفت: «دلیل مهم‌تری هم وجود دارد. براساس قانون در هنگام بازنشستگی لازم است به اشخاصی که استخدام رسمی بوده و 25 سال هم کار کرده باشند، به میزان حقوق 25 ماه، سنوات پرداخت شود و عامل مهمی که باعث میشود با بازنشستگی نیروها موافقت نشود، نداشتن توان مالی برای پرداخت این جقوق قانونی آنها است.»
قائم‌مقام سازمان نظام پرستاری به شرایط پرستاران شاغل در بخش خصوصی اشاره کرد و گفت: «بر اساس قانون، پرستارانی که تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند، با 20 سال سابقه کار، 10 سال بخشودگی و 30 روز حقوق بازنشسته می‌شوند.»
وی افزود: «تا دو سه سال پیش همکاران پرستار ما در بخش خصوصی به راحتی از این قانون استفاده می‌کردند. البته دلیل مهمش این بود که قراردادها در بخش خصوصی یک ساله است و به همین دلیل در پایان هر سال، مدیران بخش خصوصی سنوات کارکنان را به آنها می‌پردازند و پرداخت مستمری بازنشستگی هم که به عهده تامین اجتماعی است.
ضمن اینکه مدیران بخش خصوصی رغبت بیشتری دارند که پس از بازنشستگی نیروهای سابق، از نیروهای جوان و پرانرژی استفاده کنند و بنابراین با بازنشستگی پیش از موعد نیروها موافقت می‌کردند. البته در یکی دو سال اخیر کمیته‌هایی تشکیل شده که با وجود آنها، کار کمی سخت‌تر شده ولی کماکان از مزایای این قانون استفاده میشود.»
گروه بعدی که به گفته شریفی‌مقدم اخیرا به جرگه پرستارانی وارد شده‌اند که به حقشان نمی‌رسند، پرستاران شاغل در مراکز تامین اجتماعی هستند. وی گفت: «این همکاران ما تا پارسال به راحتی از مزایای بازنشستگی پیش از موعد استفاده می‌کردند تا اینکه فروردین امسال مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی طی بخشنامه‌ای به یک شکلی محدودیتی اعمال کرد و بازنشستگی با 20 سال سابقه را به 25 سال سابقه افزایش داد که این کار، خلاف قانون است.
چرا که وقتی قانونگذار که مجلس شورای اسلامی است قانونی را به تصویب می‌رساند، فقط همان مرجع قانونگذار می‌تواند قانون را لغو کرده و یا تغییرات در آن ایجاد کند و یک وزیر یا مدیرعامل یک مجموعه، نمی‌تواند قانون را تغییر دهد.» قائم مقام سازمان نظام پرستاری درباره سرنوشت بخشنامه مورد اشاره، تصریح کرد: «بعد از صدور این بخشنامه، وقتی مدیران سازمان تامین اجتماعی با اعتراضات جامعه پرستای و صاحب‌نظران حقوق مواجه شدند، از نظر خود برگشتند و گفتند که همان وضعیت قبلی همچنان حاکم است؛ ولی باز هم آن را منوط به شرایطی کردند که درحقیقت همان ایجاد محدودیت و عملی خلاف قانون است.»
بخشنامه‌ای که ملغی شد
آنچه محمد شریفی‌مقدم به آن اشاره داشت، بخشنامه شماره 721/96/1000 مورخ 30 فروردین 1396 است که براساس آن، مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی اعلام کرده بود: «با عنایت به ضرورت مدیریت منابع انسانی در پیشبرد اهداف سازمان و لزوم نگهداشت نیروهای تخصصی و با تجربه در راستای ارتقای سطح کیفیت خدمات درمانی و افزایش رضایتمندی مراجعین و بیمه‌شدگان و با توجه به وجود مشکلات جذب نیروهای درمانی در حوزه بهداشت و درمان کشور که امکان جایگزینی نیروهای خروجی را در حال حاضر دچار چالش کرده، ضروری است مدیریت درمان استان صرفاً به ارسال درخواست‌های بازنشستگی کادر پرستاری با استفاده از قانون مشاغل سخت و زیان آور با سنوات خدمتی حداقل 25 سال اقدام کنند.»
البته این بخشنامه در جلسه 16 آبان ماه سال جاری هیئت عمومی دیوان عدالت اداری، باطل شد. این هیئت دلیل رد این بخشنامه را اینطور اعلام کرد: «براساس بند "ب" جزء یک قانون اصلاح تبصره دو الحاقی ماده 76 اصلاح مواد 72و77، تبصره ماده قانون 76 قانون تامین اجتماعی مصوب 1354و الحاق دو تبصره به ماده 76 مصوب و همچنین به موجب تبصره سه ماده واحده قانون نحوه بازنشستگی جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و معلولین عادی و شاغلین مشاغل سخت و زیان آور مصوب یکم آذر سال 1367 مجلس شورای اسلامی به صراحت اعلام شده افرادی که حداقل 20 سال متوالی یا 25 سال متناوب در کار های سخت و زیان آور اشتغال داشته باشند، می‌توانند تقاضای مستمری بازنشستگی کنند ولی بخشنامه مورد شکایت مفهوماً اعلام کرده افرادی که کمتر از 25 سال سابقه اشتغال در کارهای سخت و زیان‌آور دارند، نمی‌توانند در خواست بازنشستگی کنند؛ بنابراین قابل ابطال تشخیص داده میشود.»
روایاتی متفاوت از یک بخشنامه
برای پیگیری بیشتر موضوع به سراغ مدیر امور فنی مستمری‌های سازمان تامین اجتماعی رفتیم تا شرایط را از او جویا شویم. سیدمحمدعلی جنانی وضعیت بازنشستگی شاغلین به کارهای سخت و زیان آور ازجمله پرستاران را اینچنین تشریح کرد: «در ارتباط با مشاغل سخت و زیان‌آور، دو قانون وجود دارد. یکی از این قانون‌ها مربوط به مشاغل گروه دولتی مصوب 1/9/67 است که آیین‌نامه اجرایی آن هم در سال 68 به تصویب رسیده است. این گروه، بیمه‌شده تامین اجتماعی هستند اما تحت پوشش قانون کار نبوده و لذا تقاضای بازنشستگی آنها باید به موافقت بالاترین مقام آن دستگاه برسد. از سال 68 که سازمان امور اداری و استخدامی کشور شغل پرستاری را هم به عنوان سخت و زیان‌آور تشخیص داده تا کنون پرستارانی که در دستگاه‌های اجرایی مشغول هستند، در زمان مقرر به واحدهای اجرایی ما مراجعه کرده و موافقت بالاترین مقام دستگاه را به ما اعلام می‌کنند که در پی آن، ما 5 سال سنوات ارفاقی به این عزیزان اعطا می‌کنیم و به این ترتیب بازنشسته می‌شوند.»
مدیر امور فنی مستمری‌های سازمان تامین اجتماعی، گروه دوم پرستاران را آنهایی دانست که در دستگاه‌های دولتی شاغل نبوده و مشمول قانون کار هستند. وی گفت: «این پرستاران دقیقا مشابه دیگر مشمولین قانون کار براساس تبصره 2 ماده 76 قانون مصوب چهاردهم مهرماه سال 80 و الحاقات بعدی تحت پوشش هستند. بازنشستگی پیش از موعد این گروه به این ترتیب است که هر سال فعالیت آنها در مشاعل سخت، به اندازه یک و نیم سال محاسبه میشود. بنابراین 20 سال کار آنها به اندازه 30 سال محاسبه شده و 10 سال سنوات ارفاقی دریافت می‌کنند. پرستاران محترم شاغل در بیمارستان‌ها و مراکز غیردولتی جزو این دسته هستند و از سال 80 تاکنون پرستارانی که مایل بوده‌اند، به مراکز ما مراجعه کرده و بدون شرط سنی از بازنشستگی پیش از موعد بهره‌مند شده‌اند و تا امروز هم در واحدهای اجرایی ما هیچ دگردیسی و تغییری در برخورد با این مراجعین به وجود نیامده است.»
مصاحبه با این مقام مسئول در سازمان تامین اجتماعی از این لحظه به نقطه‌ای رسید که مشکلات تازه‌ای برای پرستاران ایجاد شده است، رخ نمایاند. جنانی گفت: «اتفاقی که الان مد نظر شماست، مربوط به پرستارانی است که در بیمارستان‌های ملکی سازمان تامین اجتماعی کار می‌کنند و کارفرمای آنها خود سازمان تامین اجتماعی است و از آنجا که تامین اجتماعی هم خودش یک دستگاه اجرایی به حساب می‌آید، این گروه مشمول قوانین دستگاه‌های اجرایی دولتی هستند و همان 5 سال ارفاق به آنها تعلق می‌گیرد. البته برای این دسته از پرستاران، بخشنامه‌ای از طرف سازمان صادر شده است.» وی افزود: «به هرحال کارفرمای این گروه از پرستاران، معاونت درمان سازمان تامین اجتماعی است و درباره این بخشنامه و نوع بازنشستگی این گروه از پرستاران هم معاونت درمان سازمان تامین اجتماعی باید پاسخ دهد.»
درواقع مشخص شد که بخشنامه‌ای که از فروردین ماه امسال، پرستاران شاغل در بیمارستان‌های سازمان تامین اجتماعی را با مشکل مواجه کرده، از طرف معاونت درمان این سازمان صادر شده و همین مسئله، زمینه‌ساز گفت‌وگویی شد که با بالاترین مقام حوزه درمان سازمان تامین اجتماعی انجام دادیم.
سوءتفاهم است
مهدی درخشان اما پیش از هرچیز به توضیح موضوع افزایش سن بازنشستگی پرستاران از 20 سال به 25 سال که در سخنان برخی از منتقدان بخشنامه تامین اجتماعی ازجمله قائم‌مقام نظام پرستاری به آن اشاره شده بود، پرداخت. وی خاطرنشان کرد: «در ارتباط با دستورالعملی که شما اشاره می‌کنید، یک سوء‌برداشتی اتفاق افتاده و عده ای تصور کردند که ما زمان بازنشستگی پیش از موعد را از 20 سال به 25 سال افزایش داده‌ایم. درصورتی که در ارتباط با بازنشستگی پیش از موعد پرستاران، قانونی وجود دارد که به موجب آن افرادی که به مدت 20 سال مستمر یا 25 سال متناوب سابقه کار در حوزه پرستاری داشته باشند، می‌توانند از بازنشستگی پیش از موعد استفاده کنند و درواقع منظور از آن 25 سال، 25 سال متناوب بوده است وگرنه اینکه قانون است و هنوز هم اجرا میشود.»
معاون درمان سازمان تامین اجتماعی به این سوال که آیا در بخشنامه معاونت درمان برای بازنشستگی پیش از موعد پرستاران محدودیت و شرایط جدیدی پیش‌بینی شده یا نه، پاسخ منفی داد و گفت: «آن بخشنامه از استان‌ها می‌خواست که شرایطی فراهم کنند که پرستاران عزیز به شکل داوطلبانه و نه از سر اجبار، تصمیم به بازنشستگی پیش از موعد نگیرند. کما اینکه خود ما اقداماتی را پیش‌بینی کرده‌ایم تا بستری برای بهبود شرایط پرستاران عزیز ایجاد شود که شاید مهمترین آن، تغییر نُرم پرستاری است که به تازگی به تصویب رسید.»
درخشان تصریح کرد: «به هرحال منظور ما، تشویق پرستاران عزیز بوده است تا هر پرستاری که به 20 سال سابقه کار رسید، بلافاصله درخواست بازنشستگی ندهد و تا سال‌های بعد هم در استخدام ما بماند. کمااینکه همین امروز پرستارانی هستند که حتی بیش از 25 سال سابقه دارند و هممچنان در مجموعه حضور دارند و زحمت می‌کشند؛ ولی من مجددا تکرار می‌کنم که اگر کسی 20 سال مستمر و یا 25 سال متناوب سابقه کار در حوزه پرستاری داشته باشد، می‌تواند درخواست بازنشستگی پیش از موعد کند.»
درخشان در واکنش به خبری که نشان می‌داد درخواست تعدادی از پرستاران برای بازنشستگی پیش از موعد از سوی واحدهای تامین اجتماعی رد شده و به آنها گفته شده بود که این قانون، لغو شده است، تاکید کرد: «به هیچ عنوان چنبن خبری صحت ندارد. پرستارانی که درخواست بازنشستگی دارند، می‌توانند در استان‌ها به مدیر درمان و در تهران به اداره کل درمان مستقیم سازمان و یا معاونت اداری مالی مراجعه کنند و مطمئن باشند که هیچ محدودیتی برای آنها وجود ندارد. اما باز هم تاکید می‌کنم که ما در تلاشیم شرایطی ایجاد کنیم که پرستاران عزیز با میل و رغبت خودشان چنین درخواستی نداشته باشند و پس از طی دوره 20 ساله خدمت، باز هم در مراکز درمانی ما به کار خودشان ادامه دهند.»
پرستاران با بیمارستان‌ها تعامل کنند
مشابه این درخواست را رئیس سازمان نظام پرستاری مطرح کرد و از همکاران خود خواست با توجه به اینکه کمبود نیروی پرستار در بیمارستان‌ها محرز است، تعامل لازم را با مراکز درمانی داشته باشند.
محمد آدابی با تایید اینکه بخشنامه اولیه سازمان تامین اجتماعی به اجرا درنیامده است، گفت: «پس از اینکه تامین اجتماعی برخلاف قانون اعلام کرد که شرط بازنشستگی پرستاران داشتن حداقل 25 سال سابقه کار است، با شکایت پرستاران مواجه شد و در نهایت هم از نظر خودش برگشت. ولی کماکان پرستاران در سراسر کشور با مشکل بازنشستگی پیش از موعد روبه‌رو هستند و مرتبا تماس می‌گیرند و مشکلات خودشان را با ما در میان می‌گذارند.»
درنهایت پرستاران مانده‌اند و قانونی که گاهی اجرا شده و گاهی به بوته فراموشی سپرده میشود اما هنوز راه‌هایی برای احقاق حق باقی مانده است.
حیدرعلی عابدی عضو کمیسیون بهداشت مجلس از پرستارانی که در استفاده از حقوق قانونی خود با مشکل مواجه شده‌اند، خواست در چنین شرایطی به کمیسیون بهداشت و درمان مجلس مراجعه کنند و مطمئن باشند که کمیسیون ورود خواهد کرد و با دعوت از طرفین، پیگیر حل موضوع خواهد بود.
قائم‌مقام سازمان نظام پرستاری هم خطاب به جامعه پرستاری گفت: «توصیه ما به همکاران پرستارمان در سراسر کشور این است که اگر در استفاده از حقوق قانونی خود با عدم اجرای قانون مواجه شدند، می‌توانند به دیوان عدالت اداری شکایت کنند و در این راه می‌توانند از مشاوره و راهنمایی‌های واحد حقوقی سازمان نظام پرستاری هم استفاده کنند.»سپید
به گزارش شفاآنلاین، چند متر آن طرف‌تر در بخش‌های تخصصی هم گروهی عاشقانه و پروانه‌وار به دور بیمار می‌چرخند و از او پرستاری می‌کنند تا دوره درمانش به بهترین شکل ممکن سپری شود. گو اینکه در بسیاری مواقع، فارغ از همه دشواری‌های جسمی و فیزیکی کار، درد و رنجی که بیمار(Patient) در برابر دیدگان پرستارش تحمل می‌کند، روح و روان او را هم می‌فرساید.
این است شرح انجام وظیفه یک پرستار، مادامی که مرحم بر زخم‌های یک بیمار مبتلا به سوختگی می‌گذارد یا مرحمی میشود بر زخم‌های روح یک بیمار روانی یا یا بر بستر کودکی می‌ایستد که مراحل سخت شیمی‌درمانی و دیالیز و . . . را می‌گذراند. این است ماجرای شغلی که به مفعوم دقیق کلمه سخت و زیان آور است و قطعا اشتغال به آن در درازمدت، یک پرستار را همچون شمعی ذره ذره آب می‌کند. اما آیا مزایایی که قانون برای شاغلین به حرَف سخت و زیان‌آور در نظر گرفته، به راحتی شامل حال آنان میشود؟
مشاغل سخت مشمول بازنشستگی پیش از موعد هستند
در قوانین کشور ما برای شاغلین حِرَف سخت و زیان‌آور، مختصات ویژه‌ای همچون سقف ساعت کار روزانه و هفتگی، میزان استفاده از مرخصی سالیانه، امکان بازنشستگی پیش از موعد و... پیش‌بینی شده است که این قوانین کم و بیش برای همه شاغلین اینگونه مشاغل اجرا میشود. اما زمانی که نوبت به قشر پرتلاش و فداکار پرستار می‌رسد، گویا قوانین از رمق می‌افتند.
براساس قانون، مشاغل سخت و زیان آور به کارهایی گفته میشود که در آن عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی، بیولوژیکی محیط کار، غیراستاندارد بوده و اشتغال به این کارها، تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت‌های طبیعی (جسمی و روانی) را در شاغلین ایجاد می‌کند که نتیجه آن، بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن است.
از طرفی در تبصره 3 قانون نحوه بازنشستگی جانبازان، معلولین و شاغلین مشاغل سخت و زیان آور آمده است: «شاغلین مشاغل سخت و زیان‌آور که وظایف مربوط به شغل آنان باعث بروز ناراحتی‌های جسمی و روحی می‌گردد، می‌توانند با داشتن حداقل 20 سال سابقه خدمت براساس درخواست کتبی خود با حداکثر 5 سال ارفاق بازنشسته شوند.»
همچنین در ماده 4 آیین‌نامه اجرایی قانون ارتقاء بهره‌وری کارکنان بالینی نظام سلامت مصوب فروردین ماه 1388، مشمولین موضوع ماده 16 قانون سازمان نظام پرستاری شاغل در بخش‌های دولتی و غیردولتی ازجمله مشاغل سخت و زیان‌آور محسوب شده‌اند. با مراجعه به ماده 16 قانون سازمان نظام پرستاری مشخص میشود که کلیه اتباع ایرانی پرستار، بهیار، کاردان اتاق عمل، کاردان هوشبری و رده‌های وابسته پرستاری از نظر قوانین جمهوری اسلامی ایران، مشمول قوانین مشاغل سخت و زیان‌آور هستند و لازم است از مزایای مصرح در این قانون بهره‌مند شوند. اما آیا اینچنین است؟
آنچه اهمیت دارد، تبعیت از قانون است
حیدرعلی عابدی دکترای پرستاری و عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با تشریح آنچه قریب به سه دهه قبل برای پرستاران به تصویب رسیده، گفت: «حوالی سال 1368 و در شرایطی که من قائم‌مقام اداره کل پرستاری بودم، پژوهشی انجام دادیم و اطلاعاتی را جمع‌آوری کردیم که نشان‌دهنده این بود که در میان مشاغل سخت و زیان آور، بعد از کار در معدن، پرستاری دومین شغل است. به هرحال ما دلایل خودمان را نوشتیم و درنهایت هیئت دولت هم این نظر را پذیرفت و پرستاری (Nursing)را جزو مشاغل سخت و زیان‌آور معرفی کرد که از جمله مزایای آن، تخفیف در زمان بازنشستگی بود. ولی علی‌رغم تصویب هیئت دولت، معمولا مسئولین و مدیران تلاش می‌کنند به بهانه‌های مختلف ازجمله کمبود پرستار، زیر بار این قانون نروند؛ گرچه می‌دانند که حق پرستار است.
نماینده مردم اصفهان دلیل استنکاف مسئولین از پذیرش قانون را اینطور بیان کرد: «مسئولین حساب می‌کنند که اگر بخواهند پرستاران را پیش از موعد بازنشسته کنند، پس از آن برای به کارگیری نیروهای جدید با مشکلات زیادی مواجه خواهند شد، بنابراین به بهانه‌های مختلف سعی می‌کنند که از اجرای این قانون سر باز بزنند.»
وی ادامه داد: «با علم به تمام مشکلاتی که به خاطر کمبود نیروی پرستار وجود دارد، اما آنچه اهمیت دارد، تبعیت از قانون است. لذا من همین‌جا از همه مدیران و مسئولان می‌خواهم که اول به خاطر پاسداشت زحمات پرستاران بهانه‌جویی نکنند و براساس قانون، با پرستاری پیش از موعد پرستاران موافقت کنند. دوم اینکه عدم اجرای این قانون، مدیران را مدیون پرستاران خواهد کرد و اگر حقی از آنان زایل شود، فردای قیامت باید پاسخگو باشند و سوم هم به خاطر حاکمیت قانون لازم است که حتما این حق قانونی پرستاران به رسمیت شناخته شود.»
فقط مرجع قانونگذار می‌تواند قانون را تغییر دهد
قائم‌مقام سازمان نظام پرستاری هم ضمن تقسیم‌بندی پرستاران به شاغلین در مراکز دولتی و غیردولتی اظهار داشت: «درمورد پرستاران شاغل در بخش دولتی، قانون می‌گوید هر پرستار مردی می‌تواند با داشتن 25 سال سابقه کار، 5 سال بخشودگی و 30 روز حقوق، بازنشسته شود به شرطی که 55 سال تمام داشته باشد؛ ولی برای خانم‌ها شرط سنی وجود ندارد و آنها با 20 سال سابقه کار و 5 سال بخشودگی می‌توانند بازنشسته شوند.»
محمد شریفی‌مقدم تاکید کرد: «من به ضرس قاطع عرض می‌کنم که تاکنون بیش از 99 درصد از پرستاران مشمول این قانون، نتوانسته‌اند از مزایای آن بهره‌مند شوند و دانشگاه‌های علوم پزشکی این قانون را اجرا نمی‌کنند.» وی با بیان اینکه مراکز دولتی «کمبود پرستار» را دلیل اجرا نکردن قانون اعلام می‌کنند، گفت: «دلیل مهم‌تری هم وجود دارد. براساس قانون در هنگام بازنشستگی لازم است به اشخاصی که استخدام رسمی بوده و 25 سال هم کار کرده باشند، به میزان حقوق 25 ماه، سنوات پرداخت شود و عامل مهمی که باعث میشود با بازنشستگی نیروها موافقت نشود، نداشتن توان مالی برای پرداخت این جقوق قانونی آنها است.»
قائم‌مقام سازمان نظام پرستاری به شرایط پرستاران شاغل در بخش خصوصی اشاره کرد و گفت: «بر اساس قانون، پرستارانی که تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند، با 20 سال سابقه کار، 10 سال بخشودگی و 30 روز حقوق بازنشسته می‌شوند.»
وی افزود: «تا دو سه سال پیش همکاران پرستار ما در بخش خصوصی به راحتی از این قانون استفاده می‌کردند. البته دلیل مهمش این بود که قراردادها در بخش خصوصی یک ساله است و به همین دلیل در پایان هر سال، مدیران بخش خصوصی سنوات کارکنان را به آنها می‌پردازند و پرداخت مستمری بازنشستگی هم که به عهده تامین اجتماعی است.
ضمن اینکه مدیران بخش خصوصی رغبت بیشتری دارند که پس از بازنشستگی نیروهای سابق، از نیروهای جوان و پرانرژی استفاده کنند و بنابراین با بازنشستگی پیش از موعد نیروها موافقت می‌کردند. البته در یکی دو سال اخیر کمیته‌هایی تشکیل شده که با وجود آنها، کار کمی سخت‌تر شده ولی کماکان از مزایای این قانون استفاده میشود.»
گروه بعدی که به گفته شریفی‌مقدم اخیرا به جرگه پرستارانی وارد شده‌اند که به حقشان نمی‌رسند، پرستاران شاغل در مراکز تامین اجتماعی هستند. وی گفت: «این همکاران ما تا پارسال به راحتی از مزایای بازنشستگی پیش از موعد استفاده می‌کردند تا اینکه فروردین امسال مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی طی بخشنامه‌ای به یک شکلی محدودیتی اعمال کرد و بازنشستگی با 20 سال سابقه را به 25 سال سابقه افزایش داد که این کار، خلاف قانون است.
چرا که وقتی قانونگذار که مجلس شورای اسلامی است قانونی را به تصویب می‌رساند، فقط همان مرجع قانونگذار می‌تواند قانون را لغو کرده و یا تغییرات در آن ایجاد کند و یک وزیر یا مدیرعامل یک مجموعه، نمی‌تواند قانون را تغییر دهد.» قائم مقام سازمان نظام پرستاری درباره سرنوشت بخشنامه مورد اشاره، تصریح کرد: «بعد از صدور این بخشنامه، وقتی مدیران سازمان تامین اجتماعی با اعتراضات جامعه پرستای و صاحب‌نظران حقوق مواجه شدند، از نظر خود برگشتند و گفتند که همان وضعیت قبلی همچنان حاکم است؛ ولی باز هم آن را منوط به شرایطی کردند که درحقیقت همان ایجاد محدودیت و عملی خلاف قانون است.»
بخشنامه‌ای که ملغی شد
آنچه محمد شریفی‌مقدم به آن اشاره داشت، بخشنامه شماره 721/96/1000 مورخ 30 فروردین 1396 است که براساس آن، مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی اعلام کرده بود: «با عنایت به ضرورت مدیریت منابع انسانی در پیشبرد اهداف سازمان و لزوم نگهداشت نیروهای تخصصی و با تجربه در راستای ارتقای سطح کیفیت خدمات درمانی و افزایش رضایتمندی مراجعین و بیمه‌شدگان و با توجه به وجود مشکلات جذب نیروهای درمانی در حوزه بهداشت و درمان کشور که امکان جایگزینی نیروهای خروجی را در حال حاضر دچار چالش کرده، ضروری است مدیریت درمان استان صرفاً به ارسال درخواست‌های بازنشستگی کادر پرستاری با استفاده از قانون مشاغل سخت و زیان آور با سنوات خدمتی حداقل 25 سال اقدام کنند.»
البته این بخشنامه در جلسه 16 آبان ماه سال جاری هیئت عمومی دیوان عدالت اداری، باطل شد. این هیئت دلیل رد این بخشنامه را اینطور اعلام کرد: «براساس بند "ب" جزء یک قانون اصلاح تبصره دو الحاقی ماده 76 اصلاح مواد 72و77، تبصره ماده قانون 76 قانون تامین اجتماعی مصوب 1354و الحاق دو تبصره به ماده 76 مصوب و همچنین به موجب تبصره سه ماده واحده قانون نحوه بازنشستگی جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و معلولین عادی و شاغلین مشاغل سخت و زیان آور مصوب یکم آذر سال 1367 مجلس شورای اسلامی به صراحت اعلام شده افرادی که حداقل 20 سال متوالی یا 25 سال متناوب در کار های سخت و زیان آور اشتغال داشته باشند، می‌توانند تقاضای مستمری بازنشستگی کنند ولی بخشنامه مورد شکایت مفهوماً اعلام کرده افرادی که کمتر از 25 سال سابقه اشتغال در کارهای سخت و زیان‌آور دارند، نمی‌توانند در خواست بازنشستگی کنند؛ بنابراین قابل ابطال تشخیص داده میشود.»
روایاتی متفاوت از یک بخشنامه
برای پیگیری بیشتر موضوع به سراغ مدیر امور فنی مستمری‌های سازمان تامین اجتماعی رفتیم تا شرایط را از او جویا شویم. سیدمحمدعلی جنانی وضعیت بازنشستگی شاغلین به کارهای سخت و زیان آور ازجمله پرستاران را اینچنین تشریح کرد: «در ارتباط با مشاغل سخت و زیان‌آور، دو قانون وجود دارد. یکی از این قانون‌ها مربوط به مشاغل گروه دولتی مصوب 1/9/67 است که آیین‌نامه اجرایی آن هم در سال 68 به تصویب رسیده است. این گروه، بیمه‌شده تامین اجتماعی هستند اما تحت پوشش قانون کار نبوده و لذا تقاضای بازنشستگی آنها باید به موافقت بالاترین مقام آن دستگاه برسد. از سال 68 که سازمان امور اداری و استخدامی کشور شغل پرستاری را هم به عنوان سخت و زیان‌آور تشخیص داده تا کنون پرستارانی که در دستگاه‌های اجرایی مشغول هستند، در زمان مقرر به واحدهای اجرایی ما مراجعه کرده و موافقت بالاترین مقام دستگاه را به ما اعلام می‌کنند که در پی آن، ما 5 سال سنوات ارفاقی به این عزیزان اعطا می‌کنیم و به این ترتیب بازنشسته می‌شوند.»
مدیر امور فنی مستمری‌های سازمان تامین اجتماعی، گروه دوم پرستاران را آنهایی دانست که در دستگاه‌های دولتی شاغل نبوده و مشمول قانون کار هستند. وی گفت: «این پرستاران دقیقا مشابه دیگر مشمولین قانون کار براساس تبصره 2 ماده 76 قانون مصوب چهاردهم مهرماه سال 80 و الحاقات بعدی تحت پوشش هستند. بازنشستگی پیش از موعد این گروه به این ترتیب است که هر سال فعالیت آنها در مشاعل سخت، به اندازه یک و نیم سال محاسبه میشود. بنابراین 20 سال کار آنها به اندازه 30 سال محاسبه شده و 10 سال سنوات ارفاقی دریافت می‌کنند. پرستاران محترم شاغل در بیمارستان‌ها و مراکز غیردولتی جزو این دسته هستند و از سال 80 تاکنون پرستارانی که مایل بوده‌اند، به مراکز ما مراجعه کرده و بدون شرط سنی از بازنشستگی پیش از موعد بهره‌مند شده‌اند و تا امروز هم در واحدهای اجرایی ما هیچ دگردیسی و تغییری در برخورد با این مراجعین به وجود نیامده است.»
مصاحبه با این مقام مسئول در سازمان تامین اجتماعی از این لحظه به نقطه‌ای رسید که مشکلات تازه‌ای برای پرستاران ایجاد شده است، رخ نمایاند. جنانی گفت: «اتفاقی که الان مد نظر شماست، مربوط به پرستارانی است که در بیمارستان‌های ملکی سازمان تامین اجتماعی کار می‌کنند و کارفرمای آنها خود سازمان تامین اجتماعی است و از آنجا که تامین اجتماعی هم خودش یک دستگاه اجرایی به حساب می‌آید، این گروه مشمول قوانین دستگاه‌های اجرایی دولتی هستند و همان 5 سال ارفاق به آنها تعلق می‌گیرد. البته برای این دسته از پرستاران، بخشنامه‌ای از طرف سازمان صادر شده است.» وی افزود: «به هرحال کارفرمای این گروه از پرستاران، معاونت درمان سازمان تامین اجتماعی است و درباره این بخشنامه و نوع بازنشستگی این گروه از پرستاران هم معاونت درمان سازمان تامین اجتماعی باید پاسخ دهد.»
درواقع مشخص شد که بخشنامه‌ای که از فروردین ماه امسال، پرستاران شاغل در بیمارستان‌های سازمان تامین اجتماعی را با مشکل مواجه کرده، از طرف معاونت درمان این سازمان صادر شده و همین مسئله، زمینه‌ساز گفت‌وگویی شد که با بالاترین مقام حوزه درمان سازمان تامین اجتماعی انجام دادیم.
سوءتفاهم است
مهدی درخشان اما پیش از هرچیز به توضیح موضوع افزایش سن بازنشستگی پرستاران از 20 سال به 25 سال که در سخنان برخی از منتقدان بخشنامه تامین اجتماعی ازجمله قائم‌مقام نظام پرستاری به آن اشاره شده بود، پرداخت. وی خاطرنشان کرد: «در ارتباط با دستورالعملی که شما اشاره می‌کنید، یک سوء‌برداشتی اتفاق افتاده و عده ای تصور کردند که ما زمان بازنشستگی پیش از موعد را از 20 سال به 25 سال افزایش داده‌ایم. درصورتی که در ارتباط با بازنشستگی پیش از موعد پرستاران، قانونی وجود دارد که به موجب آن افرادی که به مدت 20 سال مستمر یا 25 سال متناوب سابقه کار در حوزه پرستاری داشته باشند، می‌توانند از بازنشستگی پیش از موعد استفاده کنند و درواقع منظور از آن 25 سال، 25 سال متناوب بوده است وگرنه اینکه قانون است و هنوز هم اجرا میشود.»
معاون درمان سازمان تامین اجتماعی به این سوال که آیا در بخشنامه معاونت درمان برای بازنشستگی پیش از موعد پرستاران محدودیت و شرایط جدیدی پیش‌بینی شده یا نه، پاسخ منفی داد و گفت: «آن بخشنامه از استان‌ها می‌خواست که شرایطی فراهم کنند که پرستاران عزیز به شکل داوطلبانه و نه از سر اجبار، تصمیم به بازنشستگی پیش از موعد نگیرند. کما اینکه خود ما اقداماتی را پیش‌بینی کرده‌ایم تا بستری برای بهبود شرایط پرستاران عزیز ایجاد شود که شاید مهمترین آن، تغییر نُرم پرستاری است که به تازگی به تصویب رسید.»
درخشان تصریح کرد: «به هرحال منظور ما، تشویق پرستاران عزیز بوده است تا هر پرستاری که به 20 سال سابقه کار رسید، بلافاصله درخواست بازنشستگی ندهد و تا سال‌های بعد هم در استخدام ما بماند. کمااینکه همین امروز پرستارانی هستند که حتی بیش از 25 سال سابقه دارند و هممچنان در مجموعه حضور دارند و زحمت می‌کشند؛ ولی من مجددا تکرار می‌کنم که اگر کسی 20 سال مستمر و یا 25 سال متناوب سابقه کار در حوزه پرستاری داشته باشد، می‌تواند درخواست بازنشستگی پیش از موعد کند.»
درخشان در واکنش به خبری که نشان می‌داد درخواست تعدادی از پرستاران برای بازنشستگی پیش از موعد از سوی واحدهای تامین اجتماعی رد شده و به آنها گفته شده بود که این قانون، لغو شده است، تاکید کرد: «به هیچ عنوان چنبن خبری صحت ندارد. پرستارانی که درخواست بازنشستگی دارند، می‌توانند در استان‌ها به مدیر درمان و در تهران به اداره کل درمان مستقیم سازمان و یا معاونت اداری مالی مراجعه کنند و مطمئن باشند که هیچ محدودیتی برای آنها وجود ندارد. اما باز هم تاکید می‌کنم که ما در تلاشیم شرایطی ایجاد کنیم که پرستاران عزیز با میل و رغبت خودشان چنین درخواستی نداشته باشند و پس از طی دوره 20 ساله خدمت، باز هم در مراکز درمانی ما به کار خودشان ادامه دهند.»
پرستاران با بیمارستان‌ها تعامل کنند
مشابه این درخواست را رئیس سازمان نظام پرستاری مطرح کرد و از همکاران خود خواست با توجه به اینکه کمبود نیروی پرستار در بیمارستان‌ها محرز است، تعامل لازم را با مراکز درمانی داشته باشند.
محمد آدابی با تایید اینکه بخشنامه اولیه سازمان تامین اجتماعی به اجرا درنیامده است، گفت: «پس از اینکه تامین اجتماعی برخلاف قانون اعلام کرد که شرط بازنشستگی پرستاران داشتن حداقل 25 سال سابقه کار است، با شکایت پرستاران مواجه شد و در نهایت هم از نظر خودش برگشت. ولی کماکان پرستاران در سراسر کشور با مشکل بازنشستگی پیش از موعد روبه‌رو هستند و مرتبا تماس می‌گیرند و مشکلات خودشان را با ما در میان می‌گذارند.»
درنهایت پرستاران مانده‌اند و قانونی که گاهی اجرا شده و گاهی به بوته فراموشی سپرده میشود اما هنوز راه‌هایی برای احقاق حق باقی مانده است.
حیدرعلی عابدی عضو کمیسیون بهداشت مجلس از پرستارانی که در استفاده از حقوق قانونی خود با مشکل مواجه شده‌اند، خواست در چنین شرایطی به کمیسیون بهداشت و درمان مجلس مراجعه کنند و مطمئن باشند که کمیسیون ورود خواهد کرد و با دعوت از طرفین، پیگیر حل موضوع خواهد بود.
قائم‌مقام سازمان نظام پرستاری هم خطاب به جامعه پرستاری گفت: «توصیه ما به همکاران پرستارمان در سراسر کشور این است که اگر در استفاده از حقوق قانونی خود با عدم اجرای قانون مواجه شدند، می‌توانند به دیوان عدالت اداری شکایت کنند و در این راه می‌توانند از مشاوره و راهنمایی‌های واحد حقوقی سازمان نظام پرستاری هم استفاده کنند.»سپید
نظرشما
آخرین اخبار