سوء تغذیه چیست؟

شفا آنلاین:سوءتغذیه نوعی بیماری به‌ شمار می‌آید که به علت مصرف ناکافی یا بیش از اندازه یک یا چند مادهٔ غذایی بروز می‌کند. سوءتغذیه در همهٔ کشورهای جهان با نمودهای گوناگون چون چاقی، بدخوری یا کم‌خوری دیده می‌شود و اما علل و علائم آن...

به گزارش شفا آنلاین:هدف از مصرف غذا، تامین انرژی مورد نیاز برای انجام فعالیت های بدنی و از طرفی تامین مواد مغذی برای حفظ عملکرد اندام هاست اما متاسفانه امروزه کمتر این موضوعات مورد توجه قرار می گیرد و در نتیجه فرد دچار سوءتغذیه<Malnutrition> می شود.

درکنار این موارد به دلیل بیماری و مصرف بعضی از داروها نیز سوءتغذیه به سراغ فرد می آید و در شرایط بحران که نیاز است فرد هر چه زودتر سلامت خود را بازیابد، به دلایلی بیماری طولانی تر می شود و کمبود ریزمغذی ها مشکلات جدیدی را به وجود می آورد. با دکتر خدیجه رحمانی متخصص تغذیه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این باره گفت و گویی کرده ایم.

نکته مهمی که جا دارد به آن اشاره شود، توجه همه پزشکان به بحث تداخلات دارویی است. در تداخلات دارویی به ویژه در بیماری های مزمن می توان با مشورت با متخصصان تغذیه کمبودها را جبران کرد که در نتیجه درمان بهتر و راحت تر صورت می گیرد. اگر فرد در طول درمان دچار سوءتغذیه و گرسنگی سلولی شود نه تنها درمان وی به کندی پیش می رود و ناموفق خواهد بود، بلکه نیاز به مصرف داروی بیشتر دارد و در این بین یک چرخه معیوب به وجود می آید که بیمار مجبور می شود حجم زیادی از داروها را مصرف کند و از طرفی نتیجه مناسبی هم نمی گیرد.

سوء تغذیه چیست؟

سوءتغذیه نوعی بیماری به‌ شمار می‌آید که به علت مصرف ناکافی یا بیش از اندازه یک یا چند مادهٔ غذایی بروز می‌کند. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه یکی از بزرگ‌ترین مشکلات مربوط به تغذیه قحطی و کمبود مواد غذایی لازم برای سوخت‌وساز بدن است. با این وجود، سوءتغذیه در همهٔ کشورهای جهان با نمودهای گوناگون چون چاقی، بدخوری یا کم‌خوری دیده می‌شود.

بر پایه آمار سازمان بهداشت جهانی، سوءتغذیه بزرگ‌ترین عامل مرگ‌ومیر کودکان است. پس سوءتغذیه در اثر کمبود یا زیادی یک یا چند ماده غذایی به وجود می آید. برای این مشکل دو دسته علل معرفی شده است.

علل اولیه سوء تغذیه

عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی و در واقع مجموعه عواملی که بنیان های جامعه را تشکیل می دهد، در دریافت ناکافی مواد مغذی موثر است. به بیان دیگر مجموعه مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و ناآگاهی ها در زیر مجموعه عوامل اولیه قرار می گیرد.

سطح سواد از دو جنبه در کاهش سوءتغذیه موثر است، یکی توانایی فرد را در کسب درآمد افزایش می دهد و دیگر این که فرهنگ تغذیه وی را اصلاح و به این ترتیب فرد از مواد غذایی به شکل صحیح استفاده می کند.

از طرفی مسائلی چون مهاجرت ها در داخل یا در سطح بین المللی، جنگ و... نیز در این زمینه نقش دارد. نمونه بارز آن جنگ در کشور یمن است که در پی آن سوءتغذیه شدید کودکان را شاهد هستیم.

امنیت غذایی و دسترسی جامعه به ماده غذایی کافی و سالم مهم است و آلودگی مواد غذایی که در این مقوله می گنجد، همه از جمله علل اولیه است.

علل ثانویه سوء تغذیه

علل ثانویه زمانی است که غذا وارد بدن فرد شده است. یعنی غذا در اختیار فرد هست اما به دلیل عواملی مانند بیماری و... فرد دچار پرخوری و بدخوری و در نهایت دچار سوءتغذیه می شود. بیماری مزمن و به ویژه بیماری که فرد برای آن دارو مصرف می کند از عوامل ثانویه محسوب می شود، برای مثال:

- مصرف آسپرین جذب ویتامین سی را کاهش می دهد.
- در بیماری روده تحریک پذیر به دلیل مشکل فیزیولوژیکی مواد مغذی جذب بدن نمی شود. همچنین به دلیل شرایط روانی فرد دچار پرخوری یا بدخوری می شود و بدن وی از نظر ریزمغذی ها کمبود دارد یعنی از نظر شکمی سیر است اما سلول ها گرسنه هستند.

آمارهای سوء تغذیه

طبق آمار جهانی، امروزه بیش از 800 میلیون نفر در دنیا از گرسنگی مزمن رنج می برند و به نوعی دچار سوءتغذیه هستند. آمار سال 2016 نشان می دهد گرسنگی و سوءتغذیه ناشی از فقر 12.5 درصد بوده و این عدد در ایران 4 درصد گزارش شده است.

علایم سوء تغذیه

45 نوع ماده مغذی برای بدن شناخته شده است که دریافت ناکافی هر یک مشکلی در بدن ایجاد می کند؛ علایم سوءتغذیه بسته به انواع کمبود مواد غذایی متفاوت است (یعنی کدام ماده مغذی در بدن شما کم است) و انواع بیماری ها را سبب می شود.

ممکن است سوءتغذیه ناشی از کمبود پروتئین و انرژی باشد، نمونه این افراد بچه های لاغری هستند که چربی و عضلات آن ها تحلیل رفته است.اگر کمبود پروتئین بیشتر از سوءتغذیه ناشی از دریافت کالری باشد مانند مواردی که نان مصرفی بیشتر از پروتئین است، بیماری *کواشیورکور ایجاد می شود یا در مواردی کودک از نظر وزنی ممکن است مشکل نداشته باشد اما ورم در چشم ها و دست و پاها مشاهده می شود.

*کواشیورکور Kwashiorkor: یک نوع وخیم سوءتغذیهٔ حاصل از کمبود پروتئین و کالری است که در اطفال دیده می‌شود.کواشیورکور با ورم، پوست ترک خورده و پوسته پوسته شده، بی‌اشتهایی، بزرگ شدن کبد، ضعف، التهاب و قرمز شدن پوست و موها همراه است. در گذشته گمان می‌رفت که علت این بیماری تنها کمبود پروتئین است؛ درحالی که تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که کمبود ویتامین‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و مواد معدنی محلول در خون چون آهن، پتاسیم و منیزیم نیز نقش مهمی در ابتلا به کواشیورکور دارند.

به عنوان نمونه ای دیگر، کمبود ویتامین ب به صورت بیماری بربری و بیماری های قلبی خود را نشان می دهد.

گرسنگی سلولی در سوء تغذیه

بخشی از سوءتغذیه به دلیل دریافت زیاد کالری است که به شکل چاقی خود را نشان می دهد اما فرد از نظر دریافت ریزمغذی ها دچار کمبود است.

به طور معمول باید به این نکته توجه کنیم که برنامه غذایی مان باید تنوع داشته باشد تا به سیری سلولی برسیم. مواد غذایی دریافتی ما باید سالم، کافی، متناسب، متنوع و متعادل باشد.

برای پیشگیری از سوء تغذیه از هر گروه مواد غذایی باید چقدر مصرف کنیم:

    نان و غلات – 6 تا 10 واحد

    گوشت و جایگزین ها - 2 تا 3 واحد

    شیر و لبنیات - 2 تا 3 واحد

    میوه - 2 تا 4 واحد

    سبزی ها - 3 تا 5 واحد

اگر می خواهید بیشتر بدانید : منظور از یک واحد میوه در روز چه مقدار از هر نوع میوه است؟

اگر در دریافت مواد غذایی تناسب وجود نداشته باشد مانند وقتی که فرد رژیم های خودسرانه می گیرد و برنج و نان را حذف می کند، فرد دچار سوءتغذیه از نوع گرسنگی سلولی می شود.خراسان