از بین اعمال زیبایی، عمل بینی شایعترین آن است و ایران در این حوزه رتبه اول جهان را به خود اختصاص داده است. بر اساس آمارهای اعلام شده، ایران جزو پنج کشور اول دنیا از نظر تعداد اعمال جراحی پلاستیک است و از آنجا که این اعمال در ایران از کیفیت خوبی برخوردار بوده و هزینه آن پایین است از کشورهای دیگر نیز به ایران مراجعه میکنند. البته عرضه و تقاضا در زمینه گردشگری سلامت به حدی افزایش یافته که فروردین امسال مدیر کل نظارت و اعتبار بخشی امور درمان وزارت بهداشت اعلام کرد که این حوزه به عنوان یک تجارت بینالمللی شناخته میشود. به گفته محمدحسین میردهقان صنعت توریسم دومین صنعت جهان از جهت درآمدزایی است و حوزه سلامت نیز سومین عرصه سرمایهگذاری در عرصه جهانی محسوب میشود که اهمیت این دو حوزه را نشان میدهد. البته در راستای ارائه خدمات درمانی به توریستها سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، وزارت بهداشت و وزارت امور خارجه دخیل هستند و هر سه باید بر این مورد نظارت داشته باشند، چرا که گردشگری پزشکی یا توریسم پزشکی شاخهای از گردشگری سلامت است که در آن شخصی از خدمات پزشکی کشور مقصد در مراکز درمانی بهرهمند میشود. توریسم پزشکی با سفرهای معمولی پزشکی متفاوت است. در سفرهای معمول، شخص از کشوری کمتر توسعهیافته برای دریافت خدمات پزشکی به کشورهای پیشرفته میرود و دلیل آن نبود خدمات مشابه در کشورش است، در حالی که در توریسم پزشکی خدمات مشابه ارائه میشود، ولی توریست کشور دیگر را ترجیح میدهد. خدمات ارائه شده در توریسم پزشکی متفاوت و بستگی به انتخاب گردشگر دارد. از خدمات بیسیک و ساده دندانپزشکی تا عمل جراحیهای پیشرفته همچون تعویض زانو، جراحی قلب و یا جراحیهای زیبایی قابل ارائه بوده و محدودیتی نیست.
ایجاد بیانگیزگی و رانت با حضور دلالان
روز گذشته معاون گردشگری کشور به بیمارستانهایی که خارج از ضوابط و استانداردهای شورای راهبری گردشگری سلامت بیماران خارجی را میپذیرند، تذکر داد و از وزارت بهداشت درخواست کرد با این موارد جدیتر برخورد کند. مرتضی رحمانیموحد درباره فعالیتهای شورای راهبری گردشگری سلامت که از سال ۹۳ با حضور نمایندگان سازمان نظام پزشکی، وزارت امور خارجه، وزارت بهداشت و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تشکیل شده است، توضیح داد: پس از آغاز فعالیت این شورا، اتاق بازرگانی به آن پیوست و متقاضی جدید شورای عالی مناطق آزاد است. در این سه سال فعالیت و عملکرد خوبی از سوی این شورا بروز کرده و در شرایطی که گردشگری سلامت از بینظمی و بیچارچوبی برخوردار بود، به نظم و نظام رسید و انجمن بخش خصوصی در این باره شکل گرفت. به گفته او، در حال حاضر ۳۳ شرکت با این ضوابط فعالیت میکنند که ۱۴ شرکت فاقد مجوز بند ب (اجرای تورهای گردشگری) هستند که بر اساس توافق و از طرف وزارت بهداشت معرفی شدهاند. ۱۹ شرکت نیز بند ب دارند که همه آنها بازارهای خود را در این حوزه تعریف کردهاند. رحمانیموحد اضافه کرد: معاونت گردشگری و شورای راهبری گردشگری سلامت برای اینکه فعالیت در این حوزه سهلتر شود، حتی به کسانی که بند «ب» ندارند، اما دارای صلاحیت پزشکی هستند مهلت ششماهه میدهد تا با اجرای ضوابط مجوزهای لازم را در این حوزه دریافت کنند. او سپس به دلالیهایی که در حوزه گردشگری سلامت وجود دارد، اشارهای مختصر کرد و افزود: با وجود ساماندهی فعالیتها، اما عدهای هستند که بدون سرمایهگذاری و توجه به ضوابط بیماران خارجی را به سمت مراکز پزشکی هدایت میکنند. نکته مهم آن است که این مراکز باید از پذیرش بیماران خارجی خودداری کنند تا زنجیره خدمات شکل گرفته موثر باشد، وگرنه بیانگیزگی و رانت ایجاد میشود. به گزارش ایسنا، او تاکید کرد: مراکز پزشکی که دارای استاندارد پذیرش بیمار خارجی هستند باید از پذیرفتن افراد خارج از سیستم بازاریابی و مدیریت ساماندهیشده خودداری کنند. البته ممکن است توجیه آنها این باشد که نمیتوانند بیمار را به حال خود رها کنند. ما هم با این نگاه مشکلی نداریم، اما موضوع آن است که ضوابطی تعیین شده و وزارت بهداشت باید جدیتر برخورد کند تا زنجیره خدمات گردشگری سلامت به خوبی شکل گیرد.
ممنوعیت پیوند اعضای اتباع ایرانی به خارجی
در حوزه گردشگری پزشکی شخص به یکی از آژانسها یا شرکتهای ارائهدهنده توریسم پزشکی(Medical Tourism) مراجعه میکند. در اینجا به اطلاعاتی همچون منشأ بیماری، نظر پزشک متخصص، پرونده سوابق پزشکی، درمانی و داروهای مصرفی نیاز است. سپس کارشناسان پیشنهادهای خود را در مورد انتخاب کشور، بیمارستان، پزشک و هزینهها ارائه میکنند و بیمار میتواند بر اساس نظر خود موارد دلخواه را انتخاب کند. در نهایت بیمار به همراه نامه تاییدیه در مورد وضعیت بیماری، به سفارت کشور مورد نظر برای دریافت ویزا مراجعه می کند و پس از سفر تحت درمان قرار میگیرد.بعضی از آژانسها وظیفه تعیین وقت و کارهای اداری لازم، پیش و بعد از مراحل درمان را نیز از طرف بیمار پذیرفته و انجام میدهند. بعد از اتمام مراحل، بیمار میتواند برای مدت معین در مقصد بماند یا به کشور خودش بازگردد. اما مساله به این سادگیها نیست، چرا که دلالان بسیاری در کمین بیماران خارجی هستند تا با سوء استفاده از آنها سودی را به جیب بزنند. یک عضو کمیسیون بهداشت مجلس درباره گردشگری سلامت میگوید: از آنجا که توریسم درمانی نفع اقتصادی به دنبال دارد، باید زیرساختهای لازم فراهم باشد. سیامک مرهصدق میافزاید: بیماران خارجی مهمان کشور محسوب میشوند و نباید در راستای درمان دلالان از آنها سوءاستفاده کنند. او در این باره بیان میکند: بسیاری از دلالان با گرفتن پولهای هنگفت توریستها را به مراکز درمانی معرفی میکنند که نازلترین خدمات به آنها عرضه میشود. او ادامه میدهد: همین فرایند گردشگران(tourists) را در استفاده از خدمات درمانی ایران دلسرد میکند. مره صدق تاکید میکند: بنابراین نه تنها از منظر کسب درآمد، بلکه وظیفه انسانی ایجاب میکند که بیمارستانهایی با کیفیت بالا و استانداردهای بینالمللی بیماران خارجی را پذیرش کنند. او اظهار میکند: باید آژانسهای تخصصی خدمات درمانی توریسم را ارائه دهند تا به این طریق دلالان از بیماران خارجی سوءاستفاده نکنند. مرهصدق خاطرنشان میکند: باید این نکته را در نظر داشته باشیم که در حاشیه خلیج فارس پزشکان ایرانی وجود دارند که اگر بتوانیم از طریق آنها درآمدی به کشور بازگردانیم بسیار کارآمد است. این عضو کمیسیون بهداشت مجلس با اشاره به اینکه بر اساس قانون پیوند اعضای اتباع ایرانی به اتباع خارجی ممنوع است و چنین کاری جرم محسوب میشود، میگوید: فقط تبعه ایرانی میتواند به عنواندهنده پیوند به یک ایرانی اقدام کند.آرمان