راه هاى پيشگيرى از یبوست

شفا آنلاین:کاهش تعداد دفعات اجابت مزاج <Defecation>یا دشواری در دفع مدفوع به مدت چند هفته یا بیشتر را یبوست مزمن گویند.

به گزارش شفا آنلاین:چنانچه دفع مدفوع کمتر از سه بار در هفته صورت گیرد، شخص دچار این مشکل شده است. اگرچه شکل مزمن این بیماری بسیار رایج است، اما این عارضه مانع انجام وظایف روزانه برخی اشخاص میشود و همچنین باعث میشود تا فرد هنگام دفع فشار زیادی را تحمل کند و بروز نشانه ها و علائم دیگری را تجربه کند. در یبوست شدید یا مزمن با توجه به علت اصلی دامن زننده به این عارضه درمان یبوست تجویز میشود؛ هر چند در بعضی موارد هیچ دلیلی یافت نمیشود.

علائم

یبوست با علائم گوناگونی همراه است که در هر بیمار با توجه به عادتهای رودهای، رژیم غذایی و سن تغییر میکند، علائم برای تجویز درمان یبوست مهم می باشد. شماری از متداولترین علائم یبوست عبارتاند از :
- دشواری در شروع یا پایان عمل دفع
- کاهش تعداد دفعات اجابت مزاج و دشواری در عمل دفع
- خروج سخت مدفوع پس از فشار آوردن شدید
- بیمار در صورت ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر با درد شکمی ناشی از انقباض روده، وجود گاز بیش از اندازه، احساس نفخ و تغییر در عادتهای رودهای نیز مواجه میشود.
- انسداد روده حالت تهوع، استفراغ، از کار افتادن روده و ناتوانی در خارج کردن گاز روده را به دنبال دارد.
- باد کردن شکم، سر درد و کاهش اشتها
- احساس بار شدن زبان، نفس بدبو و طعم ناخوشایند دهان

علت
ابتلا به یبوست دلایل مختلفی دارد که از آن جمله میتوان به رژیم غذایی نامناسب، عادتهای رودهای آسیب زننده یا مشکل در دفع مدفوع، خواه فیزیکی یا عملکردی خواه خودخواسته، اشاره کرد. رایجترین علت یبوست عبارتاند از:

رژیم غذایی نامناسب :
خوردن غذاهای سرشار از چربیهای حیوانی ( فراورده های لبنی ، گوشت و تخم مرغ ) یا شکر تصفیه شده و دارای فیبر اندک (غلات ، میوه و سبزی ).

مصرف اندک مایعات :
ننوشیدن آب کافی باعث خشک و سفت شدن مدفوع میشود. مایعات در روده جذب میشوند و چنانچه شخصی آب کافی نیاشامد، احتمالاً آب به میزانی به روده نمیرسد که مدفوع نرم بماند و یبوست رخ می دهد.

کافئین و الکل :
این مواد مدر هستند و تا حدی به دلیل افزایش جذب آب از روده باعث از دست رفتن آب بدن میشوند. کاهش آب بدن نیز به نوبه خود به یبوست یعنی حالتی میانجامد که مایع کافی در مدفوع وجود ندارد.

عادت های بد روده :
به تأخیر انداختن عمل دفع میتواند آغازگر دوره بیماری باشد و عوارضی را بوجود آورد که در زیر ذکر شده است :
پس از یک دوره زمانی، بیمار دیگر احساس دفع نمیکند.در نتیجه یبوست پیشرونده ایجاد میشود. برای مثال برخی اشخاص تمایلی به استفاده از سرویسهای بهداشتی عمومی ندارند یا عمل دفع را به دلیل مشغله زیاد به تأخیر میاندازند.

دارو :
- داروهای بسیاری باعث بروز یبوست میشوند.
- آنتی اسیدهای حاوی هیدرواکسید آلومینیوم (آلترناژل، کپسول آلومینیوم، قرص آلمومینیوم، امفوژل و…) و کربنات کلسیم (رولاید، مالوکس و…)
- داروهای ضد گرفتگی (ضد اسپاسم)
- ضد افسردگیها
- قرص آهن
- داروهای ضد تشنج
- مدرها (به دلیل داشتن تأثیری مانند کافئین و الکل)

سفر :
تغییر سبک زندگی، کاهش مصرف مایعات و خوردن غذاهای آماده به منجر به یبوست مزمن می شود.

سندرم روده تحریک پذیر (IBS، اسپاسم روده بزرگ) :
بیمار مبتلا به این اختلال، به دلیل تغییر عملکرد روده، از درد شکمی ناشی از انقباض روده، وجود گاز زیاد در روده، نفخ، یبوست شدید و گاهی اوقات اسهال رنج میبرد.

سوءمصرف ملینها ( ضد یبوستها ) :
زیاده روی در مصرف ملینها به تدریج باعث وابستگی به این داروها میشود و باعث عوارضی از قبل زیر می شود:
بیمار در نهایت مجبور میشود تا برای انجام عمل دفع میزان ملین را افزایش دهد.
روده در بعضی موارد واکنشی به ملین نشان نمیدهد و بیمار حتی علیرغم مصرف دارو نمیتواند عمل دفع را انجام دهد.

بارداری :
یبوست در بارداری یکی از عوارض متداول حاملگی و ناشی از عاملهای متعدد است. بعضی از عوارض اشاره شده در زیر باعث بروز درد شدید هنگام خروج مدفوع میشوند و در پیآمد آن، اسپاسم واکنشی عضله اسفنکتر مقعدی رخ میدهد. این اسپاسم عمل دفع را به تأخیر میاندازد و در واکنشی طبیعی به منظور جلوگیری از بروز درد در مقعد تمایل به گشودن روده کاهش مییابد از جمله عوامل این درد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- وارد شدن فشار مکانیکی روی روده توسط رحم سنگین
- تغییرهای هورمونی در طول بارداری
- تغییر رژیم غذایی
- شقاق مقعد (شکاف در ناحیه مقعد)
- هموروئید دردناک (بواسیر)
- تنگ شدن مقعد

مشکلات مکانیکی مقعد و راست روده :
که در آن، راست روده از مقعد (پرولاپس یا افتادگی رکتوم یا بخش تحتانی روده بزرگ) یا درون مهبل خارج میشود.

آسیب دیدن عصب های داخل روده :
از جمله اینم آسیب ها می توان اشاره کرد به تومورهای نخاعی، ام.اس. یا صدمه دیدن نخاع به دلیل ایجاد تداخل در عملکرد عصبهای موجود در روده.

بیماریهای بافت همبند :
عارضه هایی مانند لوپوس و اسکلرودرمی باعث بروز یبوست می شود.

عملکرد نامناسب غده تیروئید :
کاهش تولید تیروکسین، هورمون ترشح شده توسط غده تیروئید، کمکاری تیروئید نیز از علل بروز یبوست به شمار میرود.

مسمومیت با سرب :
دیگر اختلالهای مربوط به سوخت و ساز بدن

سن :
سالمندان به دلایل زیر بیشتر مستعد ابتلا به یبوست هستند:
- رژیم غذایی نامناسب و کاهش جذب مایعات
- فعالیت جسمی کم
- اثرهای جانبی داروهای تجویزی مورد مصرف برای عارضههای دیگر
- عادتهای بد روده ای
- استراحت مطلق (خوابیدن در تخت) طولانی مدت برای مثال پس از تصادف کردن یا در طول بیماری
- مصرف بیش از اندازه ملینها
- شایان ذکر است که، به رغم این فهرست بلند از علل احتمالی ترسناک یبوست، اکثر موارد یبوست مزمن صرفاً پیآمد جذب اندک آب و فیبر از رژیم غذایی است و میتوان اقدام به درمان یبوست به سادگی با افزایش مصرف این دو ماده مدیریت کرد.

زمان مراجعه به پزشک
در صورت رویارویی با موارد زیر برای درمان یبوست مزمن یا شدید به پزشک مراجعه کنید:
- تحمل علائم یبوست شدید به مدت بیش از سه هفته
- بروز تغییری قابل توجه در عادتهای رودهای ظرف چند هفته گذشته
- درد شدید مقعد هنگام اجابت مزاج
- علائم بیماریهای دیگر علاوه بر علائم یبوست (مانند خستگی، خستگی مزمن و بیحالی، کاهش تحمل هوای سرد بیانگر ضرورت ارزیابی عملکرد تیروئید و بررسی - ابتلا به کمکاری تیروئید است.)
- ابتلا به این بیماری همراه با درد شکم به مدت دو هفته یا بیشتر میتواند نشانه مسمومیت با سرب باشد.اگر اقدامی برای درمان یبوست شدید و مزمن نشود می تواند عوارض بدی را به همراه داشته باشد به همین دلیل در صورت بروز علائم ذکر شده باید به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص
آزمایشها و فرایندهای تشخیص یبوست مزمن شامل موارد زیر میشود:
معاینه راست روده و بخش تحتانی ( سیگموئید یا خم روده ) روده بزرگ ( سیگموئیدوسکوپی ) :
پزشک در این عمل لولهی انعطافپذیر مجهز به منبع نوری را برای معاینه راست روده و بخش تحتانی روده بزرگ وارد مقعد میکند.

معاینه راست روده و کل روده بزرگ ( کولونوسکوپی ) :
پزشک در این عمل تشخیصی تمام روده را به وسیله لوله منعطف مجهز به دوربین میبیند تا بتواند علت یبوست را پیدا کند.

ارزیابی عملکرد عضله اسفنکتر مقعد ( مانومتری آنورکتال ) :
پزشک در این عمل لوله منعطف باریکی را وارد مقعد و راست روده میکند و سپس بالون کوچک واقع در انتهای لوله را باد میکند. پس از آن این وسیله از انتها به ابتدای عضله اسفنکتر به عقب کشیده میشود تا پزشک بتواند هماهنگی عضله های مورد استفاده در تخلیه شکم را اندازهگیری کند.

ارزیابی چگونگی حرکت غذا در روده بزرگ ( بررسی انتقال روده بزرگ ) :
بیمار کپسولی حاوی نشانگرهایی را میبلعد که در پرتونگاری (اشعه ایکس) چند روز آینده مشخص خواهد شد. پزشک نشانههای نقص عملکرد عضله روده و چگونگی حرکت غذا در روده بزرگ را بررسی میکند.

پرتونگاری ( اشعه ایکس ) راست روده هنگام تخلیه شکم ( دفکوگرافی ) :
پزشک در این عمل خمیر نرمی را وارد مقعد میکند که پس از مدتی همراه مدفوع دفع میشود. باریم در پرتونگاری مشخص میشود و افتادگی یا مشکلات مربوط به عملکرد عضله و هماهنگی عضلانی را نشان میدهد.

درمان

راه های درمان یبوست مزمن معمولاً با اصلاح رژیم غذایی و ایجاد تغییر در سبک زندگی به منظور افزایش سرعت حرکت مدفوع در روده شروع میشود. پزشک در صورت مؤثر نبودن این تغییرها مصرف دارو یا انجام جراحی را پیشنهاد خواهد کرد.

درمانهای خانگی
چنانچه این مشکل صرفاً ناراحتیای باشد که هر از گاه رخ میکند، راهکارهای متعددی برای جلوگیری و درمان یبوست وجود دارد.

مصرف فیبر بیشتر :
فیبر باعث نرم و حجیم شدن مدفوع و در نتیجه دفع آسانتر آن میشود. فیبر در میوه، سبزی و غلات موجود است. هنگام خرید خواربار برچسب روی بستهبندیها را بخوانید و نانها و محصولات دارای بیشترین فیبر را انتخاب کنید. این روش شاید ساده به نظر بیاید اما در درمان یبوست مزمن می تواند مفید باشد.

نوشیدن مایعات :
مایعات محیط روده بزرگ را روان و مدفوع را حجیم میکند. هر چه آب مدفوع بیشتر باشد، نرمتر خواهد بود و بنابراین آسانتر دفع خواهد شد. آب و آب میوه بهترین منبع مایعات به شمار میروند.

ورزش کردن منظم :
یکی از مزایای بیشمار ورزش منظم بهبود عملکرد کلیه سیستم های بدن است. "در صورت یبوست داشتن میتوانید با 20 تا 30 دقیقه ورزش به انجام عمل دفع کمک کنید. هر چه بیشتر فعال باشید، تخلیه شکم بهتر صورت خواهد گرفت.”

به تأخیر نیانداختن دفع :
عادتهای رفتاری بر یبوست تأثیر می گذارند. چنانچه احساس دفع دارید، صبر نکنید و به سرعت سری به سرویس بهداشتی بزنید؛ اما اگر نشستهاید و هیچ اتفاقی نمیافتد و دفع انجام نمیشود، "زور نزنید.” بلند شوید، چون با زور زدن و فشار آوردن باعث میشوید که بدن به این کار عادت کند. پس بهتر است اجازه دهید که مدفوع به طور طبیعی خارج شود.

دارو
چند نوع دارویدرمان یبوست وجود دارد که هر کدام به شیوهای نسبتاً متفاوت تخلیه شکم را آسانتر میکند. در ادامه به معرفی بعضی ملینها می پردازیم:
مکمل های فیبر :
مکملهای فیبری مدفوع را حجیمتر میسازند. متیل سلولز، پسیلیوم، پلیکربوفیل کلسیم و گوارگام از مواد رایج فیبری به شمار میروند که توسط کارخانههایی چون فیبرکن، متاموکی، کنسیل و سیتروسل تولید میشوند، در درمان یبوست مفید هستند.

ملین های اسمزی :
ملینهای اسمزی، مانند شیر منیزیم، سیترات منیزیم، لاکتولوز، پلیاتیلن گلیکول (میرالاکس) و تنقیه با فسفات سدیم (تنقیه فلیت )به حرکت مایعات در روده بزرگ کمک میکنند.

روان کننده ها :
روان کننده هایی مانند روغن معدنی حرکت مدفوع در روده بزرگ را آسانتر میسازند.

نرم کننده های مدفوع :
نرم کنندههای مدفوع، مانند سورفاک، با کشیدن آب از روده مدفوع را نرم میکنند.

داروهای افزایش دهنده آب روده :
داروهای تجویزی لوبیپروستون (امیتیزا) و لیناکلوتید (لینزس) به روشهای متفاوت آب را به سمت روده میکشند و حرکت مدفوع را تسریع میکنند. پزشک احتمالاً این داروها را در صورت مؤثر نبودن ملینهای غیرتجویزی برای درمان یبوست مزمن پیشنهاد خواهد کرد.

درمان نوزادان و کودکان

چنانچه نوزاد شیرخواری که هنوز غذای جامد نمیخورد، دچار یبوست شد، دادن آب بیشتر بین نوبتهای شیردهی اولین روش درمان یبوست است. اگر نوزاد از شیر خشک تغذیه میکند، شیر را باید طبق دستور نوشته شده روی قوطی به نوزاد داد و آن را رقیق نکرد. همچنین میتوان برای تحریک روده پاهای نوزاد را با ملایمت با حرکت دوچرخه تکان داد یا شکماش را با دقت ماساژ داد.

اگر کودکی که غذای جامد میخورد دچار یبوست شد، باید آب بیشتر یا آب میوه رقیق شده به او خوراند و او را به خوردن میوه، به صورت پوره یا تکه تکه بسته به توانایی جویدن کودک، تشویق کرد. اما اگر کودک همچنان پس از ایجاد این تغییرها در رژیم غذایی از این بیماری رنج میبرد، احتمالاً پزشک ملین تجویز خواهد کرد.برای درمان یبوست کودکان ملینها غالباً در کنار مواد غذایی مفید برای بیمار تجویز میشوند. معمولاً در ابتدا ملینهای اسمزی و سپس در صورت لزوم تحریک کنندهها امتحان میشوند. کودکان در سنین بالاتر علاوه بر خوردن میوه باید رژیم غذایی متعادلی حاوی سبزی و غذاهای دارای غلات کامل مانند پاستا و نان سبوسدار را رعایت کنند.

درمان در بارداری و شیردهی
روشهای ایمنی برای درمان یبوست در حاملگی وجود دارد که هیچ گونه خطری برای مادر یا نوزاد ندارد. پزشک عمومی در ابتدا از مادر میخواهد تا فیبر و مایعات بیشتری مصرف کند و ورزش ملایم انجام دهد.اما اگر تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی تأثیرگذار نبود، ملین برای دفع منظم و آسان مدفوع تجویز میشود. مصرف اکثر ملینها برای بانوان باردار بدون خطر است، چون آنها توسط دستگاه گوارش جذب نمیشوند. بنابراین این داروها اثر جانبی بر روی نوزاد نخواهند داشت.

جراحی
در صورت موفقیتآمیز نبودن دیگر روشهای درمان یبوست و مواجهه با یبوست ناشی از رکتوسل و شقاق یا تنگی و زخم شدن مقعد به ناچار به عمل جراحی روی آورده میشود. همانطور که گفته شد در صورت نتیجهبخش نبودن درمانهای دیگر و آهسته بودن غیرطبیعی حرکت مدفوع در روده بزرگ طی عمل جراحی بخشی از روده برداشته میشود. البته انجام عمل جراحی به منظور برداشتن روده بزرگ به ندرت ضرورت مییابد.

عوارض
عوارض یبوست مزمن و شدید عبارتند از:
تورم سیاهرگهای مقعد (بواسیر) :
زور زدن و فشار هنگام اجابت مزاج باعث تورم سیاهرگهای داخل و اطراف مقعد میشود.

پاره شدن پوست مقعد ( شقاق مقعد ) :
مدفوع بزرگ یا سفت پارگیهای بسیار کوچکی را درون مقعد به وجود میآورد.

خارج نشدن مدفوع ( فشرده شدن مدفوع ) :
یبوست مزمن موجب انباشته شدن مدفوع سفت شدهای میشود که درون روده گیر میکند.

خارج شدن روده از مقعد ( افتادگی راست روده یا پرولاپس رکتوم ) :
فشار دادن هنگام دفع باعث میشود تا بخش کوچکی از راست روده کشیده شود و از مقعد خارج شود.به منظور پیشگیری از این مشکل بهتر است ابتدا از غذاهای یبوست زا به میزان زیاد مصرف نکنید و از کم آب شدن بدن جلوگیری کنید. این مشکل در هرسنی اعم از بزرگسالان و کودکان و حتی در بارداری نیز رخ می دهد. درمان یبوست ابتدا به تغذیه مناسب صورت می گیرد سپس پزشک دارو تجویز می کند و در صورت موفقیت آمیز نبودن آنها درمان جراحی تنها در مورد تعداد کمی از بیماران توصیه می شود.