شفا آنلاین: آسپیراسیون
جسم خارجی یک عامل ناشایع ولی قابل پیشگیری مرگ‌و‌میر است. در اغلب موارد
آسپیراسیون جسم خارجی در بزرگسالان به دنبال غذا خوردن و ورود لقمه به راه
هوایی اتفاق می‌افتد. اما اکثر موارد گزارش شده خفگی در شیرخواران و کودکان
هنگام غذا خوردن یا بازی کردن با قطعات اسباب بازی کوچک رخ می‌دهد. معمولا
حادثه خفگی به طور شایع توسط فردی ناظر مشاهده می‌شود و اگر امدادگر در
زمانی که قربانی هنوز پاسخ‌دهی دارد مداخله کند، درمان موفقیت‌آمیز خواهد
بود و میزان بقا به بیش از 95 درصد خواهد رسید. به گزارش شفا آنلاین:به نقل از سپید گاهی
به دنبال آسپیراسیون جسم خارجی مثل اسباب بازی یا مواد غذایی بزرگ مثل تکه
استخوان مرغ، در ابتدای این مسیر مشترک گیر می‌کند و احتمال خفگی (حمله
آسپیراسیون) برای فرد وجود دارد. از آنجا که تشخیص آسپیراسیون جسم خارجی
برای رسیدن به پیامد موفقیت‌آمیز، یک نکته کلیدی به حساب می‌آید، شناسایی
فرد مبتلا و علائم بالینی آن مهم است. اجسام خارجی می‌توانند انسداد خفیف
تا شدید ایجاد کنند. در ابتدای گیر کردن جسم خارجی معمولا فرد مبتلا
توانایی تکلم را در حد کم، توانایی بلع و کنترل ترشحات دهان خود را دارد و
هوشیار است. در این حالت بیمار دست خود را به‌طور شایع به گلوی خود می‌گیرد
و رنگ چهره وی ممکن است کبودی یا قرمزی شدید داشته باشد. این نشانه، علامت
جهانی شناخته شده برای خفگی است.
به
تدریج بیمار تکلم خود را از دست می‌دهد، توان حفظ وضعیت قبلی خود را ازدست
می‌دهد و حتی ممکن است بی‌افتد یا در وضعیت نشسته و خم شده به جلو قرار
گیرد. دچار عدم توانایی تولید صدا و عدم کنترل بزاق می‌شود و ممکن است افت
سطح هوشیاری پیدا کند و تون عضلانی خود را از دست بدهد و بی‌افتد.
برای مداخله در این شرایط اقدامات ذیل را به کار ببندید:
توجه داشته باشید برای همه موارد به محض اطلاع از امکان خفگی بیمار ( عدم پاسخ کلامی یا سرفه) درخواست کمک از نیروی 115 کنید.
چناچه فرد در حال خفگی، سرفه می‌کند یا هم چنان توان تولید صوت دارد، وی را تشویق به سرفه کردن کنید.
سرفه
نوعی واکنش دفاعی بدن به مواد محرک خارجی است و مکانیسم سرفه ایجاد نیروی
زیاد طی بازدم و کمک به خروج ترشحات یا جسم خارجی است. سرفه به علت فشاری
که ایجاد می‌کند می تواند جسم خارجی را خارج کند.
چناچه فرد در حال خفگی، توان تولید صدا را از دست بدهد و نتواند سرفه کند، مانورهای مربوط به خروج جسم خارجی را انجام دهید.
این
مانور ها در بزرگسالان شامل هایملیخ یا abdomina- thrus(ایجاد فشار رو به
بالا در شکم)، chesthrus(ایجاد فشار رو به بالا در قفسه سینه) است.
برای
انجام مانور هایملیخ دست‌های خود را از ناحیه ساعد بر قسمت فوقانی شکم فرد
حلقه کنید و در حالت ایستاده با دست‌هایتان شکم قربانی را به سمت بالا و
عقب فشار دهید. در صورتی که فشار بر شکم موثر نباشد یا انجام فشار بر شکم
فرد به دلایلی مثل چاقی (شکم بزرگ) یا حاملگی در سه ماهه سوم امکان‌پذیر
نباشد، از فشار بر قفسه سینه در مرحله بعد استفاده کنید. (شکل ۲)
این اقدامات با ایجاد فشار مثبت در شکم یا قفسه سینه به رفع انسداد کمک می‌کند.
چنانچه فرد در حال خفگی، هوشیاری خود را از دست داد و/یا تون عضلانی خود را از دست داد، اقدامات احیای پایه را برای وی شروع کنید.
در
این حال قربانی، دچار ایست قلبی فرض می‌شود و در توالی انجام اقدامات
پایه، پس از انجام هر 30 ماساژ، قبل از دادن 2 تنفس دهان را از نظر وجود
جسم خارجی بررسی و در صورت وجود آن را خارج کنید. (شکل ۳)
جست‌و‌جوی مرتب دهان به منظور پیدا کردن جسم خارجی و خارج کردن آن با جست‌و‌جوی کورکورانه انگشت ممنوع است.
اگر
قربانی بزرگسال دچار آسپیراسیون جسم خارجی بدون پاسخ‌دهی شود، با دقت
بیمار را روی زمین به حالت طاقباز قرار دهید و بلافاصله سیستم پاسخ‌گویی
اورژانس را فعال کنید و سپس ماساژ قفسه سینه را مطابق توالی احیا در احیای
پایه انجام دهید. ذکر این نکته لازم است که وقتی تنفس فرد در اثر انسداد
راه هوایی کاملا قطع می‌شود، پایداری و استحکام عضلات از بین می‌رود و
هوشیاری فرد نیز مختل می‌شود. پس لازم است درست مانند ایست قلبی تنفسی در
این مرحله ماساژ و تنفس مصنوعی را شروع کرده و ادامه دهید. ارزیابی را هر 2
دقیقه به‌طور مرتب تکرار کنید.
امدادگر
باید بلافاصله مداخله کند. به خاطر داشته باشید که در مورد آسپیراسیون جسم
خارجی توالی اقدامات انجام شده BLS بصورت A-B-C خواهد بود و رفع انسداد و
برقراری عملکرد راه هوایی در اولویت قرار دارد.
در
این موارد از قربانی بپرسید: «داری خفه می شوی؟» اگر بیمار با تکان دادن
سر بدون صحبت کردن «بله» بگوید تایید کننده انسداد راه هوایی است. در این
مرحله از فرد قربانی بخواهید که سرفه کند و آرامش خود را حفظ کرده و در
صورت سرفه کردن وی را تشویق به این کار کنید. تا زمانی که فرد قربانی
هوشیار بوده و توانایی کنترل بزاق دهان را داشته باشد، مدیریت درمانی فرد
امدادگر باید محدود به تشویق به سرفه باشد و مداخله اضافه‌تری لازم نیست.
اگر سرفه بیمار قطع شد یا فرد قربانی نتوانست بگوید بله، باید مداخله کرد.
هر زمان راه هوایی بطور کامل بسته شود، توانایی تولید صوت از بین می‌رود و
فرد قربانی ممکن است فقط با سر اشاره کند.
اگر
بیمار بدنبال سرفه کردن توانایی ادامه سرفه یا تکلم و تولید صدا را از دست
دهد، باید با کمک گرفتن از اقدامات مداخله‌جویانه (مانور های خاص) به سرعت
به فرد قربانی کمک کرد. در صورتی که قربانی در نفس کشیدن مشکل دارد، سیستم
پاسخ‌دهی اورژانس را سریعا فعال کنید. اگر بیش از یک امدادگر حضور داشته
باشد، باید یک نفر با 115 تماس بگیرد و دیگری به کمک قربانی بشتابد. در این
موارد نکته مهم این است که استفاده از این مانورها در همه افراد بالای
یکسال قابل انجام است.
بارداری و چاقی
در
افراد چاق اگر نتوانستید دست‌ها را دور شکم فرد قربانی حلقه کنید یا در
فرد باردار سه ماهه سوم، باید از همان ابتدا از مانور هایملیخ فشار روی
قفسه سینه استفاده کنید. (شکل ۵)
شیرخواران زیر یکسال
به یاد داشته باشید مانور انجام شده در شیرخواران زیر یکسال با سایرین
متفاوت است. به علت احتمال آسیب شکمی در افراد زیر یکسال استفاده از
مانورهای فشاری روی شکم ممنوعیت دارد. در این موارد باید شیرخوار را از شکم
روی یک کف دست بخوابانید (سر را کمی پایین‌تر قرار دهید) و با دست دیگر
ضربات متناوب 5 بار روی پشت نوزاد وارد کنید و سپس نوزاد را روی کف دست
برگردانده و این بار 5 بار با دو انگشت دست دیگر روی قفسه سینه را فشار
دهید و این کار را مرتب تکرار کنید تا جسم خارجی خارج شده یا شیرخوار کاهش
سطح هوشیاری پیدا کند (شکل ۶). بدیهی است که به محض کاهش سطح هوشیاری باید
اقدامات احیای پایه را مطابق راهنمای احیای اطفال شروع کنید.
احیای دو نفره در مقایسه با احیای یک نفره
باید به خاطر داشت در مورد آسپیراسیون جسم خارجی، اگر امدادگر حرفه‌ای
تنها باشد، باید ابتدا اقدام به یک سیکل دو دقیقه‌ای ماساژ- تنفس کند و سپس
به اورژانس اطلاع دهد. ولی در صورت وجود دو امدادگر حتی‌الامکان نباید
اقدامات احیا متوقف شود. باید یک نفر احیا را ادامه دهد و دیگری به اورژانس
اطلاع دهد. ارزیابی ممتد بیمار هر 2 دقیقه لازم و حیاتی است. اقدامات احیا
را تا نجات جان بیمار یا تا زمان رسیدن اورژانس پیش‌بیمارستانی ادامه
می‌دهیم.
الناز وحیدی
متخصص طب اورژانس
استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران
