علل و علائم سرطان پروستات و راه‌های پیشگیری و درمان آن

به گزارش شفا آنلاین،وقتی سلول‌های قسمتی از بدن شروع به رشد کنترل نشده می‌کنند، سرطان ایجاد می‌شود. سلول‌های طبیعی، با الگوی نرمال تمام سلول‌های بدن تقسیم شده و رشد می‌کنند. ولی سلول‌های سرطانی اینگونه نیستند. آنها رشدشان را بی‌وقفه ادامه می‌دهند و ازحد نرمال بیشتر تکثیر می‌یابند.

در این میان سرطان پروستات یکی از شایع‌ترین سرطان‌هایی است که مردان را مبتلا می‌کند و در سطح جهان دومین گونه سرطان رایج و پنجمین عامل مرگ و میر مربوط به سرطان، در مردان است. در سال ۲۰۱۲، ۱/۱ میلیون مرد به سرطان پروستات دچار شدند که از این تعداد، ۳۰۷۰۰۰ تن از آن‌ها جان سپردند.

از هر ۶ مرد، ۱ نفر در طی زندگی به سرطان پروستات مبتلا می‌شود و از هر ۳۵ مرد، ۱ نفر در اثر این بیماری مي‌میرد. میزان مرگ‌ و میر ناشی از سرطان پروستات امروزه کاهش یافته و بیماری بسیار سریع‌تر تشخیص داده می‌شود.

سرطان پروستات (Prostate cancer) که با نام چنگار پروستات نیز شناخته می‌شود، در پروستاتاست که غده‌ای در دستگاه تناسلی مردان است رشد می‌کند (غده پروستات غده‌اى است که تنها در مردان یافت مى‌شود. این غده در زیر مثانه و دقیقاً جلوی رکتوم (قسمت انتهایی روده بزرگ) قرار گرفته است و اندازه‌ای معادل گردو دارد. وظیفه این قده ترشح مایعى به داخل منى است که اثر محافظتی و تغذیه‌ای روی اسپرم دارد). بیشتر سرطان‌های پروستات آرام رشد می‌کنند، اما برخی رشد نسبتاً سریعی رشد دارند.

سلول‌های سرطانی ممکن است از پروستات گسترش و به دیگر بخش‌های بدن برسند، به ویژه استخوان‌ها و گره‌های لنفاوی. این بیماری ممکن است در آغاز علائمی از خود نشان ندهد؛ اما در مراحل پیشرفته‌تر می‌تواند مشکلاتی را در ادرار کردن، خون در ادرار یا درد در ناحیه لگن و کمر هنگام ادرار به وجود آورد. یک بیماری دیگر به نام هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات نیز می‌تواند نشانگان مشابهی را پدید آورد. یکی دیگر از علائمی که بعدها بروز پیدا می‌کند، سطح پایین گلبول‌های قرمز خون است.

اخیرا محققان مرکز تحقیقات سرطان انگلیس و بیمارستان «آدن بروک» کمبریج، با مقایسه ۲۵۰ نمونه از تومورهای پروستات، موفق به شناسایی پنج نوع متفاوت سرطان پروستات شدند. هر یک از این پنج نوع سرطان پروستات دارای امضای ژنتیکی مجزا هستند و راه درمان متفاوتی دارند.

چه عواملی خطر ابتلاء به سرطان پروستات را افزایش می‌دهند

گرچه سرطان پروستات در اغلب موارد مرگبار نیست، اما شناخت عوامل خطرساز برای این بیماری برای تشخیص علائم سرطان پروستات و درمان زودرس آن اهمیت دارد. سن بالا، نژاد و سابقه خانوادگی بیماری عوامل مهمی هستند که خط ابتلاء به سرطان پروستات را افزایش می‌دهند. حدود ۹۹ درصد موارد، در افراد بالای ۵۰ سال رخ می‌دهد. اگر یکی از خویشاوندان درجه اول به این بیماری مبتلا شده باشند، احتمال ابتلاء به بیماری دو تا سه برابر می‌شود. در مورد عامل نژاد، به عنوان مثال در ایالات متحده آمریکا، این بیماری بیشتر در میان سیاه‌پوستان آمریکا بروز پیدا می‌کند تا سفید پوستان؛ همچنین ژاپنی‌ها در دنیا پایین‌ترین میانگین خطر ابتلا به این سرطان را دارند.

دیگر عوامل دخیل در این بیماری شامل موارد زیر است

رژیم غذایی با سطوح بالای گوشت فرآوری شده
گوشت قرمز یا فراورده لبنی
رژیم‌های غذایی که سبزی‌های خاصی را در خود ندارند
مصرف چربی زیاد (رژیم غذایی پرچربی خطر سرطان پروستات را افزایش می‌دهد، در مقابل رژیم غذایی کم‌چربی و مملو از میوه و سبزی خطر را کم می‌کند.)
میزان بالای هورمون تستوسترون (افزایش میزان ترشح هورمون جنسی مردانه در خون، اغلب موجب تسریع روند بدخیمى سرطان پروستات مى‌شود.)
تغییرات ژنتیکی (عده‌ای از عوامل ژنتیکی وجود دارند که مردان را به ابتلا به سرطان پروستات مستعد می‌سازند. این تغییرات ژنتیکی را با آزمایش می‌توان تشخیص داد.)

روش تشخیص سرطان پروستات توسط پزشک چگونه است

سرطان پروستات به دو شکل دیده می‌شود: بالینی و پاتولوژیک. در سرطان پروستات بالینی، بیمار بعلت علائمی که سرطان ایجاد کرده است به پزشک مراجعه می‌کند. در نوع پاتولوژیک بیمار علائمی ندارد و پس از بررسی و آزمایشات لازم مشخص می‌شود که فرد سرطان پروستات دارد. ده درصد از مردانیکه بعلت بزرگی خوش‌خیم پروستات تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند، پس از جراحی و آزمایش پاتولوژی پروستاتی که با جراحی خارج شده است، مشخص می‌شود که سرطان پروستات دارند. به این نوع سرطان، سرطان پاتولوژیک می‌گویند.

معاینه غده پروستات از طریق معاینه مقعد ساده‌ترین روش بیماریابی برای سرطان پروستات است. برای انجام این معاینه، پزشک بعد از پوشیدن دستکش و آغشته کردن انگشت خود به ماده مرطوب و نرم کننده، انگشتش را وارد رکتوم کرده تا هر نوع ناحیه نامنظم و یا سخت در لمس که می‌تواند سرطانی باشد را تشخیص دهد. غده پروستات مجاور رکتوم است و اغلب سرطان‌ها در ناحیه‌ای از غده که با این روش معاینه قابل بررسی‌اند، آغاز می‌شوند. با وجودی که آزمایش مقداری ناراحت‌کننده است ولی فرد احساس درد نمی‌کند و فقط مدت کوتاهی طول می‌کشد.

اما روش آزمایشگاهی آن، از طریق بافت‌برداری انجام می‌شود. تومورهاى سرطانى آنتى‌ژن‌هاى مشخصى را تولید مى‌کنند که ممکن است از طریق آزمایش خون کشف شوند. آنتی‌ژنى که تنها در غده پروستات تولید مى‌شود،”آنتی‌ژن اختصاصى پروستات” (Prostate Specific Antigen ,PSA) است. روش حساس دیگر برای تشخیص سرطان پروستات، سونوگرافی از پروستات از راه مقعد می باشد. اگر تمامی موارد فوق بیانگر وجود سرطان پروستات باشند، باید وجود سرطات تائید شود. تائید تشخیص با نمونه‌برداری از پروستات انجام می‌شود.

تصویربرداری پزشکی نیز ممکن است بعد از آن انجام شود تا مشخص شود که آیا سرطان به دیگر بخش‌های بدن سرایت کرده است یا نه.

به تازگی محققان دانشگاه بیرمنگام در انگلستان موفق به ابداع تراشه‌ای شده اند که قارد است سرطان پروستات را در مراحل اولیه با دقت بسیار بالایی تشخیص دهد. این تراشه حسگر، یک پروتئین خاص را که با زنجیره کربوهیدرات ترکیب می‌شود، شناسایی می‌کند. این پروتئین، مولکول گلیکوپروتئین نام دارد و نقش مهمی در عملکرد بخش های مختلف بدن، از جمله پاسخ ایمنی ایفا می‌کند. با توجه به این نقش، می‌توان از این پروتئین به عنوان یک نشانگر زیستی برای تشخیص انواع سرطان، از جمله سرطان پروستات استفاده کرد.

راه‌های پیش‌گیری از ابتلاء به سرطان پروستات

با توجه به اینکه اندازه پروستات بعد از سن حدود ۴۵ تا ۵۰ سالگی شروع به رشد می‌کند، به افراد بالای این سن توصیه می‌شود هر روز یک گوجه فرنگی خام مصرف کنند. لیکوپن یکی از آنتی‌اکسیدانهای مهم موجود در گوجه فرنگی است که می‌تواند از بروز سرطان پروستات پیشگیری کند. این آنتی‌اکسیدان در سیب‌زمینی، گریپ فروت و هندوانه نیز به وفور یافت می‌شود. از طرف دیگر مکمل‌های حاوی ویتامین A (بتاکاروتن) احتمال ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می‌دهند. در نتیجه قبل از شروع مصرف هر نوع ویتامین یا مکمل دیگر، حتما با پزشکتان مشورت کنید.

علایم هشدار دهنده سرطان پروستات چیست؟

علایم انسدادی معمولاً زودتر بروز می‌کند و شامل تکرر ادرار، احتباس ادرار، کاهش قطر و فشار جریان ادرار و قطره قطره شدن انتهای ادرار می‌باشد که مشابه علائم هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات است. متاستازهای استخوانی می‌توانند موجب درد شوند. در صورت دیده شدن علامت‌های زیر حتماً به پزشک مراجعه نمایید:

اختلال در آغاز ادرار
تکرر ادرار مخصوصا در شب‌ها
خارج شدن ادرار به صورت قطره قطره
خروج ادرار با فشار کم
وجود خون یا لخته خون در ادرار یا منی (کیسه‌های منی درست در پشت پروستات قرار دارند، اگر سرطان از پروستات عبور کرده و به کیسه‌های منوی دست اندازی پیدا کند، اینگونه مردان ممکن است در منی خود خون ببینند.)
ناتوانی جنسی (اعصابی که مسئول نعوظ در مردان هستند، از کنارهای پروستات عبور کرده و وارد آلت تناسلی می‌شوند. اگر سرطان از پروستات خارج شده و این اعصاب را گرفتار نماید، ممکن است بیمار مبتلا به اختلال نعوظ گردد)
درد هنگام دفع ادرار
درد هنگام انزال
درد در ناحیه لگن و پایین کمر اگر متناوب باشد (شایع‌ترین محلی که سرطان پروستات منتشر می‌شود، ستون فقرات است. بعلت انتشار سرطان، استخوان خورده شده و گاه شکستگی خود بخود استخوان اتفاق می‌افتد.)
کاهش وزن یا کاهش اشتها به صورت ناخواسته

درمان سرطان پروستات

درمان سرطان پروستات بستگی به مرحله‌ای دارد که بیمار در آن قرار دارد. تشخیص به موقع بیمارى، دست کم ۵ سال بیشتر به زندگى مبتلایان به سرطان پروستات اضافه مى‌کند. توصیه می‌شود که مردان در سنین بالاى ۴۰ سال سالیانه مورد معاینه غده پروستات قرار گیرند و در سنین بالاى ۵۰ سال، هر سال آزمایش آنتى‌ژن مخصوص پروستات را انجام دهند. لازم به ذکر است، تنها سطح بالای آنتی‌ژن مخصوص پروستات (PSA) در آزمایش خون فرد نمایانگر ابتلا به سرطان پروستات نیست. در برخى از موارد عفونت و یا بزرگى خوش‌خیم غده پروستات مى‌تواند سبب افزایش میزان PSA در خون شود.

روش‌های درمانی ممکن است به صورت جدا یا همراه با هم برای درمان بیماران به کار روند:

تحت نظر گرفتن بیمار: این روش براى بیمارانى تجویز مى‌شود که جراحى برایشان مفید نیست و یا رشد غده سرطانى پروستات آنها بسیار کند و آهسته است.

سرما درمانی (کرایوتراپی): در این روش با تزریق نیتروژن مایع به درون غده پروستات انجماد بافتی و انهدام سلول‌هاى سرطانى بافت ایجاد می‌شود.

شیمى درمانى: استفاده از داروهاى شیمیایى منجر به انهدام سلول هاى سرطانى مى‌شود.

پرتودرمانی: هدف از رادیوتراپى کنترل رشد سلول‌هاى سرطانى است. تابش اشعه به محل تومور ممکن است به صورت خارجى یا داخلى باشد.

هورمون درمانى: از آنجا که هورمون تستوسترون به رشد سرطان غده پروستات کمک مى‌کند، به بیماران داروهاى ضد تستوسترون مانند قرص استروژن داده می‌شود تا میزان این هورمون‌ها تا حد صفر کاهش پیدا کند.

جراحی: عمل جراحی برای برداشتن غده پروستات انجام می‌شود. اخیرا این عمل از طریق لاپاراسکوپی هم انجام می‌شود. این عمل باعث ناتوانی جنسی می‌شود.