شفا آنلاین:هپاتیت
از دیرباز گریبانگیر انسان‌ها و کبدآنها بوده است و شاید جالب توجه باشد
که تازه در یک قرن گذشته یکی دو نوع جدید هپاتیت شناخته شد و واکسن هپاتیت
نوع C هم ساخته شد و به مرحله تولید رسید.
به گزارش شفا آنلاین:به نقل از سپید بنابراین هنوز چیزهای زیادی است
که در مورد هپاتیت نمی‌دانیم. سید موید علویان، رئیس انجمن شبکه هپاتیت
ایران است و سالها مبارزه با این بیماری را در کارنامه حرفه‌ای خود دارد.
با وی در مورد وضعیت درمان هپاتیت و آمار انواع این بیماری در کشور به
گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.
در رابطه با هپاتیت B، چه شرایطی به لحاظ درمان وجود دارد؟
واکسن
هپاتیت B، در کشور از سال 1373 برای نوزادان و افراد پلیس به صورت اجرایی و
همگانی درآمد. پیش از این هم در سالهای 68 و 69 هم به صورت آزمایشی در
چهار استان واکسیناسیون انجام شده بود. در آن زمان شیوع هپاتیت در ایران
بیش از دو درصد و متوسط سه تا چهار درصد بود و در استان گلستان و سیستان و
بلوچستان به پنج تا شش درصد هم می‌رسید. پس از 20 سال واکسیناسیون در کشور،
اکنون شیوع هپاتیت B در ایران زیر دو درصد است. برای مثال افراد مبتلا در
تهران 2/1 دهم درصد هستند و خوشبختانه در سیستان و بلوچستان از این رقم
بالا 5/3 درصد کاهش تعداد مبتلایان مشاهده شده است.
کدام راه‌های انتقال بیماری در مورد هپاتیت B رایج‌تر است؟
در
مبحث اپیدومولوژی نخستین مسئله و راه انتقال شایع، از مادر به نوزاد است.
نوزاد مادری که باردار است و هپاتیت ندارد، واکسن می‌زند و مصون می‌شود.
اما به نوزاد مادری که هپاتیت دارد، علاوه بر واکسن هپاتیت باید
ایمونوگلوبین نیز تزریق کرد. چرا که واکسن هپاتیت به تنهایی، فقط 85 درصد
جلوی ابتلای نوزاد را می‌تواند بگیرد. اما نکته مورد توجه این است که در
حال حاضر تنها 50 درصد خانم‌های باردار برای هپاتیت B غربالگری می‌شوند.
بنابراین طبق احتمالات و محاسبات ما 3500 نوزاد سالانه امکان ابتلا به
هپاتیت دارند. تنها راه پیشگیری، غربالگری زنان باردار به هپاتیت B و تجویز
واکسن و ایمونوگلوبونین به آنان در صورت لزوم است. بدین ترتیب مشکلی از
نظر انتقال هپاتیت از مادر به فرزند نیز نخواهیم داشت. وزارت بهداشت قبول
دارد که این زنان باید غربالگری شوند اما هنوز اجباری به مراکز وارد نکرده
است.
چه کسانی باید برای زنان باردار واکسن تجویز کند؟
این
واکسن‌ها اجباری نیست. پزشکان و درمانگران برای زن بارداری که به آنان
مراجعه می‌کند، واکسن نمی‌نویسند که این دستورالعمل باید از سمت وزارت
بهداشت به آنان منتقل شود. پزشکان زنان و زایمان، پزشک داخلی، پزشک عفونی،
پزشک خانواده، شبکه بهداشت و درمان و باقی ارگان‌ها از جمله قشرهایی هستند
که باید به بانوان باردار رسیدگی کنند. به مردم هم البته باید اطلاع رسانی
شود تا آنها هم خود متوجه لازم بودن این قضیه باشند.
سپید: غیر از راه مادر به فرزند، چه راه‌های پرخطر انتقالی وجود دارد؟
مسئله
بعدی پس از حل شدن مشکل انتقال مادر به نوزاد انتقال بیماری در بین جوانان
است. ما جامعه جوانی داریم که امکان دارد رفتارهای جنسی پرخطر داشته
باشند. متولدین پیش از 73 واکسن نزده‌اند. البته در چهار دوره متولدین 68
تا 70 در قالب واکسیناسیون نوجوانان واکسن گرفتند. اما این برنامه ادامه
پیدا نکرد. با این حال بیشتر آنان به دلیل نزدن واکسن، رفتارهای پرخطر
جنسی، اعتیاد و غیره، در معرض خطر قرار دارند. به همین دلیل تصور می‌کنیم
شکل اصلی انتقال هپاتیت B از مادر به نوزاد به انتقال در بزرگسالی تبدیل
می‌شود. البته سیستم نظام سلامت در طی 20 سال گذشته شیوع هپاتیت را کاهش
داده است. واکسن هپاتیت قیمت بسیار پایینی دارد و یک سوم دلار می‌شود،
برابر 1200 تومان، که مبلغ ناچیزی است.
هپاتیت
D نیز تنها هپاتیت B را وخیم‌تر می‌کند و شیوع آن در کشور حدود سه تا پنج
درصد و شاید هم حتی کمتر است. افرادی که هپاتیت B دارند زیر سه درصد احتمال
گرفتن هپاتیت D را دارند و این ویروس ساختاری کاملاً جدا نسبت به هپاتیت B
دارد. این نوع از هپاتیت، بیشتر در خاورمیانه و یا آفریقا شایع است و طبق
مطالعات ما، خوزستان بالاترین میزان شیوع این بیماری را دارد. این ویروس،
ناقص است و درمانی سخت و دشوار دارد.
آب چه نقشی در آلوده کردن افراد به هپاتیت دارد؟
آب
تنها در هپاتیت A عمل می‌کند که نقشی جزیی است و در ایران نیز نه مسئله
حادی دارد و نه در حدی است که قابل بحث باشد. هپاتیت A و E از راه خوراکی
منتقل می‌شوند و مشکل جدی ما هم نیستند. این مسئله نیز به هپاتیت نوع C
بازمی گردد. این نوع هپاتیت که نوع پیشرفتهتری است، تا پیش از سال 1375 در
ایران چک و کنترل نمیشد. سال 1390 این ویروس شناسایی شد.
برخی آمارها حاکی از آن است که انتقال هپاتیت در زندان ها و مراکز درمانی شیوع بالاتری دارد. آیا این موضوع صحت دارد؟
این
مسئله نیز به هپاتیت نوع C بازمی گردد. این نوع هپاتیت که نوع پیشرفتهتری
است، تا پیش از سال 1375 در ایران چک و کنترل نمیشد. سال 1390 این ویروس
شناسایی شد. بنابراین کسانی که تا پیش از سال 1375 خون دریافت کرده بودند،
مانند بیماران هموفیلی، تالاسمی، دیالیزی و یا حتی بیماران تیروئیدی امکان
داشت در معرض ابتلا به هپاتیت C باشند و خون تزریق شده به آنان آلوده بوده
باشد. البته این افراد که از طریق تزریق خون آلوده بیمار شده بودند همگی
شناسایی و درمان شدند و دیگر مشکلی از این جهت وجود ندارد.
از
آنجایی که هپاتیت C تنها از راه خون و فراورده‌های خونی انتقال پیدا
می‌کند و واکسن مشخصی نیز ندارد، بنابراین ما برای کنترل این بیماری باید
تنها راه‌های انتقال آن را محدود کنیم. راه انتقال عمده این هپاتیت، اعتیاد
تزریقی است. به طور دقیق نمی‌دانم چند نفر معتاد تزریقی در کشور وجود
دارد. این آمار باید از سازمان مواد مخدر گرفته شود. اما 40 تا50 درصد
معتادان تزریقی به هپاتیت C مبتلا می‌شوند. این معتادان بیشتر به زندان
می‌روند و در آنجا نیز رفتاهای پرخطر زیادی دارند. پس از شیوع در آنجا، از
زندان بیرون می‌آیند و نزد خانواده، همسر و یا فرزندانشان می‌روند. آنان
نیز به شخصه در جامعه رفت و آمد می‌کنند و این سیکل متاسفانه ادامه دارد.
ما در ایران در واکنش به حل این مشکل برنامه «کاهش آسیب» را اجرا می‌کنیم.
برای مثال به معتادان می‌گوییم برای مصرف مواد مخدر از شیوه تزریق استفاده
نکنند. او امکان دارد به حرف ما گوش کنند و از متادون برای ترک اعتیاد خود
استفاده کنند. گاه معتادان مورد نظر اصرار بر اعتیاد خود دارند که ما به
اجبار به آنان می‌گوییم اگر می‌خواهید تزریق انجام دهید، پس از سرنگ یک بار
مصرف استفاده کن تا به بیماری هپاتیت ابتلا نشوید. افراد همچنین امکان
دارد رفتارهای جنسی متعدد داشته باشند که ما به آنها توصیه می‌کنیم اگر
اصرار به رفتار خود دارند از کاندوم استفاده کنند تا هر دو طرف سالم بمانند
و بیماری منتقل نشود. این گفته‌ها به این دلیل نیست که ما مردم را به
تزریق مواد مخدر با سرنگ یا داشتن رابطه جنسی متعدد تشویق یا تایید
می‌کنیم. این توصیه‌ها تنها به منطور ایمن کردن رفتار پرخطر و کاهش میزان
شیوع بیماری در بین افراد جامعه است. به هر حال مردم با هر شیوه زندگی،
درست یا غلط، بیمار ما هستند و ما موظفیم سالم‌ترین راهکار موجود را به
آنان بگوییم. با ارائه این راهکارها هم فرد مبتلا نمی‌شود و هم فرد مبتلا،
بیماری را در بین اطرافیان خود پخش نمی‌کند.
نکتهای که در این زمینه وجود دارد و برای اولین بار می‌خواهم آن را باز کنم بحث بیماران هپاتیتی است که نه اعتیاد تزریقی دارند و نه رابطه جنسی متعدد داشته اند. ما حدس می زنیم این افراد در رفت و آمدهای خود به آرایشگاه‌ها، خصوصاً آرایشگاه‌های زنانه، دندان‌سازی‌های تجربی، حجامت‌های غیربهداشتی و دیگر فعالیت‌های مرتبط که می‌تواند خون و یا فراورده‌های خونی را درگیر کند، علت اصلی ابتلا به بیماری بوده است. ما باید در این زمینه تحقیق کنیم تا به نتیجه دقیق برسیم بیمار از چه راهی مبتلا شده که تا از انتقال دیگر افراد جلوگیری کنیم. برای مثال خالکوبی‌های غیربهداشتی نیز راه دیگری برای انتقال هستند که این‌ها با مطالعه روی بیماران مبتلایی مشخص شده است.
