مقالات جعلی ناشی از نگاه کمی به جای کیفی است

شفا آنلاین: با این رزومه پروپیمان شاهین آخوندزاده را بهترین گزینه‌ای یافتیم که درخصوص رسوایی تازه‌ای که بر پیکره جامعه علمی کشور در عرصه بین‌الملل وارد آمده، مخاطب قرار داده و چرایی این اتفاق را از او جویا شویم.

به گزارش شفا آنلاین،به نقل از سپید اول نوامبر مطابق با 11 آبان ماه دو مجموعه شاکله بخش ناشر مجله نیچر به‌عنوان مهم‌ترین مجله علمی جهان 58 مقاله علمی 282 پژوهشگر ایرانی را تعلیق و جمع‌آوری کردند. اتهاماتی چون سرقت ادبی، دست‌کاری در نام نویسندگان و نیز دست‌کاری در فرایند ارزیابی علمی با هدف فریب سیستم ارزیابی علمی و انتشار و اختصاص غیرقانونی نویسندگی مقالات متوجه ارائه‌دهندگان این مقالات شده است.

ارزیابی شما در خصوص رسوایی تازه علمی چیست؟ شما به‌عنوان یک مقام مسئول تا چه میزان در جریان کم و کیف این موضوع هستید؟
       ناشر مجله نیچر یعنی Springer Nature به همراه BioMed Centra- که باهم ادغام‌شده‌اند، 58 مقاله ارائه‌شده از سوی دانشمندان ایرانی در سال 2016 را که در چند مجله این ناشر انتشاریافته موردبررسی قرار داده و عمدتاً به 3 علت آن‌ها را تعلیق کردند، اول- نویسندگان قلابی مقالات( که هیچ نقشی در ارائه این مقالات نداشته‌اند و به‌عنوان نویسنده معرفی‌شده‌اند.) دومین مورد هم آن است که اکثر مجلات دنیا به هنگامی‌که مقاله ارائه می‌شود از سوی نویسندگان درخواست ارائه داور می‌کنند، در این مورد نویسندگان یا بهتر بگوییم ارائه‌دهندگان مقالات نام یک داور واقعی و شاخص را اعلام کرده و در اقدامی جالب یک ایمیل تقلبی با عنوان ایمیل این داور معتبر ارائه داده‌اند، ایمیلی که متعلق به آن فرد نیست و از سوی خود این افراد و همراهانشان مدیریت می‌شده با این وصف داوری تقلبی در مورد این مقالات انجام پذیرفته است.

بالاخره سومین مورد هم آن است که درجاتی از Plagiarism ( سرقت علمی) در مقالات انجام پذیرفته که می‌تواند هم از بعد نوشتاری باشد و هم در ارائه داده‌های نادرست. عمده نویسندگان این مقالات از اعضای چند دانشگاه کشور ازجمله دانشگاه دامپزشکی تهران، دانشگاه بقیه‌الله، دانشگاه بیرجند، دانشگاه علوم پزشکی اراک، دانشگاه علوم پزشکی قم و دانشگاه علوم پزشکی ارتش بوده‌اند. از طرف دیگر می‌توان گفت که گروهی در داخل پیرامون این تقلب‌های به‌عمل‌آمده اطلاعاتی را به ناشر موردنظر داده‌اند، به‌خصوص درزمینه سرقت علمی که به نظر می‌رسد اطلاعات دقیقی به ناشر خارجی از داخل داده‌شده است.

این اتفاق تا چه حد می‌تواند جامعه علمی کشور را به‌خصوص در عرصه بین‌المللی متاثر از خود کند و چرایی این‌گونه اتفاقات از منظر شما به چه مولفه‌هایی بازمی‌گردد؟
       از هر منظری به این موضوع بنگریم کسی نمی‌تواند منکر اشتباه بزرگ علمی که رخ‌داده شود. البته در دنیا هم این موضوعات گاه‌وبیگاه رخ می‌دهد و ایران هم از این قاعده مستثنی نیست. در کشور ما سیاست‌گذاران با اتخاذ سیاست‌های درست باید مانع تکرار این اقدامات شوند. ایراد اصلی و مهم‌ترین مولفه‌ای که سبب‌ساز بروز چنین رخدادهایی می‌شود، نگاه کمی و اهمیت‌دهی به تعداد مقالات علمی به‌عنوان یک شاخص ارتقا بخش جایگاه علمی افراد و کشور است. بنده معتقدم به‌جای آنکه 1000 مقاله ضعیف و قلابی همانند این مورد داشته باشیم اگر 10 مقاله درست و سنجیده داشته باشیم، بسیار بهتر است. قرار نیست همه اعضای هیئت‌های علمی دانشگاه‌های کشور پژوهشگر و محقق باشند، در هیچ کشوری هم این‌طور نیست که 100 درصد اعضای هیئت‌های علمی پژوهشگر باشند، یک عده پژوهشگر هستند، یک عده آموزش می‌دهند و عده دیگری هم خدمات درمانی ارائه می‌دهند. ما باید اجازه دهیم اعضای هیئت‌علمی در کشور ما با لاین های مختلف فعالیت، یعنی، آموزش، پژوهش و خدمات درمانی ارتقا جایگاه پیدا کنند و اگر قرار باشد هر استاد دانشگاهی مقالات علمی داشته باشد، نتیجه آن وضعیتی می‌شود که اکنون مشاهده می‌کنیم.

افراد باید بتوانند با ارائه خدمات آموزشی به درجات بالای دانشگاهی نیل یابند و نباید آنان را مجبور کنیم که تنها از طریق ارائه مقالات علمی به جایگاه بالا برسند و پژوهش‌های خطرناک این‌چنینی ارائه دهند و نام کشور در دنیا را جریحه‌دار کنند. ما در معاونت پژوهشی دانشکده پزشکی سیاست‌ها را از نگاه کمی به سمت کیفی تغییر مسیر داده‌ایم اما نکته آن است که برای پژوهش‌های کیفی باید هزینه کرد و اگر منابع اختصاص ندهیم پژوهش‌های سطحی ارائه می‌شود که از نتایج آن همین مقالات تقلبی می‌تواند باشد و درنهایت باید بگوییم باید دگرگونی اساسی در سیاست‌های آموزشی کشور داشته باشیم.

آیا می‌توان سازوکار نظارتی در نظر گرفت که ارائه این‌گونه مقالات از معابر و منافذی در داخل کشور باشد که قابل‌کنترل بوده و با چنین رسوایی‌هایی روبه‌رو نباشیم؟
       هر مجله‌ای راهکاری برای ممانعت ازاین‌گونه اقدامات دارد. به‌عنوان‌مثال این نشریات هر مقاله‌ای را که دریافت می‌کنند آن را موردبررسی و تطبیق قرار می‌دهند تا هم‌شکلی با مقالات دیگر نداشته باشد. این ناشر نیز همین اقدام را در وهله اولیه انجام داده است اما گفته‌شده که در مواضع دیگری تقلب انجام پذیرفته، همانند نویسندگان قلابی، داورهای قلابی. این موارد را با تطبیق و جستجوی مقالات نمی‌توان مشخص کرد و درواقع می‌توان گفت جلوگیری از چنین تخلفاتی تنها با نگرش‌های اخلاقی ممکن و میسر است و ما باید اخلاق در پژوهش را در کشور تقویت کنیم و بازهم تاکید کنم که به‌طورکلی نباید نگاه ما مبتنی بر تعداد مقالات، تعداد تحقیقات،تعداد دانشگاه‌ها و تعداد دانشجو باشد، در همه این موارد باید نگاه حداقلی اما باکیفیت بالا داشته باشیم.

تبعات این اتفاق برای جامعه علمی کشور درنهایت چه خواهد بود؟
       نباید موضوع را زیاد بزرگ کنیم، اشتباهی رخ‌داده و باید بپذیریم که سیستم ما اشتباه می‌کند و در دنیا هم‌چنین اشتباهی رخ می‌دهد اما نکته مهم آن است که کشور و نظام ما به‌اندازه کافی در دنیا دشمن دارد که ایرادات ما را بزرگنمایی کرده و به جهانیان بازتاب دهند، ما زیر ذره‌بین هستیم، محقق ما باید بداند که کوچک‌ترین اشتباه ما در دنیا بزرگ جلوه‌گر می‌شود و بنابراین نباید حتی کارهای شبهه برانگیز را هم انجام دهیم.