با این بیماری خاموش بیشتر آشنا شوید

شفا آنلاین: براساس ICD 10 به استئوپروز همراه شکستگی فعلی کد M80-M85 داده شده است.

  به گزارش شفا آنلاین:     استئوپروز در نژاد سفید و آسیایی شایع‌تر است و اهمیت آن در شکستگی ناشی از آن است. مرگ و میر ناشی از شکستگی لگن در طی سال اول، 20 درصد یا بیشتر است. نیمی از افرادی که دچار شکستگی لگن می‌شوند به وضعیت عملکردی پیش از شکستگی باز نخواهند گشت. شیوع شکستگی مهره‌ای نیز در زنان یائسه بیش از 20 درصد گزارش شده است.

       مطالعه جامع پیشگیری، تشخیص و درمان استئوپروز ایران (IMOS) نشان داد حداکثر توده استخوانی در بالغین ایرانی از ژاپنی‌ها بیشتر و از آمریکایی‌ها کمتر است. حداکثر توده استخوانی عمدتا بواسطه فاکتورهای ژنتیکی حاصل می‌شود. این توده استخوانی بدست آمده به تدریج از دهه چهارم زندگی شروع به تحلیل رفتن می‌کند که بعد از سنین یائسگی شدت می‌یابد. عوامل محیطی (فعالیت بدنی، تغذیه و بیماری‌ها) نیز می‌توانند توده استخوانی را تحت تاثیر قرار دهند. بسیاری از داروها نیز می‌توانند سرعت از دست رفتن توده استخوانی را بیشتر کرده و در طولانی‌مدت باعث استئوپروز شوند. از مهم‌ترین آنها گلوکوکورتیکوئیدها هستند، که در عرض سه ماه پس از شروع درمان باعث کاهش سریع توده استخوانی بویژه در ستون مهره‌ها شده و نیازمند اقدامات پیشگیرانه و پیگیری است.

اپیدمیولوژی
       در هزاره سوم میلادی 59 درصد کل مرگ‌های جهان و46 درصد بار جهانی بیماری‌ها ناشی از بیماری‌های غیرواگیر است، به‌طوری که بیماری‌های مزمن مسئول بیش از 70 درصد کل هزینه‌های پزشکی هستند. در این بین می‌توان از بیماری پوکی استخوان نام برد. پوکی استخوان شایع‌ترین بیماری بافت استخوانی است که با کاهش تراکم استخوان و از دست رفتن کیفیت ریزساختار استخوان، منجر به افزایش خاصیت شکنندگی و در نتیجه افزایش خطر شکستگی می‌شود. در مطالعات مختلف، بارها از پوکی استخوان به عنوان یک بیماری پیچیده نام برده شده که عوامل متعددی مانند ژن‌ها و شرایط محیطی متنوع در بروز آن موثر هستند. از آنجایی که این بیماری تا زمان بروز شکستگی قابل شناسایی نیست و در نهایت با بروز شکستگی مشخص می‌شود به عنوان بیماری خاموش خوانده می‌شود. مرگ و میر و بار ناشی از پوکی استخوان به دلیل شکستگی‌های مکرر استخوان ها و هزینه های درمانی و بستری همیشه قابل توجه بوده و پیشگیری از آن نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی، کاهش مرگ و میر و هزینه‌های خدماتی و درمانی داشته است.

       میزان پوکی استخوان با افزایش سن به علت کاهش بافت استخوانی بیشتر می‌شود. در خانم‌ها به علت کاهش عملکرد تخمدان‌ها در سن یائسگی (غالبا در حدود 50 سالگی)، افت توده استخوانی تسریع شده، به همین علت بیشتر آنها در سن 80 – 70 سالگی معیارهای تشخیص پوکی استخوان را دارند.

       شیوع پوکی استخوان در نقاط مختلف جهان، با توجه به افزایش قابل توجه در طول عمر افراد سیر صعودی دارد. براساس برآوردهای اخیر، بیش از 200 میلیون زن در سراسر جهان از بیماری پوکی استخوان رنج می‌برند. براساس آخرین آمار از ایران حدود 25969046 نفر از استئوپنی و 3024798 نفر از پوکی استخوان رنج می‌برند، این آمار تا سال 2020 به 40303730 و 3592708 خواهد رسید.

       در سراسر جهان، پوکی استخوان عامل بیش از 9/8 میلیون شکستگی استخوان در سال است، به طوری که شکستگی استخوانی و مهره‌ای به ترتیب هر 3 ثانیه و 22 ثانیه رخ می‌دهد. از هر دو زن بالای 50 سال یک نفر از شکستگی استئوپروتیک رنج می‌برد. شانس حفاظت از یک زن در برابر شکستگی‌های لگن و ستون فقرات به ترتیب حدود 14 درصد و 28 درصد است.

       براساس گزارش‌های موجود، تعداد زیادی از ایرانیان بخصوص افراد مسن دچار حداقل یک شکستگی در زندگی می‌شوند. در یک پیگیری سه ساله در ایران نشان داده شده که تعداد قابل ملاحظه‌ای از افراد بالای 50 سال دارای شکستگی لگن، خانم بوده‌اند و این میزان به‌طور فزاینده‌ای با بالا رفتن سن افزایش یافته، به طوری که میزان شکستگی لگن در افراد کمتر از 60 سال از میزان 10 درصد به 2/8 درصد در افراد بالای 70 سال رسیده است. به‌طور کلی می‌توان گفت میزان بروز شکستگی‌های لگندر زنان و مردان به ترتیب 2/4 و 04/2 درصد است. تخمین زده شده که این نرخ تا سال 2020 به 61635 و در 2050 به 100465 مورد خواهد رسید. مطالعاتی که در سال‌های 2001 و 2004 توسط دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد، پوکی استخوان را مسئول از دست رفتن بیش از 36 هزار سال زندگی مردان و زنان ایرانی، در مقیاس Disability Adjusted Life Years یا DALY یافت. بدین ترتیب حدود 85/0 درصد از بار جهانی بیماری پوکی استخوان و 4/12 درصد از بار ناشی از شکستگی‌های استئوپروتیک در خاورمیانه مربوط به ایران است.

متدولوژی
       به منظور انتخاب بهترین شواهد در تهیه و تنظیم توصیه‌ها، تطبیق آنها با شرایط موجود، ارزیابی سودبخشی، عوارض و هزینه اثربخشی، کمیته تدوین راهنمای پیشگیری، تشخیص و درمان استئوپروز در مرکز تحقیقات پوکی استخوان پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران با همکاری انجمن پوکی استخوان ایران تشکیل و نظارت بر تهیه و تدوین این راهنمای بالینی را بر عهده گرفت.

       هدف از ایجاد این راهنمای بالینی یکسان‌سازی مدیریت استئوپروز در کشور بوده و سوالات اصلی راهنما در زمینه پیشگیری، تشخیص، درمان و بازتوانی است. گروه هدف راهنما بیماران و افراد در معرض خطر استئوپروز بوده و کاربران راهنما کلیه متخصصین، پزشکان و کادر بهداشتی درمانی درگیر در جنبه‌های مختلف بیماری استئوپروز اعم از پیشگیری، تشخیص و درمان هستند.

       به همین جهت در تیم بومی‌سازی سعی شد تا از همفکری کلیه افراد مرتبط با بیماری استئوپروز استفاده شود. گروه‌های اصلی تدوین این راهنما پزشکان عمومی، همکاران پرستاری، متخصصین ارتوپدی (ستون فقرات)، تغذیه، جراح مغز و اعصاب، فوق‌تخصص‌های روماتولوژی و غدد بوده‌اند. سایر گروه‌های درگیر مشتمل بر متخصصین رشته‌های داخلی، زنان و زایمان، طب فیزیکی و توانبخشی، رادیولوژی، پزشکی هسته‌ای، پزشکی اجتماعی، رشته‌های فوق‌تخصصی بیماری‌های داخلی، نماینده بیمه و بیماران بودند. جستجوی دستی و الکترونیک گایدلاین‌ها و مقالات مرتبط با پیشگیری، تشخیص و درمان استئوپروز از تمامی منابع اطلاعاتی آدرس داده شده در جداول ذیل با استفاده از واژگان کلیدی:osteoporosis ،guideline rehabilitatio- ،life style ،exercise ،nutritio- vitami- D ،die،calcium و fragility fractureانجام گرفت. راهنماهای بالینی پیدا شده مرتبط با استئوپروز با متد AGREE نقد شدند.

       توصیه‌های راهنماهای بالینی AACE و کانادا بالاترین امتیاز را گرفته و مبنای کار قرار گرفت. توصیه‌های این دو راهنما در غالب سوالات بالینی توسط تیم تدوین استخراج شد. بدینصورت که جمعیت و مداخله اصلی هر توصیه مشخص و در پایان شواهد پشتیبان هر توصیه براساس منبع ذکر شده در راهنمای بالینی مشخص شد. در فرایند اجماع از روش دلفی و جلسات بحث گروهی متمرکز استفاده شد. پرسشنامه‌ای در رابطه با هریک از توصیه‌ها برای اعضاء مشارکت کننده فرستاده و از آنها خواسته شد که در پاسخ به سوالات، قضاوت نهایی خود را برای بومی‌سازی هر توصیه در قالب کم، متوسط و زیاد مشخص کنند. در نهایت میزان توافق اعضاء مشارکت‌کننده بررسی و توصیه‌هایی که در مورد آنها توافق وجود داشت به‌عنوان توصیه نهایی در نظر گرفته شد.

       در هر توصیه به هزینه‌ها توجه شد، ولی با توجه ناکافی بودن مطالعات هزینه اثربخشی درکشور و کثرت تغییر هزینه‌های درمان و سلامت، این مهم خیلی قابل اعمال نبود. چنانچه توصیه‌ای دارای عارضه جانبی مهم یا منافع جانبی غیر از پیامد اصلی بود، مدنظر قرار گرفت و در توصیه‌ها آورده شد. توصیه‌های ارجاع نیز براساس نظر افراد در طی فرآیند اجماع تدوین شد.

منابع راهنما
Nationa- Guidelines Clearinghouse (NGC) (http://www.guideline.gov)
Nationa- Institute for Clinica- Excellence (NICE) (http://www.nice.org.uk)
Scottish Intercollegiate Guidelines Network (SIGN) (http://www.sign.ac.uk)
Nationa- Osteoporosis Foundatio- (NOF) (http://www.nof.org)
AACE Guidelines (https://www.aace.com/publications/guidelines)
Clinica- Practice Guidelines – Osteoporosis Canada (http://www.osteoporosis.ca/multimedia/guidelines)
New Zealand guideline group (NZGG) (http://www.siffisioterapia.it)
WHO Guidelines (http://www.who.int/publications/guidelines)
Endocrine Society Clinica- Practice Guidelines (http://www.endo-society.org/guidelines)
America- College of Rheumatology Guidelines (http://www.rheumatology.org/practice/clinical/ guidelines)

       پس از جمع آوری شواهد و اطلاعات لازم، با هدف نهایی شدن این راهنمای عملی، نمونه‌ای از آن برای افراد صاحب نظر، اعضاء شبکه تحقیقات استئوپروز کشوری، گروه‌ها و انجمن‌های تخصصی رشته‌های مختلف اعضاء تیم تدوین ارسال شد و نظرات تکمیلی آ ها مد نظر قرار گرفت.

       جستجوی سایر شواهد معتبر (مرورهای نظام‌مند، فراتحلیل و گزارشات HTA)
Medline (http://www.ncbi.nlm.nih.gov)
Embase (http://www.embase.com)
Cochrane Library (http://www.cochrane.org)
Tripdatabase (http://www.tripdatabase.com)
Uptodate (http://www.online.mobiuptodate.com)
Clinica- evidence (http://www.clinicalevidence.bmj.com)
Cinah- (http://www.ebscohost.com/academic/cinahl-plus-with-full-text/)

       در این راهنما سعی شده تا برای درک هرچه بیشتر توصیه‌ها بهترین سطح از شواهد (از 1 تا 4) یا Grade هر توصیه (از A تا D) براساس پروتکل استاندارد تدوین راهنماهای بالینی جمع‌آوری و ارائه شود.

       برای به‌روزرسانی راهنما کلیه منابع راهنما مجددا بررسی و تغییرات در توصیه‌ها اعمال شد. قرار است به‌روزرسانی هر سه سال یکبار انجام شود. اعضاء گروه تدوین‌کننده راهنما هیچگونه تعارض منافع نداشته و هیچگونه حمایتی از شرکت‌های دارویی دریافت نکرده‌اند. تمامی منابع مالی و حمایتی آن توسط پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تامین شده است. جداول FRAX جهت تخمین ریسک شکستگی به پیوست راهنمای بالینی است.

.سپید
ا