زمانی که پدر و مادر، کودک را نزد پزشک متخصص می‌برند و متوجه کمبود وزن او نسبت به استاندارد‌ها می‌شوند، این امر باعث ناراحتی والدین می‌شود، حتی اگر کمبود وزن بسیار اندک باشد. همین مساله اگر برعکس باشد و پزشک وزنی معادل دو برابر وزن طبیعی را اعلام کند، باعث شادی والدین می‌شود. باوری در جامعه ما وجود دارد که چاقی کودک را مهر تاییدی بر سلامت او می‌دانند. این فرهنگ غلط از همان دوران کودکی در ذهن بچه‌ها نقش می‌بندد و در بزرگسالی نیز روی سلامت افراد، تاثیر می‌گذارد. جامعه ما باید نسبت به این مساله آگاه باشد که خطرات چاقی برای افراد، بسیار بیشتر از زمانی است که فرد کمبود وزن دارد.
عوارض چاقی
از عوارض چاقی می‌توان به فشار خون، دیابت، درگیری مفاصل و انواع سکته‌ها اشاره کرد که افراد چاق را بیشتر از افراد لاغر تهدید می‌کند. خانواده‌ها در انتقال باورها و عادات غلط در مورد چاقی نقش دارند که باید با متخصصان تغذیه مشورت کرده و در این باره اطلاعات کافی کسب کنند تا نسبت به خطرات چاقی، آگاه باشند. این امر خانواده‌ها را در داشتن برنامه غذایی بهتر یاری می‌کند. همچنین ثبات خانوادگی و روابط خوب والدین با فرزندان می‌تواند سبب ایجاد عادات رفتاری سالم در زندگی فرزندان و در نتیجه مانع چاقی آنها شود. چاقی می‌تواند روی فرزند آوری افراد تاثیر گذار باشد. اولا اینکه چاقی به طور مستقیم روی باروری خانم‌ها اثر می‌گذارد و باعث کاهش آن می‌شود. در چاقی چند مکانیسم وجود دارد که می‌تواند به نوعی با ناباروری ارتباط پیدا کند. اولین مکانیسم این است که چربی باعث ایجاد مقاومت به انسولین در بدن می‌شود و به همین دلیل دیابت در افراد چاق، شایع‌تر است. در انسولین، عامل خطر یا هورمونی وجود دارد که در چرخه اعمال تخمدان برای تخمکگذاری نقش مهمی را ایفا می‌کند. زمانی که مقاومت به انسولین ایجاد می‌شود، آن عامل شبیه انسولین در بدن به‌عنوان انسولین شناخته و نسبت به آن نیز مقاومت ایجاد می‌شود و باعث می‌شود خانم‌های چاق دچار عدم تخمکگذاری یا تخمکگذاری غیرموثر با فواصل زیاد شوند. این مکانیسم باعث کم‌زایی می‌شود یا در درجات شدیدتر نازایی را به دنبال دارد. مکانیسم دیگر این است که در بافت چربی، مواد التهابی وجود دارند که می‌تواند سیستم ایمنی را فعال و از تخمکگذاری جلوگیری کند یا از ورود اسپرم و عبور آن جلوگیری کند. علاوه بر این، مکانیسم‌های آناتومیک نیز در زنان چاق وجود دارد که با ناباروری در ارتباط است. ثانیا بارداری به طور طبیعی افزایش وزن را در پی دارد که اگر خانمی وزن بالایی داشته باشد و باردار شود، چاقی او تشدید می‌شود.
افزایش وزن در بارداری بیشتر به دلیل تغییرات هورمونی و احتباس آب و تغییرات فیزیولوژیکی برای حفظ و رشد جنین است. در واقع بارداری همزمان است با بروز تغییرات چشمگیر در جسم و روح مادر. از جمله این تغییرات، تغییرات متابولیسمی است که این تغییرات، انرژی مورد نیاز جنین را تامین می‌کند. بیماری‌هایی مثل دیابت، فشار خون، درگیری مفاصل و ستون فقرات و... تهدید کننده زنان باردار چاق است. همچنین احتمال اکلامپسی و پره اکلامپسی که بیماری‌های خاص دوران بارداری است، افزایش می‌یابد. در این مشکل، فشارخون بالا رفته، دست‌ها، پاها و صورت ورم کرده و میزان پروتئین موجود در ادرار بالا می‌رود. در موارد وخیم‌تر، ممکن است مادر دچار تشنج یا کما شود و بچه مرده به دنیا بیاید. بنابراین توصیه می‌شود خانم‌هایی که قصد بچه‌دار شدن دارند، مدتی قبل نسبت به کنترل وزن خود اقدام کنند. چون در زمان بارداری نمی‌توان روی رژیم غذایی برای کاهش وزن، مانور داد. تغذیه مادر در دوران بارداری بر میزان رشد جنین و متابولیسم اثر دارد. ترکیبی از کالری موجود در نوشیدنی‌ها و غذاهای مصرف شده، همراه با اکسیژن، انرژی مورد نیاز مادر را تامین می‌کند. خانم‌های باردار برای انجام فعالیت‌هایی مانند گردش خون، تنفس، تنظیم سطح هورمون و رشد جنین نیاز به انرژی دارند. در چند هفته اول بارداری، بدن به طور فعال برای ذخیره چربی، آن را سنتز می‌کند و حساسیت به انسولین تا حدودی افزایش می‌یابد. در سه ماهه آخر بارداری، بدن نسبت به انسولین مقاوم تر می‌شود. مقاومت به انسولین باعث می‌شود که بدن مادر با متابولیسم مواد غذایی و مواد مغذی باعث افزایش چربی و گلوکز در بدن شود، در نتیجه منجر به افزایش دسترسی این مواد برای جنین در حال رشد و همچنین تولید انرژی مادر و متابولیسم بدن می‌شود. چاقی در بیشتر جوامع، امری ناپسند تلقی می‌شود. تناسب اندام در جامعه امروز، روی مراودات اجتماعی نیز تاثیر می‌گذارد. چاقی در دختران باعث جلو افتادن بلوغ می‌شود و بلوغ زودرس در دختران، کوتاهی قد را در پی دارد. قد در میان دختران به موضوعی مهم بدل شده است و دخترانی که خواهان قدی بلند هستند، باید توجه داشته باشند که رژیم‌های مناسب غذایی می‌تواند از خلال مساله بلوغ، روی قد آنها تاثیر گذار باشد. نکته مهم در مورد رژیم‌های غذایی این است که باور‌های غلط باعث شده افراد رژیم سخت را، رژیم مناسب بدانند. رژیم غذایی مناسب یعنی بعضی از مواد غذایی که خوردن آنها باعث چاقی می‌شود را به صورت متعادلی در برنامه غذایی خود داشته باشند. تجربه نشان داده است که رژیم‌های غذایی سخت و طاقت فرسا، عوارض سنگین تری نسبت به عوارض اضافه وزن به افراد تحمیل می‌کند.
تمهیداتی برای جلوگیری از چاقی
از این رو در بعضی کشورها، کارخانه داران از راه‌های مختلفی
مواد غذایی را کنترل می‌کنند. باید توجه داشت که فرهنگسازی در این زمینه،
موثرتر از اجبارهای قانونی این چنینی است. بنابراین بهترین راه کنترل
چاقی، آگاهی دادن به افراد در این مساله است. رسانه‌ها نقش بزرگی در این
فرهنگسازی دارند. سال‌ها پیش بعد از تلاش‌ها و مکاتبات فراوان شبکه سلامت
سیما تاسیس شد. این شبکه، به جای بحث‌های تخصصی گسترده باید به طور مرتب
روی چنین مباحثی که جنبه بهداشت عمومی دارند، تاکید داشته باشد تا مردم در
مورد رژیم‌های غذایی سالم آگاهی یابند. برنامه‌های کوتاه و ساده که برای
همه قابل فهم باشد، موثرتر از بحث‌های پیچیده و تخصصی است. مجلس شورای
اسلامی نیز در مورد مواد غذایی مضر مثل چربی، قند و... بحث‌هایی داشته و
تبلیغات این گونه مواد غذایی را ممنوع کرده است.آرمان امروز
احمد همتی/ عضو کمیسیون بهداشت مجلس
