بازنگری در استفاده از ظروف پلاستیکی
یکی از مسائلی که همه ساله در کشور همراه با محرم بر زبان‌ها می‌افتد، استفاده از ظروف یک‌بار مصرف است که نذورات مردم را در خود جای می‌دهند. ظرف یک بار مصرف، ظرفی است ساخته شده از کاغذ، پلاستیک یا مقوا که به شکل‌های لیوان، بطری، بشقاب و... استفاده می‌شود. در گذشته‌های نه چندان دور هر هیات در کنار سایر وسایل و ادوات عزاداری مثل زنجیر و طبل، ظروفی هم داشت که ابتدای محرم شسته و مورد استفاده قرار می‌گرفت. شست و شوی تعداد زیادی از ظروف که هر شب و گاهی دو بار در روز باید انجام می‌شد، کاری بسیار مشکل بود. البته هستند هیات‌ها و تکیه‌هایی که همچنان سیستم سنتی استفاده از ظروف را حفظ کرده اند. اما امروزه، میل به آسایش و رفاه در انسان او را به سمت پیشرفته تر شدن سوق می‌دهد، به طوری که هدف اصلی از هر اختراعی رسیدن به رفاه بیشتر است. تولید ظروف یک بار مصرف پلاستیکی و کاغذی نیز همین هدف را دنبال می‌کند. با ورود ظروف یک‌بار مصرف به بازار، فرهنگ استفاده از آن در مراسم‌های پرجمعیت مثل عزا و عروسی رونق گرفت. هیات‌های عزاداری نیز گزینه مناسبی برای استفاده از ظروف یک‌بار مصرف به شمار می‌روند. پلاستیک‌ها، پلیمرهایی هستند که از سنتز مواد اولیه‌ای به نام مونومر تهیه می‌شوند. مونومرها موادی سمی و برای سلامت انسان مضر هستند؛ در حالی که پلیمرها خنثا هستند و مشکلی ندارند. اما اشکال کار اینجاست که معمولا در فرایند تهیه پلیمرها مقداری مونومر باقی می‌ماند. اگر این فرایند اصولی و مطابق استانداردهای لازم صورت گرفته باشد، مشکلی برای سلامت افراد به وجود نمی‌آورد. برای همین در استفاده از پلاستیک‌ها به عنوان ظروف غذا باید بسیار محتاط بود و در ضمن به هرنوع پلاستِیکی نباید مجوز بسته بندی مواد غذایی داده شود. در حال حاضر به دلیل استفاده غیرمجاز از پلیمرهاى بدون پایه در بسته‌بندى و نگهدارى مواد غذایى، شناسایى صحیح این محصولات توسط مردم تا حدودى با مشکل روبه رو شده است. وزارت بهداشت در این راستا سعى کرده است کارخانه‌هاى تولیدکننده ظروف یک بار مصرف را از کارخانجات تولیدکننده قطعات پلاستیکى در مصارف صنعتى تفکیک کند. ضمن اینکه کارخانه‌هاى تولیدکننده ظروف پلاستیکى براى مواد غذایى باید پروانه ساخت داشته باشند. نقد‌هایی به استفاده از ظروف پلاستیکی وارد است و در این مورد نسبت به سلامت افراد و تخریب محیط زیست، هشدار‌های جدی داده شده است. چند سالی است که متخصصان محیط زیست، تغذیه و بهداشت از سرطان‌زا بودن ظروف پلاستیکی یک‌بار مصرف حرف می‌زنند ولی رویه غلط اما آسان پخش نذری گویا قرار نیست برچیده شود. مواد سرطان‌زای ظروف یک‌بار مصرف شفاف یا پلی استیلنی که برای چای و دیگر مواد غذایی داغ استفاده می‌شود، در دمای ۴۰ درجه سانتیگراد آزاد شده و وارد مواد غذایی می‌شود. پلاستیک‌ها زمانی که وارد چرخه طبیعت می‌شوند، لایه محافظی به شکل عایق در دل خاک ایجاد می‌کنند و ۳۰۰ تا ۵۰۰ سال طول می‌کشد تا تجزیه شوند و طول عمر پسماند این مواد، آلودگی منابع زیرزمینی و خاکی را نیز در پی دارد و تا حد قابل توجهی باعث کاهش حاصلخیزی زمین کشاورزی می‌شود. به تازگی مشکل بزرگ‌تری در تولید ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی پیش آمده است و این مشکل همان بازیافت یا ساخت ظروف یک‌بار مصرف از زباله پلاستیکی غیر بهداشتی است که تولید این ظروف بیشتر در کارگاه‌هایی انجام می‌شود که هیچ مجوزی از نهاد‌های رسمی ندارند و به دور از چشم ماموران بهداشت انجام می‌شود. بسیاری از کارشناسان استفاده از ظروف یک‌بار مصرف کاغذی و گیاهی را پیشنهاد می‌دهند. یکی از مهمترین ویژگی‌های ظروف و لیوان‌های کاغذی یک‌بار مصرف، قابلیت تجزیه بودن آنهاست. محققان اعلام کرده اند که نوشیدن هر نوع نوشیدنی گرم و سرد در لیوان‌های کاغذی یک‌بار مصرف اشکالی ندارد. لیوان‌های کاغذی اغلب نوعی پوشش مومی شکل به دور خود دارند تا دوام آنها افزایش یابد و کیفیت موادی که داخل آنها ریخته می‌شود تغییر نکند. ظروف یک‌بارمصرف گیاهی نیز، منشا نشاسته دارد و عیوب و مضرات ظروف یک‌بارمصرف عادی را ندارند. این ظروف برای سلامت مضر نیست و عوارض آلرژیک و سرطان‌زایی ندارد و می‌تواند جایگزین خوبی برای ظروف فعلی باشد. سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران با تاکید بر اجتناب مردم از مصرف ظروف یک‌بار مصرف تا حد امکان در ایام ماه محرم، از ارائه کیسه‌های ویژه پسماند خشک به هیات‌های عزاداری خبر داد.
اقدامات سلبی و ایجابی برای استفاده نکردن از پلاستیک
یک کارشناس محیط زیست با توجه به افزایش استفاده از ظروف و کیسه‌های یک‌بار مصرف در ماه محرم می گوید: آگاهی جامعه در مورد این مساله در حدی نیست که بتواند استفاده از این ظروف و کیسه‌ها را کاهش دهد. بنابراین ما باید در دو جنبه به این موضوع بپردازیم. اول اینکه دولت باید به صورت اجبار در قالب بخش نامه‌ها و یا بستن مالیات بیشتر به ظروف یک‌بار مصرف یا کیسه‌های پلاستیکی، مصرف آنها را کاهش دهد. دومین چیزی که باید به آن توجه شود، آموزش همگانی جامعه است. راهکار اول در کوتاه مدت باعث کاهش مصرف این قبیل ظروف و کیسه‌ها می‌شود اما راهکار دوم در دراز مدت می‌تواند اثر بخش باشد. اگر مالیات بر کیسه‌های پلاستیکی افزایش یابد، مغازه دارها این کیسه‌ها را فروشی می‌کنند و به طور خودکار شاهد کاهش استفاده از کیسه‌های پلاستیکی می‌شویم. قیمت پایین مواد پلاستیکی در ایران از عوامل افزایش بی رویه استفاده از آنها است. محمدرضا فاطمی با اشاره به آغاز ماه محرم ادامه داد: در گذشته مردم برای برای دریافت نذورات، خودشان ظرفی می‌بردند و غذا می‌گرفتند. اما چند سالی است که می‌بینیم پس از اتمام مراسم‌های عزاداری، هزاران تن از مواد پلاستیکی در سطح شهرها ریخته می‌شود. می‌توان از هیات‌ها در خواست کرد که فقط به افرادی غذا بدهند که با خودشان ظرف می‌اورند و از این راه یک صرفه جویی کلی در این زمینه داشته باشیم. چنین مسائلی نیازمند راه‌های اجباری است چون تجربه نشان داده است که مردم مسائل بهداشتی و زیست محیطی را در مورد ظروف و کیسه‌های پلاستیکی رعایت نمی‌کنند.
نیاز به مهندسی معکوس
او در ادامه می‌گوید: سال‌ها پیش که استفاده از ظروف یک‌بار
مصرف به این گستردگی نبود، زندگی ما بدون هیچ مشکلی سپری می‌شد. ما باید در
این زمینه با اعمال یک مهندسی معکوس به عقب بازگردیم. در گذشته آنچه مردم
می‌خریدند در کیسه‌های کاغذی حمل می‌شد یا کیسه‌هایی غیر پلاستیکی با خود
می‌بردند. امروزه به هر فروشگاهی که مراجعه کنید، یک بسته بزرگ از کیسه‌های
پلاستیکی را می‌بینید که اگر دولت با اقداماتی، قیمت این کیسه‌ها را
افزایش دهد، به طور قطع مغازه‌داران و فروشگاه‌ها، فکر دیگری می‌کنند.
پاکت‌های کاغذی از چوب درختان ساخته می‌شد که خودش مشکلات دیگری پدید
می‌آورد اما این مزیت را نیز داشت که قابل بازیافت بود. فاطمی با اشاره به
گرانی جانشین‌های ظروف یک‌بار مصرف قابل تجزیه، بیان می‌کند: امروزه ظروف
یک‌بار مصرف پلاستیکی قابل تجزیه‌ای به بازار آمده است که قابلیت بازگشت به
طبیعت را دارد. این یک اتفاق خوب است و دولت باید استفاده از ظروف غیر
قابل تجزیه را ممنوع کند. زمانی که افراد برای ظروف قابل تجزیه پول بیشتری
می‌پردازند، خودشان جلوی مصرف بی رویه آنها را می‌گیرند. برای مثال دستمال
کاغذی را در نظر بگیرید که هر بسته از آن برابر با شاخه کوچکی از یک درخت
است. قیمت پایین این کالا به مصرف بی رویه آن دامن زده است. او در مورد
ظروف یک‌بار مصرف گیاهی و کاغذی می‌گوید: این ظروف امکان بسیار خوبی است
اما باید با قیمت بالا توزیع شود. اگر این مساله تحقق یابد، به علت خاصیت
برگشت پذیری این محصولات، چرخه بازیافت آن شکل می‌گیرد و بخش خصوصی به صورت
خودکار اقدام به جمع‌آوری این ظروف از زباله‌ها و فروش آنها می‌کند.
شهرداری نیز در رابطه با جمع‌آوری ضایعات این ظروف هزینه ای پرداخت
نمی‌کند.آرمان امروز
