کودکان قربانی اعتیاد مادران

در شرایط کنونی نقش‌های اجتماعی زنان به ‌مراتب بیشتر از گذشته است. ساختار خانواده، مشغله‌های اقتصادی، گذراندن دوره‌های تحصیلات تکمیلی و... منجر به حضور بیشتر آنها در عرصه‌های اجتماعی شده است. با این تفاسیرهنوز نگاه جنسیتی نسبت به آسیب‌های اجتماعی از شدت و حدت خاصی برخوردار است. برای مثال اگر در جامعه ما مردی به معضل اعتیاد گرفتار باشد به صورت جسته و گریخته مورد حمایت خانواده و اجتماع قرار می‌گیرد، اما وقتی این آسیب زنان را در بر بگیرید بی شک عدم حمایت خانواده‌ها اولین آسیب تهدید کننده برای فرد است. این در حالی است که آسیب‌های اجتماعی جنسیتی نیست. برای مثال در بخش پیشگیری از HIV، مهارت‌های زندگی، اعتیاد و... نمی‌توان مسائل را تفکیک شده بین زنان و مردان مطرح کرد. با وجود رسالت زن در آفرینش و امکان فرزندآوری باید بتوان از شدت آسیب‌های اجتماعی تهدیدکننده زنان کاست. در شرایط کنونی چه بخواهیم و چه نخواهیم مشکلات و معضلات متعددی در زنانه شدن آسیب‌ها بروز کرده است و همین موضوع باید نهاد‌های اجتماعی و رفاهی کشور را به اندیشیدن فکر چاره برای زنان و کودکان آسیب‌دیده وادار کند.

کابوسی که هرشب درخواب دخترک تکرار می‌شود

در میان شلوغی ناشی از ماشین‌های سنگین در محله خاوران کمپ ترک اعتیاد زنان وجود دارد. با ورود به محوطه کمپ از دخترک ۱۴ ساله گرفته تا زن ۶۰ ساله در آنجا حضور دارند. هر یک از آنها داستان زندگی و دلیل ابتلا به اعتیادشان با دیگری متفاوت است. در این فضا از مصرف کننده داوطلبانه مواد مخدر تا افرادی که از اعتیاد وحشت داشتند به دور هم جمع شده اند. در محوطه کمپ نیز برخی از مددجویان با کودکانشان مشغول بازی هستند. این کودکان افراد کمپ را خاله خطاب می‌کنند. مریم به همراه دختر چهار ساله اش به این مرکز آمده و می‌گوید: دیگر از اعتیاد، خماری، نشئگی و اینکه هر فردی به دلیل اعتیاد به خودش اجازه توهین به من را دهد خسته شدم. او درباره اینکه چرا فرزندش را به این مرکز همراه خود آورده است؟ عنوان می‌کند: در این شهر کسی را ندارم و باید فرزندم کنارم باشد. او در این مورد که این مرکز می‌تواند برای کودکان همراه با خاطرات بد و تجربیات نامناسب باشد، می‌گوید: اوایل که به این مرکز آمده بودیم با مشاهده صحنه‌های سم‌زدایی و چهره‌های عبوس و فریادهای زنان ترس تمام وجود این کودک را فرامی‌گرفت. در این شرایط افرادی که این دوره را گذرانده بودند او را در اتاق‌های دیگر این کمپ مشغول می‌کردند، اما نگار(دختر چهار ساله مریم) تا مدت‌ها شب‌ها از خواب می‌پرید و حالا هم بعضی وقت‌ها صحنه‌های سم‌زدایی که با فحش و ناسزا، جیغ و فریاد و...همراه است جزو کابوس‌هایش محسوب می‌شود.

پسرک تاوان اعتیاد را می‌پردازد

محمد پسر بچه ای تپل با موهای مشکی در حال رفت و آمد در محوطه کمپ است. او به همراه مادرش به این مکان آمده است. روی دستان و چهره این کودک جای کبودی مشاهده می‌شود. مددکار کمپ درباره علت وجود این صدمات روی بدن پسرک می‌گوید: یکی از مددجویان در مرحله سم‌زدایی بود که ناگهان این پسرک در اتاق دوید و به مددجو برخورد کرد. در این حین دیگر مددجو طاقت نیاورد و شروع به تنبیه کودک کرد. این اتفاق باعث بروز جو ناآرام و دعوا بین مددجویان شد. به گفته این مددکار محیط کمپ به هیچ عنوان برای کودکان مناسب نیست، اما از طرف دیگر نمی‌توان فرزند را از مادرش جدا کرد. بسیاری از افراد در این مرکز جایی برای اقامت ندارند و مجبور به پذیرش آنها به همراه فرزندشان هستیم. از سوی دیگر مهدکودک‌های معمولی هم چندان رغبتی به نگهداری کودکی با مادر معتاد و اقامت کننده در کمپ ندارند. نگهداری کودک در کمپ باعث می‌شود او از گروه هم سن و سال‌های خود دور باشد و همین مساله مشکلات فراوانی در آینده برایش به وجود می‌آورد.

لزوم ایجاد «مهد کودک» در کمپ‌های ترک اعتیاد زنان

با وجود شدت یافتن آسیب‌های اجتماعی و به ویژه زنانه شدن آسیب‌ها، رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران با اشاره به ابلاغ سیاست‌های رهبری در حوزه خانواده گفت: دولت می‌تواند با ارائه خدمات بیمه‌ای به خانواده‌های در معرض آسیب، از آنها در برابر بروز مشکلات بیشتر حمایت کند. فاطمه دانشور با اشاره به ابلاغ سیاست‌های کلی خانواده از سوی مقام معظم رهبری با بیان اینکه در این سیاست‌ها، به بحث آسیب‌های اجتماعی و پیشگیری از آن نیز در خانواده اشاره شده بود، افزود: در بحث آسیب‌های اجتماعی باید به این نکته توجه داشت که اعتیاد، رتبه یک بروز آسیب‌های اجتماعی در خانواده‌ها را به خود اختصاص داده است. او با بیان اینکه بررسی‌ها نشان داده که اگر مرد و پدر خانواده درگیر آسیب‌هایی همچون اعتیاد، زندان و... شوند، در صورت ارائه حداقل حمایت از مادر خانواده، فرزندان آنها می‌توانند به زندگی عادی خود بازگشته و مراحل ترقی را طی کنند، افزود: بررسی پرونده‌هایی که در آن افراد دچار آسیب و اعتیاد شده‌اند نشان می‌دهد که در پس آسیب در خانواده، بچه‌ها دچار لطمات و آسیب‌های جبران ناپذیری شده‌اند و حتی از ساده ترین و معمولی‌ترین خدمات همچون داشتن شناسنامه و ادامه تحصیل نیز محروم هستند. رئیس کمیته اجتماعی شورای شهرتهران با اشاره به تاکیدات مقام معظم رهبری درباره حفظ بنیان‌های خانواده گفت: دولت باید زیرساخت‌های لازم را درباره حمایت از زنان آسیب دیده آماده کند که می‌تواند مهم‌ترین آنها ارائه خدمات بیمه‌ای باشد، چرا که در خانواده‌ای که مرد آن به دلیل اعتیاد یا جرم‌های دیگر خانواده را رها می‌کند، مادر به علت عدم حمایت نیز قطعا دچار صدماتی می‌شود و اگر از این خانواده حمایت‌های لازم صورت نگیرد قطعا آسیب به کودکان نیز سرایت می‌کند. او با بیان اینکه متاسفانه زیرساخت‌ها برای درمان معتادان زن آماده نیست اظهار کرد: هنگامی که زنی راضی می‌شود تا نسبت به ترک اعتیاد اقدام کند، متاسفانه شاهد نبود کمپ هستیم، این در حالی است که بعضا در کنار این زنان کودک و شیرخوارانی وجود دارند که نمی‌توان آنها را در کمپ‌های فاقد مهدکودک نگهداری کرد که لازم است دولت نسبت به افزایش کمپ ویژه زنان و تجهیز کمپ‌ها به مهدکودک اقدام کند. دانشور با بیان اینکه نبود مددکار در کنار مادران آسیب‌دیده باعث بروز مشکلاتی می‌شود گفت: زیرساخت‌ها باید در وزارت رفاه و تامین اجتماعی پیش بینی می‌شد، اما با ادغام این وزارتخانه در وزارت تعاون و کار، همه فشارها بر دوش بهزیستی گذاشته شده است و بهزیستی از پس این همه مشکلات به دلیل کمبود منابع و نیرو برنمی‌آید که لازم است دولت با ارائه اجازه به بهزیستی برای جذب نیرو و مددکار به آنها کمک کند. او با بیان اینکه تصمیمات مقطعی ضربات جبران ناپذیری به خانواده‌های در معرض آسیب می‌زند خاطر نشان کرد: بارها شنیده‌ایم که مردان معتاد توسط مراجع انتظامی و قضائی جمع آوری می‌شوند، اما آیا مسئولان از خود سوال پرسیده‌اند که با نگهداشتن مرد خانواده در کمپ چه بلایی بر سر زن و کودک آنها می‌آید؟ و لازم است حداقل حمایت‌ها از این خانواده‌ها انجام بگیرد. به گزارش ایسنا، رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر افزود: ارائه بیمه به این خانواده‌ها و ارتقای زیرساخت‌های بهزیستی برای حمایت از خانواده‌های در معرض آسیب می‌تواند نقش مهمی در کاهش آسیب‌های ناشی از اعتیاد در خانواده‌ها داشته باشد.

تاثیر اعتیاد بر زنان و کودکان جامعه

در سال‌های اخیر نوع مصرف مواد مخدر در بین بانوان از سنتی به صنعتی تغییر یافته که باید دلایل آن بررسی و واکاوی شود. متاسفانه سن اعتیاد در بین بانوان نیز کاهش یافته و به دوره نوجوانی رسیده است و مسئولان امر در این زمینه باید چاره‌اندیشی کنند. در این بین۶۴ درصد زنان از سوی شوهران خود معتاد می‌شوند و مابقی از طریق گروه‌های همسال خود، آرایشگاه‌ها و... که با تبلیغ مواد مخدر صنعتی برای زیبایی و بیدار ماندن در شب باعث تشویق به اعتیاد می‌شوند. باید دانست که فشارهای جامعه بر افزایش اعتیاد بی تاثیر نیست و افزایش طلاق، کودک آزاری، اختلال در نظام کار و... همه از پیامدهای اعتیاد است. در ضمن وقت نگذاشتن والدین برای دخترها و پسرهای خود، سختگیری‌ها و از آن طرف آسان گیری‌ها و... می‌تواند در افزایش این بلای خانمانسوز در کشور موثر باشد. با بررسی پیامدهای روز افزون ناشی از اعتیاد در جامعه باید گفت که تاکنون در کشور برای کاهش صدمات ناشی از این آسیب اجتماعی چندان اقدام کارشناسی و تاثیرگذاری انجام نشده است.آرمان