آیا سونامی ایدز ایران را تهدید می کند؟

مینو محرز، فوق تخصص بیماری‎های عفونی، یکی از پیشتازان درمان و مبارزه با بیماری و عفونت ویروس ایدز در ایران است و سال‌هاست در این زمینه تحقیق می‎کند، بیمار می‎بیند و حرف می‎زند، او در این مصاحبه روند گسترش این بیماری را در ایران تشریح می‎کند و البته از نگرانی‎ها و بیم‎‎های خود می‎گوید و در عین حال از تولید واکسن ایدز در دنیا خبر می‎دهد که تا چند سال ‎آینده وارد بازار می‎شود.

 

 

با هم مشروح این گفت‎وگو را می‎خوانیم.

روند تغییرات ایدز در کشور ما را چگونه ارزیابی می‎کنید؟

تغییراتی که در یکی دو سال اخیر اتفاق افتاده این است که راه انتقال ویروس عوض شده است و بیشتر از طریق تماس جنسی است و این مهم‎ترین تغییر است چون تعداد خانم‎‎ها هم چندین برابر شده است و روند ابتلا هم روبه افزایش است. هنوز نتوانستیم این روند را کنترل کنیم و هنوز باید خیلی کار کنیم. اطلاع‎رسانی درباره این بیماری از اول خیلی کم‌رنگ بوده است، و این امر هنوز هم تداوم دارد، درحالی‎که باید به‎صورت مستمر به مردم آگاهی‎رسانی شود، البته نباید وحشت ایجاد کنند.

ما باید تا سال 2020 به هدف 90‎ـ‎90‎ـ‎90 برسیم، یعنی 90 درصد افراد در معرض خطر را کشف کنیم و مورد حمایت قرار دهیم، 90درصد بیماران مبتلا را کشف کنیم. 90 درصد مبتلایان را تحت درمان ببریم، ولی ما الان یک سوم مبتلایان را کشف کرده‎ایم. تخمین ما از تعداد مبتلایان تقریبا سه برابر میزانی است که گزارش شده است.

 استراتژی وزارت بهداشت الان این است که برنامه PIT را اجرا کند و لازم نیست که به مراکز خاصی برای مشاوره و تست بیایند و هر کس که ارائه‎دهنده خدمات بهداشتی است، می‎تواند تست ارائه کند. الان قرار است در DIC‎ها تست ایدز به رایگان انجام ‎شود و تمام کسانی که به این مراکز مراجعه می‎کنند و مصرف مواد دارند می‎توانند تست شوند. و در این تست حداکثر در مدت یک ربع ساعت نتیجه آزمایش مشخص می‎شود.

از همان ابتدا، WHO به همه کشور‎ها تست داد و همان موقع مشخص شد که دریافت‌کننده‎‎های فرآورده‎‎های خونی در حدود چهار تا شش درصد مبتلا هستند؛ چون ما فاکتور هشت خونی را از فرانسه می‎آوردیم. این بیماری به ایران نیز وارد شد. در همه دنیا هم خون و فراورده‎‎های خونی اولین عامل انتقال این ویروس بود. البته خیلی زود این عامل کنترل شد و به‎تدریج ما به‎سمت انتقال جنسی می‎رفتیم که ناگهان اپیدمی در زندان‎‎ها بین مصرف‎کنندگان مواد مخدر تزریقی به علت سرنگ مشترک ایجاد شد.

بله و بعد با برنامه کاهش آسیب که ایران خیلی خوب آن را اجرا کرد. این ویروس در معتادان کنترل شد اما الان متاسفانه به‎سمت انتقال جنسی رفته است. مسئله مهم این است که جوانان نسبت به این موضوع آگاهی ندارند، آموزش و پرورش چیزی در مورد مسائل جنسی یاد نداده است، نه پدر و مادر‎ها آموزش می‎دهند و نه تلویزیون صحبت می‎کند؛ بنابراین جوانان وارد محیطی می‎شوند که همه چیز در اطراف آن‎ها هست و بالطبع وقتی آموزش ندارند خیلی زود به‎سمت آسیب‎‎های اجتماعی و بی‎بند و باری‎‎ها می‎روند. اخیرا مصرف مواد روانگردان هم به آن اضافه شده و خیلی مشکل‎ساز شده است و من اعتقاد دارم که مسئله تزریق مواد باعث افزایش ایدز خواهد شد.

اولا در مورد سکس ایمن و کلا در مورد این غریضه طبیعی باید بدانند. آموزش و پرورش باید در این مورد به دانش آموزان آموزش‎‎هایی را بدهد. سن ازدواج بالا رفته است و میزان ازدواج پایین آمده است و این یک واقعیتی است که در جامعه ما وجود دارد. بالاخره این جوانان برای پاسخ به این غریضه با هم تماس خواهند داشت، باید به آن‎ها یاد دهیم که سکس ایمن چیست و برای پیشگیری از ایدز از طریق تماس جنسی چکار باید کنند. ما در انگلیسی می‎گوییم (A .(ABC یعنی خویشتنداری که اگر فرد بتواند انجام دهد خیلی خوب است. B یعنی وفاداری؛ یعنی فرد فقط یک شریک جنسی داشته باشد. C یعنی استفاده از کاندوم. این‎ها را باید یاد بدهیم و کاندوم باید در اختیار جوانان باشد. الان کاندوم کم شده و قیمتش بالا رفته است و این مسئله برای بیماری‎‎های مقاربتی و ایدز معضل ایجاد می‎کند.

وقتی افرادی مواد روانگردان استفاده می‎کنند، نمی‎توانند تصمیم بگیرند که کار صحیح چیست؛ بنابراین اصلا از کاندوم استفاده نخواهند کرد. این ماده متانفتامین که در روانگردان‎ها وجود دارد یک مقدار نیاز‎های جنسی را هم بالا می‎برد. خیلی از کسانی که به ما مراجعه می‎کنند می‎گویند ما از این استفاده می‎کنیم، آیا این موجب ایدز می‎شود؟ و معلوم می‎شود که این مواد مورد استفاده قرار می‎گیرد.

 بله وجود دارد. هموسکشوالی (همجسن‌گرایی) وجود دارد و اخیرا موارد مثبت را در بین این افراد می‎بینیم. تماس خارج از خانواده که از نظر شرعی ازدواج موقت هم می‎تواند باشد وجود دارد، بنابراین تعداد شریک جنسی بیشتر می‎شود و از نظر پیشگیری از ایدز و بیماری‎‎های مقاربتی وقتی آگاهی نداشته باشند می‎تواند خیلی مشکل‎ساز شود.

 
  اخیرا در جامعه خیلی می‎شنویم که افراد روسپی و کسانی که تن فروشی می‎کنند بخش قابل توجهی از مبتلایان هستند، در این مورد شما وضعیت را چگونه می‎بینید؟

ما مطالعه‎ای روی این افراد در سطح ایران انجام دادیم. یک چیزی حدود ماکزیمم 4. 5 تا پنج درصد آن‎ها مبتلا بودند ولی چیزی که ما دیدیم این‎ها متاآمفتامین (روانگردان) خیلی زیاد استفاده می‎کنند، به‎خصوص آن‎هایی که اعتیاد هم دارند، برای اینکه بتوانند جواب مشتری بیشتری را بدهند و همین باعث می‎شود که از مشتری نخواهند که از کاندوم استفاده بکند.

 

 

 از نظر من این گروه از افراد هرچند اندک وجود دارند و نمی‎شود آن‎ها را انکار کرد، فقط باید آن‎ها را سالم نگه داریم تا جامعه را مبتلا نکنند و جامعه سالم بماند و این یک واقعیت است که ما سال‎‎هاست داریم می‎گوییم.

 من آمار دقیق این‎ها را ندارم چون یک تعداد از این‎ها اصلا در خیابان نمی‎ایستند و با تلفن کار می‌کنند و یک تعداد به‎طور محدود در مراکزی هستند که در آنجا تحت محافظت خدمات می‎دهند که خیلی غیررسمی است. اصلا نمی‎شود برآورد کرد. مشکل ما بیشتر با کسانی است که دچار اعتیاد می‎شوند و برای اینکه پول بیشتری به دست بیاورند، می‎خواهند مشتری بیشتری داشته باشند، این را به ما در پرسشنامه به ما گفتند؛ چون ما با برخی روسپی‎‎های شهر تهران مصاحبه کردیم، گفتند که اگر مشتری به ما پول بیشتری بدهد ما از او نمی‎خواهیم که از کاندوم استفاده کند. این به علت احتیاجی است که دارند، باید این افراد را تحت مراقبت قرار داد و اعتیاد این‎ها را درمان کرد که حداقل چنین مشکلاتی پیش نیاید. استفاده از کاندوم و فرهنگ استفاده از کاندوم در کشور ما خیلی پایین است و در این مورد باید بیشتر آموزش داده شود.

این افراد در جامعه هستند، در موارد جدیدی که شناسایی می‎شوند اصلا خودشان هم باورشان نمی‎شود که HIV دارند و آدم‎‎های کاملا معمولی هستند؛ بنابراین این‎ها در جامعه هستند و فقط باید از آن‎ها بخواهیم که بیایند و آزمایش بدهند. در این موارد جدید بعضی اوقات هیچ‎کدام کار خطرناک و خاصی هم نداشته‎اند، یعنی نه اعتیاد دارند و نه... و فقط قبل از ازدواج تماس جنسی داشته‌اند و خودشان نمی‎دانسته‌اند که مبتلا هستند و ازدواج کرده‌اند و همسرشان را هم مبتلا کرده‎اند؛ بنابراین این ویروس در سطح جامعه دارد پیش می‎رود و نمی‎شود گفت که به قسمت خاصی باید برویم، همین است که می‎گویم باید به همه جوانان آموزش داده شود که بیایند و بیشتر تست بدهند.

 اصلا چنین چیزی نیست؛ اولا همه باید این را بدانند که این یک بیماری قابل کنترل است و اگر هم بیماری را دارند باید بیایند و مشاوره بگیرند و اتفاقا خیلی هم بهتر است زیرا تحت درمان قرار می‎گیرند؛ بهترین راه پیشگیری همین است و این یک واقعیت است که ما باید افراد HIV مثبت را کشف کنیم و تحت درمان قرار دهیم چون خیلی چیز‎ها را نمی‎دانند و فکر می‎کنند که بیماری کشنده است یا آگاهی آن‎ها متعلق به دانش 30 سال پیش است؛ بنابراین وحشت می‎کنند و ممکن است اصلا نیایند. پارسال یک اتوبوسی که راه انداختند برای تست ایدز، خیلی عالی بود، گفتند بیایید تست دهید اما بعضی چنان علیه این کار شعار دادند که متوقف شد.

 

باید چنین جا‎هایی را ایجاد کنند و جوانان را تشویق کنند. متخصصان عفونی پیش من می‎آیند و می‎گویند در تهران این همه بیلبورد و تبلیغات شهری هست اما چرا حتی یکی در مورد ایدز نیست. یکی از راه‎‎های آگاهی رساندن همین کارهاست! باید برای آگاهی‎رسانی درباره ایدز بیلبورد و بنر شهری داشته باشیم و همه جا در سطح شهر راجع‌به ایدز صحبت شود.

 در مطالعاتی که کردم درصد بالایی در دوره دبیرستان هم تماس‎‎هایی داشتند و از آنجا روابط را شروع می‎کنند ولی گروه سنی که باید برای تست ایدز مراجعه کنند از 20 سالگی شروع می‌شود. ما می‎خواهیم که حداقل افراد بین 20 سال تا 50 سال همه بیایند و تست بدهند.

 بله، 100درصد. ما معتقدیم کسانی که رفتار پر خطر دارند همه باید بیایند و تست بدهند؛ رفتار پر خطر مثل تماس جنسی بدون کاندوم، چند شریک جنسی، اعتیاد، داشتن همسر و شریک جنسی هم‎زمان، استفاده از مواد روانگردان. در حال حاضر خون و فرآورده‎‎های خونی مشکل‎ساز نیست. اما آقایانی که چند شریک جنسی دارند، تعدادشان زیاد است و با وجودی که همسر دارند برخی ازدواج موقت هم دارند، حتما این افراد هم باید تست بدهند.

 تست سریع برای آزمایشگاه خصوصی را نمی‎دانم چون معمولا وزارت بهداشت به آزمایشگاه خصوصی کیت تشخیصی نمی‎دهد.

برنامه‎‎های وزارت بهداشت از نظر استراتژی و علمی چون من از اول در جریان هستم درست نوشته شده است ولی بقیه ارگان‎‎‎ها همکاری نمی‎کنند. بودجه‎ای که باید برای ایدز بگذارند هیچ‎وقت در اختیار وزارت بهداشت نیست.

 همه ارگان‎ها. ایدز فقط یک مشکل بهداشتی نیست و یک مشکل اجتماعی است و همه از بهزیستی و بیمه و... باید کمک کنند. آموزش و پرورش باید آگاهی بدهد، تلویزیون باید آگاهی درست بدهد.

 شهرداری دو تا بیلبورد درباره ایدز گذاشت آنقدر سر و صدا کردند تا برداشتند وگرنه شهرداری حاضر به کمک بود و از نظر کار‎های سلامت شهرداری خوب کار می‎کند. آن‎هایی که با این تبلیغات مخالف هستند مانند کبک سرشان را در برف فرو برده‎اند و واقعیت‎‎ها را نمی‎بینند.

نمی‎دانم. شاید فرهنگی است. نمی‎دانم چه کسانی هستند. ما مشکل شرعی در زمینه مبارزه با ایدز نداریم و تمام آیات عظام این کار را تایید کرده‎اند و از این وضعی که وجود دارد نگران شده‎اند و در همان اول اپیدمی هم که رهبر انقلاب به هر سه قوه دستور دادند. بنابراین اگر کسی مخالفت می‎کند نگرش منفی خودش است.

 صحبت من علمی است و به کار‎های دیگر کاری ندارم. من می‎گویم وقتی شما می‎گویید برنامه کاهش آسیب؛ یکی از کار‎ها دادن متادون است، یکی دادن سرنگ و سوزن است، نمی‎شود که یکی را ر‎ها کرد و بگوییم ما فقط متادون می‎دهیم. مریض به من می‎گوید من دوست دارم تزریق کنم و این را کنار نمی‎گذارم، من باید به این فرد سوزن بدهم یا نه؟ ما یاد گرفته‎ایم که خدمات بهداشتی را برای تمام مردم انجام دهیم. ما این برنامه را نداریم که آدم‎‎های بد را کنار بگذاریم، خیلی از آدم‎‎ها هستند که برای جامعه مشکل‎ساز هستند ولی باید هر طور که شده به فکر ارائه خدمات بهداشتی به آن‎ها با شیوه خودشان باشیم.

بله و یک تبصره گذاشتند که ما این معتادان را خیلی به زندان نفرستیم زیرا هرچه بیشتر کسانی را که اعتیاد دارند در یک جا جمع کنیم، امکان اینکه این بیماری‎‎ها را به هم انتقال دهند بیشتر است زیرا زندان از نظر بهداشتی جایی است که به راحتی این بیماری‎‎ها را به هم انتقال می‎دهند و از آنجا به‎جامعه آورده می‎شود و این باعث شد که به‎خاطر مواد برای مصرف شخصی به زندان فرستاده نشوند و به مراکز رسمی توزیع متادون بروند. این کار خیلی اثر کرد ولی بعد از اینکه سیستم عوض شد، تبصره‎‎ها و آیین‎نامه‎‎هایی که هنوز قانون نشده بود، متوقف ‎شد و بعد از آن دیگر تکرار نشد.

 

 

 

 الان دوباره جمعیت در زندان زیاد شده است، هر چقدر جمعیت را در زندان اضافه کنید بدتر است. جمع کردن معتادان در زندان و در یک جا غلط است، این‎ها نباید در یک جا جمع شوند.

 همیشه از نظر بهداشتی مشکل ارائه خدمات به حاشیه شهر‎ها را داریم، زیرا جزو سیستم نبوده‎اند. زمانی که برنامه‎ریزی کردند، حاشیه شهر نداشتند و از ده شروع می‎شد و تا مرکز استان می‎آمد ولی الان بسیاری از رفتار‎های پرخطر و آسیب‎‎های اجتماعی در حاشیه شهر‎ها اتفاق می‎افتد. الان دارند سیستم را عوض می‎کنند و برنامه‎ریزی جدید هم شده است تا به حاشیه شهر‎ها هم خدمات بهداشتی ارائه شود.

مسئله رشد جمعیت با مسئله افزایش و رشد بیماری ایدز را باید از هم مجزا کنیم؛ چون گروه هدف آن‎ها هم فرق می‎کنند، در مراکز بهداشتی که قبلا برای پیشگیری از حاملگی کاندوم داده می‎شد، لازم نیست کاندوم توزیع شود اما باید برای افرادی که رفتار پر خطر جنسی دارند فکری بکنیم! این برای پیشگیری از ایدز است و گروه آن‎ها نیز با خانواده‎‎هایی که باید بچه‌دار شوند، فرق می‎کند. وقتی یک دستور داده می‎شود باید به فکر بقیه هم باشند، اگر کاندوم در مراکز برای معتادان و افراد روسپی مجانی نباشد، قیمت کاندوم بالا می‎رود و الان این‎طور شده است. جوان پیش من می‎آید، می‎گویم چرا از کاندوم استفاده نمی‎کنی؟ می‎گوید گران شده است. این یک معضل است و باید برای این منظور خاص کاندوم وجود داشته باشد.

کاهش انگ در صورتی اتفاق می‎افتد که آگاهی جامعه بالا باشد. وقتی که مردم آگاهی ندارند، وحشت می‎کنند و این افراد با بیمار مبارزه می‎کنند نه با بیماری. بالا رفتن آگاهی کار رسانه‎‎هاست. باید به‎طور مستمر کار کنند چون خیلی‎ها حقایق را نمی‎دانند و فکر می‎کنند اگر کنار مریض بنشینند این بیماری را می‎گیرند و نمی‎دانند که راه‎‎های انتقال بیماری چقدر محدود است.

 بله. اکثرا همین‎طور هستند. همین‎‎ها هم باعث انتقال می‎شوند زیرا در غیر این صورت مراجعه می‎کنند و کنترل می‎کنند؛ بنابراین یا آنقدر بیمار هستند و علایم بیماری آشکار است که مشخص می‎شود و این افراد اصلا تماس جنسی ندارند تا به کسی انتقال دهند. آن کسی انتقال می‎دهد کسی است که خودش نمی‎داند و در ظاهر سالم است.

 
 این بیماری با درمان قابل کنترل است؛ مثل بیماری‎‎های مزمن دیگر مانند دیابت، تیروئید و بیماری‎‎هایی که باید دائم دارو بخورند و با دانش فعلی دارند زندگی می‎کنند و هر آن هم ممکن است درمان قاطع آن پیدا شود. ولی داروها، این بیماری را کنترل می‎کنند و دیگر HIV کشنده نیست و افراد مبتلا می‎توانند عمر طبیعی داشته باشند و این به شرطی است که مراجعه کنند و تحت درمان باشند.

این دارو‎ها تحت حمایت دولت است و هزینه چندانی برای فرد مبتلا ندارد. دارو مجانی است و تمام مراقبت و آزمایش‎‎هایی که مربوط به درمان است همه رایگان توسط وزرت بهداشت ارائه می‎شود.

بله آن‎هایی که یکی از زوجین مثبت و یکی منفی است، برای آن‎ها اسپرم واشینگ می‎کنیم و با‎ ای وی اف، خانم می‎تواند بچه‌دار شود و تاکنون هم تعداد زیادی داشته‌ایم که بچه‎دار شده‌اند. در صورتی که خانم مثبت و آقا منفی است هم می‎توانیم IUI کنیم، اسپرم آقا را به خانم تلقیح می‎کنیم و بعد هم به خانم دارو می‎دهیم تا بچه مبتلا نشود و در رحم خودش بچه را نگه می‎دارد. اگر کسانی که مبتلا هستند از قبل بدانند و درمان را برای آن‎ها شروع کنیم، این کار شدنی است. حتی در خیلی از موارد داشته‌ایم که هر دو مثبت بوده‌اند، این افراد هم می‎توانند بچه‌دار شوند، فقط باید بدانند و به موقع مراجعه کنند تا آن‎ها را تحت درمان قرار دهیم و اگر ندانند بچه هم مبتلا می‎شود. فقط معمولا از آن‎ها می‎خواهیم که به بچه شیر ندهند چون شیر دادن یکی از راه‎‎هایی است که ویروس را انتقال می‎دهد و حتی دولت امکانات تهیه شیر خشک را هم برای این افراد دارد.

خیر هنوز از نظر علمی هیچ‎کدام از این دارو‎ها تایید نشده است و چیزی که این‎بار در کنفرانس بین‎المللی ایدز ارائه شد احتمالا تا دو، سه سال آینده واکسن موثر ایدز است که استرالیا دارد رویش کار می‎کند و در آینده نزدیک وارد بازار می‎شود. واکسنی که بالای 90 درصد پیشگیری کند.

 ما از نظر اپیدمی سه تا فاز داریم؛ یکی فاز LOW، ما از آن مرحله به مرحله متمرکز آمدیم؛ یعنی الان در افراد با رفتار پرخطر بالای پنج درصد مبتلا داریم و در جمعیت کل هنوز شیوع ابتلا زیر یک درصد است ولی اگر همین‎طور پیش برویم به مرحله سوم که مرحله شیوع عمومی است می‎رسیم که مثل آفریقا و هند در حالت شیوع در جامعه عمومی تعداد مبتلایان در جمعیت کل بیشتر از یک درصد و در جمعیت پرخطر بیشتر از
پنج درصد است.

 بله.  چندتا کشور بودند که این مرحله را گذراندند و بعد کنترل کردند و بعد از اینکه مثل یک بمب ترکید و یک پیک داشتند، توانستند کنترل کنند.

تایلند یکی از آن‌هاست، 40 درصد کل جمعیتش مبتلا بودند و الان خیلی خوب کنترل کرده است. بخش مهم درآمد کشورش از SEX WORKER بود ولی توانست کنترل کند. کشور‎های آفریقایی نیز با کمک درمانی که از NGO‎‎های آمریکایی و اروپایی گرفتند در بعضی از کشور‎ها که 60 درصد جمعیت HIV مثبت بودند، به‎خصوص کشور‎های زیر صحرای آفریقا که 25 درصد جمعیتش مبتلا بودند نیز توانستند روند رشد را کنترل کنند. با اینکه ساختار بهداشتی آن‎ها از ما خیلی پایین‎تر است و زیربنای بهداشتی ما استاندارد است ولی آن‎ها توانستند کنترل کنند و آگاهی برسانند ولی ما نه؛ کشور‎های اروپایی هم که از همان اول در کنترل HIV موفق بودند.

 چون تصاعدی بالا می‎رود حساب ندارد، ممکن است دو سال دیگر و شاید زودتر اتفاق بیفتد و ممکن هم هست که الان شده باشد و ما اطلاع نداشته باشیم.

 الان اصلا لازم نیست که روی خارج سفر کرده‎ها متمرکز شوید، آن مزید بر علت می‎شود ولی اتقاق مهم در داخل است.

 در همه جای دنیا NGO‎ها با کمک دولت خیلی توانسته‌اند مو‌ثر باشند. ما متاسفانه NGO‎ای که به‎طور موثر در مورد ایدز کار کند، نداریم ولی یکی چیز خیلی خوب داریم که از NGO بهتر کار می‎کند و آن باشگاه یاران مثبت است که اولین آن در مرکز ما در بیمارستان امام خمینی (ره) بود و الان 25 تا از این باشگاه‎ها در ایران داریم و خود افراد HIV مثبت در این باشگاه‎ها هستند و آموزش می‎بینند، این‎ها بهترین افرادی هستند که می‎توانند برای کنترل ایدز در کشور موثر باشند و به دیگران آموزش بدهند.

 افراد HIV مثبت و کسانی که مبتلا نیستند ولی از افراد خانواده مبتلایان هستند، تحت سرپرستی و برنامه‎ریزی سازمان ملل هستند و در مورد بیماری و درمان آگاهی پیدا می‎کنند.

 الان دو تا خط Hot line داریم که از همه جا زنگ می‎زنند و این افراد مردم را راهنمایی می‎کنند و آموزش می‎دهند. خودشان هم توانمند می‎شوند و آگاهی پیدا می‎کنند و به سطح جامعه می‎روند و می‎توانند موارد جدید پیدا کنند و آن‎ها را راهنمایی کنند که برای درمان بیایند.

 اگر در جامعه انگ ایدز برداشته شود، این‎ها می‎توانند خیلی بیشتر کار کنند. خیلی‎‎ها اصلا نمی‎خواهند که چهره‎شان مشخص شود وگرنه می‎توانند بیشتر به تلویزیون بیایند و آگاهی دهند و بیشتر با مردم صحبت کنند.

 

به‎خاطر این انگ حتی خیلی‎‎ها هستند که خانواده درجه یک آن‎ها هم در جریان نیست. این افراد خودشان در این باشگاه توانمند می‎شوند و بعد در جامعه برای درمان سایر مبتلایان و پایبندی به درمان و مشاوره با افراد مبتلا کار می‎کنند. وقتی که اینجا جمع می‎شوند احساس می‎کنند که تنها نیستند و شروع به فعالیت می‎کنند و دیگر باعث نمی‎شوند که افراد دیگری مبتلا شوند. به‎عنوان یک NGO اینجا افرادی را داریم که می‎توانند حتی برنامه تحقیقاتی و آموزشی بنویسند. در نتیجه هم خودشان فعال هستند و احساس می‎کنند که می‎توانند کمک کنند و هم زندگی بهتری دارند و اکثرا اگر هم سابقه اعتیاد داشته‎اند ترک کرده‎اند و همدیگر را تشویق می‎کنند