آیا افرادی که دیر می‌خوابند، باهوش‌تر هستند؟

 

در این مقاله قصد داریم به مرور پژوهش‌های انجام شده پیرامون تأثیر دیر خوابیدن روی هوش و خلاقیت بپردازیم تا ببینم آیا افرادی که دیر می‌خوابند، واقعا باهوش‌تر و خلاق‌تر هستند؟

هیچ حسی بدتر از این نیست که صبح خواب بمانید. شاید با داد و فریاد مادرتان از خواب بپرید، شاید هم با صدای موبایل‌تان که چون دیر کرده‌اید و از سر کار سراغ‌تان را می‌گیرند، پشت سر هم زنگ می‌خورد (البته با این فرض که شاغل باشید).

 

بدترین قسمت قضیه اینجاست که وقتی هنوز هوش‌ و حواس‌تان سر جا نیامده، مجبورید به مادرتان توضیح دهید که چرا خواب مانده‌اید. واقعیتش این است که تا دیروقت داشتید کتاب می‌خواندید، آن هم یکی از جذاب‌ترین کتاب‌هایی که آدم دلش نمی‌آید نصفه‌ونیمه رها کند، بعدش هم مشغول تمرین تصویرسازی با نرم‌افزار اَدوبی شدید و زمان از دست‌تان در رفت.

همین که اعتراف کنید، احتمالا کامپیوترتان را تحریم می‌کنند و شب‌ها راهی جز این ندارید که زود بخوابید. سر کار هم که بروید، اوضاع بهتر از این نیست. رئیس‌تان به محض ورود یادآوری می‌کند که چوب‌خط دیرکردهای‌تان پر شده است.

 

حالا فرض کنید صاف‌ صاف توی چشم همچین آدمی نگاه کنید و بگویید: «راستش آقای رئیس، دیشب تا دیروقت داشتم روی زندگی یه جور کرم خاکی تحقیق می‌کردم!» خلاصه هیچ‌کس حاضر نیست با شنیدن چنین توجیهاتی از خواب ماندن‌های مداوم‌تان چشم‌پوشی کند.

اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که به زود خوابیدن عادت ندارید، بعید نیست هر چقدر هم که سرزنش‌تان کنند، باز به شب‌زنده‌داری ادامه دهید. تمام روز احساس خستگی می‌کنید و چون نمی‌توانید صبحِ اول وقت از خواب بیدار شوید، بسیاری از فرصت‌های شغلی از کف‌تان می‌روند، اما همچنان اصرار دارید شب‌ها تا دیروقت بیدار بمانید. انگار زود خوابیدن در ذات‌تان نیست.

بسیاری از افرادی که با خوابِ به موقع مشکل دارند، معتقدند هیچ کار خاصی نیست که ترغیب‌شان کند به خاطرش زود بیدار شوند، در عوض خیلی کارها هست که ارزش بیدار ماندن را دارند. این قبیل افراد ادعا می‌کنند شب‌ها ایده‌های خلاقانه به سرشان می‌زند، دیروقت که می‌شود تازه حس می‌کنند پرانرژی‌تر شده‌اند و سرشار از آرامش هستند.

 

وقتی دلیل این همه حالِ خوب را بپرسید، احتمالا در جواب‌تان می‌گویند شب‌ها هیچ چیزی حواس‌شان را پرت نمی‌کند و به قول خودشان، جز نوری که کم‌کم از افق پیدا می‌شود و نوید صبح را می‌دهد، هیچ مانع دیگری پیش روی‌ خود حس نمی‌کنند.

و اما پژوهش‌هایی که از هوش و خلاقیت سرشار شب‌زنده‌دارها خبر می‌دهند

جالب است بدانید بر اساس نتایج پژوهشی که در شبکه‌ی خبری آنلاینِ هافینگتُن پُست منتشر شد، افرادی که الگوی خواب طبیعی ندارند و در ایجاد الگوهای خواب تکاملی پیشقدم می‌شوند، باهوش‌تر هستند و ذهن بازتری دارند.

 

در پژوهش دیگری که در دانشگاه مادرید انجام شد، پژوهشگران پس از بررسی ۱۰۰۰ دانش‌آموز دریافتند آنهایی که به دیر خوابیدن عادت داشتند و صبح‌ها دیرتر بیدار می‌شدند، نمرات بالاتری را در آزمون‌های استدلال قیاسی کسب کردند. آزمون استدلال قیاسی به‌‌طور معمول در سنجش هوش عمومی استفاده می‌شود.

 

شکار لحظه‌های ناب خلاقیت

به گزارش پایگاه خبری اِی‌بی‌سی سایِنس (ABC Science)، پژوهشگران دانشگاه کاتولیک سِیکرِد هارت (Sacred Heart) در میلان به نتایج درخور توجهی پیرامون تأثیر دیر خوابیدن در خلاقیت دست یافتند.

 

در این پژوهش، از ۱۲۰ نفر مرد و زن در سنین مختلف خواسته شد خودشان را در یکی از این سه دسته جای دهند: دسته‌ی اول، افرادی که شب‌ها دیر می‌خوابند و صبح‌ها دیر بیدار می‌شوند؛ دسته‌ی دوم، افرادی که شب‌ها به موقع می‌خوابند و صبح‌ها زود بیدار می‌شوند و دسته‌ی سوم، افرادی که بین دسته‌ی اول و دوم قرار می‌گیرند.

 

سپس این افراد در سه آزمون مختلف که به منظور سنجش سطح تفکر خلاق طراحی شده بودند، شرکت کردند. در آخر، نتایج این آزمون‌ها بر مبنای فاکتورهایی نظیر نوآوری، جزئیات، روان بودن بیان و انعطاف‌پذیری امتیازبندی شدند.

 

پژوهشگران پس از ارزیابی نتایج اعلام کردند، افرادی که عادت داشتند شب‌ها دیر بخوابند، نمرات درخشان‌تری را در هر یک از آزمون‌ها کسب کردند. در این پژوهش مشاهده شد افرادی که شب‌ها زود می‌خوابیدند یا اینکه در حد وسط قرار داشتند، به زحمت توانستند به نمرات بالای ۵۰ دست پیدا کنند.

به گفته‌ی مارینا جامپییِترو (Marina Giampietro)، نویسنده‌ی ارشد پژوهش فوق، خلاقیت بالای افرادی که شب‌ها دیر می‌خوابند، از «رشد روحیه‌ی غیرمتعارف و قابلیت کشف راه حل‌های جایگزین و مبتکرانه» ناشی می‌شود.

بر اساس این پژوهش، افرادی که شب‌ها دیرتر از سایرین به رختخواب می‌روند، خلاق‌تر هستند. در نقطه‌ی مقابل، کارآمدی افراد سحرخیز بیشتر است. البته، همه چیز بستگی به این دارد که چطور از اوقات بیداری‌تان بهره می‌برید.

افراد سحرخیز، ساعات آغازین صبح را به انجام فعالیت‌های روزمره مثل ورزش، تهیه‌ی صبحانه و آماده شدن برای رفتن به سر کار اختصاص می‌دهند. اما شب‌زنده‌دارها بهره‌ی به مراتب باکیفیت‌تری از اوقات بیداری‌شان در طول شب می‌برند و این زمان را به نوآوری و طرح ایده‌های خلاقانه می‌گذرانند.

بهره‌وری مطلوب‌تر در ساعات بیداری

افرادی که ۶ صبح از رختخواب بیرون می‌آیند، معمولا ساعت ۹ از منزل خارج می‌شوند و این یعنی وقتی ۵ عصر شد، حسابی خسته‌ی خسته هستند. این افراد اگرچه روزشان را پرانرژی شروع می‌کنند، به نزدیکی‌های عصر که می‌رسند، همه‌ی انرژی‌شان تخلیه شده است.

 

در واقع، افراد سحرخیز، نیمه‌ی دوم روز را به خستگی و کوفتگی می‌گذرانند. در همین ارتباط، پژوهشگران دانشگاه لیژ در بلژیک، ۱۵ نفر از افرادی را که صبح‌ها خیلی زود بیدار می‌شدند و ۱۵ نفر دیگر را که شب‌ها خیلی دیر می‌خوابیدند، بررسی کردند.

 

فعالیت مغزی شرکت‌کنندگان در این پژوهش به محض بیدار شدن از خواب و نیز ۱۰ ساعت و نیم بعد از بیدار شدن اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد سطح عملکرد مغز در هر دو گروه در ابتدای بیدار شدن از خواب یکسان بوده است. اما بعد از ۱۰ ساعت مشاهده شد فعالیت مغزی در نواحی مرتبط با تمرکز و ساعت شبانه‌روزی بدن، به ویژه در افرادی که خیلی زود بیدار می‌شدند کاهش یافت.

 

زندگی کم‌تنش‌تر

در پژوهشی که نتایج آن در پایگاه خبری بی‌بی‌سی در دسترس است، جمعی از پژوهشگران در وِست‌مینیستِر از آب دهان ۴۲ نفر با الگوهای خواب متفاوت، نمونه‌‌برداری کردند. تهیه‌ی نمونه‌ها طی دو روز انجام گرفت و از هر شرکت کننده ۸ نمونه جمع‌آوری شد.

 

نتایج بررسی نمونه‌ها نشان داد سطح کورتیزول (هورمون استرس) در افرادی که صبح‌ها زودتر از سایرین بیدار می‌شدند، بالاتر بوده است. همچنین، این افراد از دردهای ماهیچه‌ای، علائم سرماخوردگی و سردرد شکایت داشتند. پژوهشگران در مجموع دریافتند افرادی که شب‌ها دیرتر می‌خوابیدند، در وضعیت مطلوب‌تری به سر‌می‌بردند.

افزون بر اینها مشاهده شد افراد سحرخیز از قدرت تمرکز قابل توجهی برخوردار بودند، زندگی پرمشغله‌تری داشتند، تنش‌های بیشتری را در طول روز تجربه می‌کردند، زیادتر عصبانی می‌شدند و خلاصه اینکه انرژی چندانی در پایان روز برای‌شان باقی نمی‌ماند. این در حالی است که شب‌زنده‌دارها فراغت خاطر بیشتری داشتند و سرشان خیلی شلوغ نبود.

کلام آخر

در این مقاله، از خلاقیت و بهره‌وری افرادی گفته شد که به دیر خوابیدن عادت دارند. لازم به ذکر است هدف‌مان از اشاره به پژوهش‌هایی که خواندید، به هیچ‌وجه این نیست که بگوییم دیر خوابیدن از به موقع خوابیدن بهتر است، چرا که در نقطه‌ی مقابل می‌توان به انبوه مقالاتی نیز اشاره کرد که در مورد مضرات دیر خوابیدن نوشته شده‌اند. خلاصه‌ی کلام اینکه مقاله‌ی حاضر، صرفا جهت اطلاع‌رسانی در خصوص جدیدترین پژوهش‌های علمی پیرامون تأثیر دیر خوابیدن بر خلاقیت تهیه شده است و به هیچ‌وجه جنبه‌ی تجویزی ندارد.