به گزارش شفا آنلاین، دفعه اول نیست که برای پیدا کردن آمار و ارقام به مشکل می خورم! متاسفانه دسترسی به آمار درست و درمان در بسیاری زمینه ها، اصلا ممکن نیست؛ از تعداد یارانه بگیرها گرفته تا حساسیت هایی که در موردش وجود دارد، بیشتر از سایر موارد غیرعلنی مانده؛ فقط امیدوارم دست اندرکاران قبل از آنکه خیلی دیر شود، به فکر هشدار دادن و آموزش مردم بیفتند. تا به حال از لاپوشانی آمار واقعی تعداد معتادان، میزان طلاق ها، تعداد مبتلایان به ایدز و... کم صدمه نخورده ایم!

می خواستم آمار الکلی های کشور، میزان مصرف الکل، بازه سنی مصرف کنندگان و... را پیدا کنم، اما پیدا کردن این آمار بی شباهت به پیدا کردن سوزن در انبار کاه نبود!


خبرهای ضد و نقیض

در ماه های اول سال 94، یک روز علی اکبر سیاری، معاون وزارت بهداشت در دیدار با مسوولان نیروی انتظامی اعلام کرد که میزان مصرف سالانه الکل در کشور 420 میلیون لیتری الکل را در ایران اشتباه خواند!

ماجرا از این قرار بود که بعد از اعلام میزان مصرف الکل در ایران توسط معاون وزیر بهداشت، روزبه کردونی با اشاره به آمار و ارقام موجود، سعی کرد ثابت کند که این آمار اشتباه است: «شاخص مصرف الکل در جهان معمولا به صورت مصرف سرانه افراد بالای 15 سال بیان می شود و طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی مصرف سرانه جهانی الکل برای افراد بالای 15 سال بین شش تا هفت لیتر است. با این وصف، طبیعی است این انتظار وجود داشته باشد که در جمهوری اسلامی ایران هم به عنوان کشوری که 98 درصد مردم آن مسلمان هستند میزان سرانه مصرف الکل حداقل مانند سایر کشورهای مسلمان باشد».

کردنی در ادامه صحبت هایش به آمار و ارقام موجود اشاره کرد و افزود: «با توجه به اینکه 52 میلیون نفر از جمعیت کشور ما، بین 15 تا 64 سال هستند، اگر آمار 420 میلیون لیتری درست باشد، میزان سرانه مصرف الکل در کشور برای افراد بین 15 تا 64 سال، بیش از هشت لیتر خواهدشد که این رقم دو لیتر بالاتر از متوسط جهانی است(!) و به هیچ عنوان با واقعیت های اجتماعی کشور تطابق ندارد و با هیچ عقل و منطقی نمی توان پذیرفت میزان مصرف الکل در کشور ما، با تقیدات مذهبی و فرهنگی مردم و همچنین با توجه به این موضوع که خرید و فروش مشروبات الکلی در ایران ممنوع است و براساس قانون مجازات اسلامی در ایران، نوشیدن مشروبات الکلی برای مسلمانان جرم محسوب می شود، چهار تا هشت برابر سایر کشورهای مسلمان و معادل کشورهایی نظیر ارمنستان، بلغارستان، کانادا، قبرس، اکوادور، یونان و مکزیک باشد!»طبق آمار منتشرشده سازمان بهداشت جهانی هم اکنون مصرف الکل، سالانه سبب مرگ سه میلیون و 300 هزار نفر در جهان است و یک سوم بیماری های قلبی و عروقی و دیابت ناشی از مصرف الکل است.نکته دیگر اینکه در سال 2012 بیش از 30 درصد از مرگ و میرها در بین پنج کشوری پرمصرف الکل در دنیا، ناشی از سوءمصرف همین ماده بوده است؛ این آمار در رده بندی جهانی کمتر از شش درصد است!

سازمان بهداشت جهانی آمار داد

در وانفسای بی خبری و بی آماری، سازمان بهداشت جهانی نتایج بررسی هایش درخصوص میزان مصرف الکل در تمام کشورهای دنیا در سال 2011-2010 را منتشر کرد که بر آن اساس، ایران بین 199 کشور، رتبه 166 را دارد و 20 کشور پرمصرف الکل در دنیا به ترتیب عبارتند از: بلاروس، مولداوی، لیتوانی، روسیه، رومانی، اوکراین، آندورا، مجارستان، جمهوری چک، اسلواکی، پرتغال، صربستان، گرانادا، لهستان، لتونی، فنلاند، کره جنوبی، فرانسه، استرالیا و کرواسی.

اما در همین تحقیقات، آمار دیگری هم در مورد الکلی های ایران بود؛ در رتبه بندی کشورها براساس مصرف سنگین الکل ، ایران رتبه نوزدهم را کسب کرده! به عبارت دیگر، با اینکه ایران در زمینه مصرف مشروبات الکلی رتبه پایین دارد، در رده بندی مصرف سنگین مشروبات الکلی نوزدهم است.

در این گزارش آمده که هر فرد الکلی در ایران، سالانه 25 لیتر الکل مصرف می کند که این رقم دو برابر یک شهروند آمریکایی و حتی بیشتر از شهروندان روسی است که در جان مشهور به مصرف بالای الکل هستند. بد نیست بدانید در این مورد رتبه روسیه 30، آلمان 83، بریتانیا 95، آمریکا 104، ایتالیا 150 و رتبه عربستان 184 بود.

آمار پلیس چه می گوید؟

بنابر آمار ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ستاد مبارزه با مواد مخدر، «سالانه حدود 80 میلیون لیتر مشروبات الکلی به ارزش 730 میلیون دلار وارد ایران می شود.» همچنین به گفته اسماعیل احمدی مقدم، فرمانده سابق نیروی انتظامی، پلیس تنها 25 درصد از این قاچاق را می تواند کشف کند. ضمن اینکه علاوه بر مشروبات قاچاق، افرادی در ایران مشروبات الکلی دست ساز و زیرپله ای هم تولید می کنند که هیچ آماری از آنها در دست نیست.

در مورد تعداد الکلی ها و کسانی که به صورت مداوم الکل مصرف می کنند هم، آمار رسمی در دست نداریم. تنها آماری که درباره شان اعلام شده، باز بر می گردد به دوره فرماندهی انتظامی اسماعیل احمدی مقدم که آن هم جار و جنجال های زیادی را در زمان خودش به همراه داشت: «تعداد معتادان به الکل یک دهم معتادان به مواد مخدر است و با توجه به تعداد یک میلیون  و 300 هزار معتاد مواد مخدری در کشور، تعداد الکلی ها در ایران 130 هزار نفر است».

البته علی هاشمی دبیر کل اسبق ستاد مبارزه با موادمخدر در مصاحبه ای تعداد معتادان را حدود چهار میلیون نفر اعلام کرد که با این آمار، تعداد دائم الخمرها به 400 هزار نفر می رسد.

هر دوی این آمارها باعث حرف و حدیث های زیادی شد و تعدادی آن را نادرست دانستند اما خوبی اش این بود که بعد از رسانه ای شدن این آمار و ارقام، مسوولان سازمان بهزیستی بالاخره از راه اندازی اولین مرکز ترک اعتیاد به الکل خبر دادند.

یک اشتباه لُپی

روز چهارم مرداد ماه 94، یعنی دو روز بعد از انتشار خبر مصرف سالانه 420 میلیون لیتری الک توسط معاون بهداشت، مسوولان وزارت بهداشت، آمار معاون بهداشت را مردود اعلام کردند: «پیرو انتشار اخباری مبنی بر مصرف الکل در کشور به نقل از معاون بهداشت که با ارائه آمار و ارقام غیرواقعی در بعضی از رسانه ها همراه بود، به اطلاع  می رساند به رغم افزایش پدیده قاچاق، آمار ارائه شده به نقل از ایشان صحیح نمی باشد که به احتمال زیاد به طور سهوی درج شده است.

بدیهی است با توجه به حوزه ماموریتی ایشان (معاونت بهداشت) صرفا تاکید بر سوءمصرف و تاثیرات مخرب بر سلامتی مد نظر بوده است که این امر خود موجب نگرانی درخصوص عوارض و آسیب های حاد و مزمن ناشی از مصرف الکل بر ارگان های حیاتی بدن خواهدبود. لذا مقادیر ذکر شده در رسانه ها درخصوص میزان مصرف الکل مورد تایید وزارت بهداشت نمی باشد»!

پناهی برای الکلی های وامانده

همزمان با آمار دادستان تهران، علی اسدی، معاون اداره سلامت اجتماعی، اعتیاد و روان وزارت بهداشت از برنامه این وزارت خانه برای گسترش مراکز ترک الکل به صورت ادغام یافته با مراکز متادون درمانی خبر داد؛ خبری که سال گذشته هم اعلام شده بود: «مراکز ترک الکل فعلا در مراکز درمان متادون، فعالیت می کنند، چرا که الکل نیز مانند مواد مخدر نوعی اعتیاد است و برای ترک آن مراکز  جداگانه ایجاد نمی کنیم که از هزینه های اضافی پیشگیری شود. گسترش این مراکز جزو برنامه های امسال وزارت بهداشت است و زیرساخت ای مناسب، پزشک، پرستار و درمان روان شناسی هم برای آنها تدارک دیده شده است».به گفته معاون اداره سلامت روان وزارت بهداشت قرار است حدود 100 تا 150 مرکز ترک الکل، در مراکز MMT که با بخش خصوصی همکاری می کنند، برای دریافت مجوز اقدام کنند.

الکلی های ما «مناسبتی» اند!

در گفت و گوی «تماشاگران امروز» با دکتر جمال شمس، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، روان پزشک و دارای مدرک PHD اعتیاد، درخصوص میزان شیوع مصرف الکل در ایران، باز این جواب تکراری را شنیدیم که: «امار واقعی از میزان مصرف الکل در کشور نداریم که بخواهیم به آن استناد کنیم؛ در واقع تا به حال چند پروژه کوچک در بعضی موسسات مختلف انجام شده که داده ها و اطلاعات مناسب و قابل استنادی نیستند. بنابراین بنده هیچ اظهارنظری در مورد آمار و ارقام موجود و صحت و سقم شان نمی کنم اما با توجه به اینکه جامعه اسلامی و جوانی هستیم، می توانم بگویم الکل یکی از موارد تهدیدکننده جامعه مان محسوب می شود».

خوشبختانه دکتر شمس به موضوع جالبی هم اشاره می کند که شاید موضوع رتبه 19 الکلی های ایران را روشن کند: «برای توضیح این مساله باید به الگوی مصرف الکل در میان مصرف کنندگان ایرانی نگاه کنیم. در کل سه نوع الگوی مصرف الکل وجود دارد: دسته اول Social drinkers است؛ یعنی افرادی که مصرف روزمره الکل دارند اما میزان مصرف شان کنترل شده و محدود است و به حد سمی و Toxic نیست که مست و لایعقل شان کند و دچار «مهارگسیختگی رفتاری» شوند.

تعداد این نوع از مصرف کنندگان الکل در ایران بسیار بسیار محدود است و شاید هم اصلا نداشته باشیم. اما در کشورهای دیگر، الگوی مصرف غالب همین Social drinker است. دسته دیگر Binge drinkers هستند؛ این نوع از مصرف کنندگان الکل، در موقعیت های خاص مقدار بسیار زیادی الکل مصرف می کنند، مثلا در عروسی ها، پارتی ها و... حجم بالایی از الکل مصرف می کنند و به نظر می رسد گزارش سازمان جهانی بهداشت هم به همین موضوع اشاره دارد. این افراد، مصرف گهگاهی و مناسبتی دارند اما بسیار بسیار بیشتر از ظرفیت شان مصرف می کنند و مست و لایعقل شده، دچار مهارگسیختگی رفتاری و نیز علایم مسمومیت شدید، ممکن است حتی دچار ایست قلبی- تنفسی و حتی مرگ شوند؛ به خصوص اگر همزمان با الکل، از مواد مخدر هم استفاده کرده باشند. اما الگوی سوم، الگوی وابستگی به الکل است که احتمالا این نوع مشروب خواران هم در ایران، نسبت به سایر کشورها کمتر هستند. این افراد وابسته و معتاد به الکلند و برای گذران زندگی روزمره و معمولی شان مجبورند هر روز مقداری الکل بنوشند و در صورت عدم مصرف، علایمی مثل بی قراری، لرزش بدن، اضطراب، عصبانیت، تحریک پذیری و در موارد شدیدتر دچار تشنج می شوند».

ژنتیک هم نقش دارد

دکتر جمال شمس، روانپزشک به نکته جالبی در مورد اعتیاد به مصرف الکل اشاره می کند و می گوید: «در بین اعتیاد به مواد مختلف، اعتیاد به الکل ریشه قوی تری در ژنتیک دارد؛ یعنی فردی که والدین الکلی دارد، احتمال الکلی شدنش بیشتر است. درواقع متابولیزه شدن الکل در کبد بعضی افراد با عموم متفاوت. این افراد به اصطلاح Rapid Metabolizer را به ارث می برند، بیشتر در معرض اعتیاد به الکل قرار دارند. چون پاسخ شرطی بهتری در آنها شکل می گیرد.»

چرا قبح مشروب خواری از بین رفته؟

قبلا اگر کسی الکل مصرف می کرد، کاملا بی سر و صدا این کار را انجام می داد و شاید خیلی وقت ها رویش نمی شد این موضوع را به صمیمی ترین دوستانش هم بگوید اما حالا در برخی مهمانی ها اگر بگویی «من مشروب نمی خورم»، بقیه طوری نگاهت می کنند انگار موجود عجیب و غریبی هستی. واقعا چه اتفاقی افتاده؟!

دکتر شمس، روان پزشک و دانشیار دانشگاه شهید بهشتی در این مورد پاسخ می دهد: «برای روشن شدن پاسخ این سوال باید به سبب شناسی مصرف مواد و به خصوص سبب شناسی مصرف الکل رجوع کنیم. مسلما فرهنگ و نگرش مردم یک جامعه نسبت به الکل می تواند تغییر کند و وجود مسائل اجتماعی از جمله رسانه های جمعی، فیلم و اینترنت و همین طور الگوبرداری از شخصیت های کاریزماتیک و البته نامناسب برای جوانان و نوجوانان، نیز فاکتورهای جامعه شناسی در سبب شناسی مصرف مواد و الکل نقش دارد و می تواند قبح مصرف این ماده- و سایر مواد اعتیادآور که روزگاری مصرف شان زشت و ناپسند بوده- را بشکند و حتی ابزاری برای جلب توجه، فخرفروشی، ادای روشن فکری و... شود.

کلا برای جلوگیری از مصرف مواد مضر، هم باید از لحاظ اجتماعی حد و حدودهایی مشخص باشد و هم افراد باید آموزش ببینند که وقتی در معرض این گونه مواد قرار می گیرند، بتوانند در برابر وسوسه ها خود را کنترل کنند. این آموزش ها باید توسط خانواده ها، آموزش و پرورش و سایر ارگان های وابسته صورت گیرد».

رانندگان مست، مسوولان هوشیار...

دو ماه پیش، وقتی عباس جعفری دولت آبادی، دادستان کشور، در اولین جلسه شورای معاونان دادستانی تهران درباره افزایش رانندگی در حال مستی در تهران خبر داد، با اعلام اینکه در سال 94، دو هزار و 900 پرونده درباره رانندگی در حال مستی در شهر تهران تشکیل شده، این وضعیت را هشداردهنده خواند. البته او تنها کسی نبود که نگران رانندگان مست بود؛ چند روز قبل از آغاز سال 95 هم، جریمه رانندگی در حال مستی و تحت تاثیر داروهای روان گردان، یکی از جریمه هایی بود که افزایش دوبرابری داشت؛ یعنی از 200 هزار تومان به 400 هزار تومان جریمه افزایش یافت. به اضافه معرفی به مراجع قضایی.

 البته پلیس راهنمایی و رانندگی سال گذشته میزان مثبت بودن تست های الکل رانندگان را اعلام نکرد اما این آمار در سال های قبلش هم خوب نبود؛ مثلا در شش ماه اول سال 90، طبق آمار اعلام شده توسط حسین رحیمی، رییس پلیس راهور وقت تهران، تست الکل 68 راننده مثبت بوده و این رقم در سال 91 به 130 راننده افزایش پیدا کرد. در هشت ماه اول سال 92 هم، بیش از 300 راننده تهرانی مشکوک به مصرف انواع مواد، تست الکل، مواد مخدر و انواع روان گردان ها تست الکل دادند که نتیجه تست بیش از 60درصدشان مثبت بود.

ما بیشتر مسموم می شویم

در خبرهای سه سال پیش، سعید صفاتیان، مدیر کل سابق ستاد مبارزه با مواد مخدر در مورد اصل یا تقلبی بودن مشروبات الکلی موجود در بازار ایران اطلاعات جالبی داده بود: «یک شیشه مشروب الکلی در فروشگاهی در پاریس به قیمت 25 دلار یعنی چیزی حدود 80 هزار تومان فروخته می شود اما همان جنس در ایران قیمتش 70 هزار تومان است؛ کدام جنس خارجی وجود دارد که به صورت قاچاق وارد کشور شده و ارزان تر از خارج فروخته شود؟! این موضوع نشان می دهد که بیشتر برندهای موجود در کشورهای اطراف به صورت تقلبی تولید می شوند که بیشتر برندهای موجود در کشورهای اطراف به صورت تقلبی تولید می شوند که مواد موجود در آنها آسیب بیشتری به بدن می رساند».

شاهد این ادعای صفاتیان هم اپیدمی مسمومیت در زنجان و امثال آن است. به گفته صفاتیان، همین است که الکلی های ایران «عرق سگی» و انواع مشروبات دست ساز را ترجیح می دهند. او به نکته دیگری هم در صحبت هایش اشاره کرده بود: «در کشورهای خارجی شروع مصرف الکل از آب جو که درصد پایینی الکل دارد، آغاز می شود و کم کم مصرف کننده به سمت مشروبات الکلی با درصد 35 به بالا می رود. اما متاسفانه شروع مصرف در ایران با دلایل مختلف با «عرق سگی» است که میزان الکل آن بالای 40 درصد است. در نتیجه مصرف کنندگان ایرانی بعد از یکی دو سال دچار مشکلاتی می شوند که یک خارجی پس از سال ها مصرف دچار آن می شود».

دکتر شمس هم، به نوع دیگری به همین موضوع می پردازد و می گوید: «اضطراب شدید، کم رویی، ترس شدید و... همگی از مواردی هستند که ممکن است افراد را به سمت خوددرمانی با الکل سوق دهند اما همه این مشکلات، درمان های مطمئن و تخصصی بروید که مصرف این ماده اثرات منفی بی شماری بر دستگاه گوارش، قلب و عروق و مغز دارد. البته مشروبات الکلی موجود در بازار ایران از این هم مضرترند! این مشروبات به Palcohol معروفند و به صورت اسانس هایی تولید می شوند و در کارگاه هایی- که لزوما در داخل کشور نیست و ممکن است در کشورهای همجوار باشند- با الکل اتیلیک و مواد دیگر مخلوط شده، در بسته بندی های شکیل، به عنوان مشروب درجه یک در بازار مصرف به فروش می رسند. این نوع مشروب ها خطر و عوارضی به مراتب شدیدتر از مشروبات الکلی دارند که به روش های معمول تخمیری و غیرتخمیری تولید می شوند».

باید فکری کرد...

در آمارها آمده بود که شش درصد از دانشجویان کشور مواد مخدر و مشروبات الکلی مصرف می کنند؛ وقتی از دکتر شمس خواستیم در مورد صحت و سقم این آمار اظهارنظر کند، گفت: «من به هیچ آماری صحه نمی گذارم یا تکذیبش نمی کنم؛ تنها چیزی که می توانم در این مورد بگویم این است که اگر جوانان جامعه ما درگیر اعتیاد به انواع مواد هستند، دانشجویان هم به عنوان بخشی از جمعیت جوان کشور درگیر این مشکل هستند و باید برای این جمعیت هم به طور خاص، فکری کرد». تماشاگران امروز