"خشونت سفید" را می‌شناسید؟

نگاه كوچكی به خبرها نشان می‌دهد كم ‌نیستند مواردی شامل باج‌خواهی و تهدید به بی‌آبرویی با انتشار عكس و اطلاعات شخصی، ردیابی و آزار مداوم، متلك‌گویی، درخواست رابطه جنسی و اجبار به برقراری رابطه، كلاهبرداری و بسیاری از مصادیق دیگری كه همه آنها تحت عنوان «خشونت آنلاین»، «خشونت اینترنتی» یا «خشونت سفید» شناخته می‌شوند.

جالب اینجاست كه حتی با این كه تكنولوژی تا حدودی فاصله‌های طبقاتی و جنسیتی را كم كرده، اما باز هم مانند سایر خشونت‌ها، بیشترین قربانیان خشونت اینترنتی را زنان تشكیل می‌دهند كه گاهی زندگی خانوادگی و اجتماعی آنها را شدیدا با چالش مواجه می‌كند. شاید مهمترین نمونه‌های این اتفاق را بتوان پسر جنجالی تلگرام دانست که انتشار عکس‌هایش با تعدادی از دختران در شبکه‌های اجتماعی خبرساز شد و برای این دختران مشكلاتی را به وجود آورد یا ماجرای مینو خالقی كه انتشار عكس‌های شخصی منتسب به او،‌ سبب شد حتی بعد از رای آوردن در انتخابات مجلس، از راه یافتن به ساختمان بهارستان و فعالیت سیاسی بازبماند و dh هنرپیشه‌هایی كه به دلایل مختلف آماج حمله‌های تند كلامی و جملات زننده قرار می‌گیرند، مانند آنچه اخیرا اعتراض نفیسه روشن را به همراه داشته است.

جدول زیر نگاهی است به برخی از خشونت‌هایی كه علیه زنان از طریق فضای مجازی رخ داده:

بدیهی است مواردی كه در جدول بالا به آنها اشاره شد، تنها مشتی نمونه خروار و بخشی از دایره‌ای است كه شعاع بزرگتری از زنان را شامل می‌شود؛ اما با فرهنگ پنهان‌كاری از ترس آبرو، بسیاری از این موارد گزارش داده نمی‌شود و به جای پیگیری، با باج دادن به فرد مزاحم، بر این آزار سرپوش گذاشته می‌شود.

خشونت آنلاین؛ ناهنجاری اجتماعی نوپدید

این خشونت‌ها همیشه هم برای كسب منفعت خاصی نیستند، بلكه گاهی از روی ناآگاهی انجام می‌شوند و در مواردی ریشه در دور كردن زنان از فضاهای عمومی دارند. این فضای عمومی كه حالا جايش را از خیابان به اینترنت داده، قلمرویی است كه در بعضی فرهنگ‌ها تسلط مردانه‌ای بر آن حاكم است و عده‌ای تلاش می‌كنند همچنان این سیطره قدرت حفظ شود؛ به عنوان مثال، انواع شوخی‌های زننده در قالب طنز درباره زنان یا استیكرهایی كه از روی عكس زنان ساخته می‌شد و عده‌ای را مجبور كرد به خاطر ترس از تبدیل عكسشان به استیكرهای خنده‌دار یا مستهجن، در پروفایلشان هر عكسی قرار دهند به جز آنچه بیانگر هویت خودشان است.

موضوعی كه دكتر مهناز امیرپور، جامعه‌شناس، درباره آن می‌گوید: این شبکه‌ها یکی از دستاوردهای عصر اطلاعات و ارتباطات بوده و ارمغان آن‌ها برای جوامع، ترکیبی از فرصت‌ها و تهدیدهاست. با افزایش اطلاعات و ارتباطات اجتماعی، امید افراد بالا رفته و زمینه مشارکت، آموزش و زمینه‌های ارتباطاتی را فراهم کرده، اما از سوی دیگر خشم را نیز ایجاد کرده و سبب شده در این فضای سایبری، کنشگران انواع خشونت‌های زبانی، جنسی، عاطفی، روانی و... را نسبت به یکدیگر ایجاد کنند و در این بین زنان به عنوان قشر آسیب‌پذیر‌تر جامعه در کانون این خشونت‌های آنلاین قرار گرفته‌اند.

وی خشونت سفید یا آنلاین را یک نوع ناهنجاری اجتماعی نوپدید توصیف می‌کند و می‌گوید: آسیب‌های خشونت‌های آنلاین کمتر از دیگر انواع خشونت‌های فیزیکی نیست، ولی به نظر می‌رسد تا زمانی که افراد جامعه خود در دام آزار جسمی، جنسی، بی‌آبرویی و کلاهبرداری نیفتاده‌اند، از این آسیب اجتماعی غفلت می‌کنند.

این جامعه‌شناس همچنین اشاره می‌كند: به دلیل ماهیت فضای مجازی که امکان انتشار سریع و فراگیر مطالب، عکس‌ها و فیلم‌ها را به افراد می‌دهد، قربانی در موقعیتی قرار می‌گیرد که برای پیشگیری از آبروریزی احتمالی مجبور می‌شود به ارتباطی تن بدهد که تمایلی به آن ندارد. این خشونت چنان تأثیر عمیقی بر سلامت روانی افراد بر جای می‌گذارد که به هیچ وجه نمی‌توان از کنار آن بی‌تفاوت گذشت و تصور کرد اتفاق خاصی روی نداده است.

عده‌ای درباره این خشونت‌ها معتقدند به دلیل این كه زنان، بخش زیادی از اعضای این شبكه‌ها هستند، این خطرها بیشتر آنها را تهدید می‌كند و برای كاهش این آسیب‌ها، استفاده كمتر از شبكه‌های ارتباطی تلگرام، اینستاگرام و ... را پیشنهاد می‌دهند. اما دکتر سید یعقوب موسوی، دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه الزهرا در این زمینه می‌گوید: این حضور زياد زنان در فضاي مجازي جای تعجب ندارد. از آنجا که زنان فرصت کمتری برای حضور اجتماعی و فرهنگی دارند، مدام زیر ذره‌بین‌های کنترلگر هستند و زمینه برای فعالیت آنها به اندازه مردان فراهم نیست بنابراين بیشترین استفاده‌کنندگان از فضاهای مجازی می‌شوند.

این جامعه‌شناس با اشاره به این كه شبکه‌های اجتماعی می‌توانند مانند یک دانشگاه عمومی مجازی عمل کرده و کلاس درس توده‌های مردم شوند، درباره آسیب‌هایی كه به همراه دارند، می‌گوید: این مسائل به دلیل ناآشنایی با استفاده صحیح از چنین فضاهایی است. یعنی ما وسیله‌ای را داریم ولی فرهنگ استفاده از آن را نداریم. ضمن این که سرخوردگی‌ها، شتاب‌زدگی‌ها، هیجان برای اعلام حضور و نبودن فضای فرهنگی، اجتماعی و حتی تفریحی لازم به این موارد دامن می‌زند.

دكتر موسوی تاكید می‌كند: در زمینه استفاده از فضای مجازی در مرحله آزمون و خطا هستیم. در آینده کاربران این ابزارها به این نتیجه می‌رسند که چطور باید از آنها استفاده کرد و در شیوه‌های موجود اصلاح و بازاندیشی صورت می‌گیرد. از آنجا که این ابزارها وارداتی است، درباره استفاده از آنها آسیب‌پذیریم و کمی طول می‌کشد تا فرهنگ استفاده از آن به دست بیاید. تجربه نشان داده قطع و محدود کردن این ابزارها فایده‌ای ندارد؛ همانطور که در ویدئو و ماهواره این موضوع را شاهد بودیم. باید به فکر راه‌های مناسب برای فرهنگ‌سازی بود.

مجازات خشونت‌های اینترنتی در قانون چیست؟

اما در كنار كار فرهنگی، نقش حمایتگر قانون در این زمینه چیست و آیا پلیس فتا می‌تواند با استنادات قانونی كافی، با این مزاحمت‌ها برخورد جدی و قاطعانه داشته باشد؟ جدول زیر نگاهی است به بعضی از مواد قانونی مطرح شده در قانون مجازات جرایم رایانه‌ای كه با استناد به آنها، فردی كه جرم اینترنتی انجام داده مورد مجازات قرار می‌گیرد؛

با اين همه،‌ هرچند در كنار این مواد قانونی، موادی از قانون مجازات اسلامی هم هست كه می‌توان درباره انواع مزاحمت از آنها كمك گرفت؛ اما از آنجا كه بیشتر این جرایم علیه زنان صورت می‌گیرد، به نظر می‌رسد لازم است حمایت‌های قانونی بیشتری از آنها وجود داشته باشد؛ خلائی كه درباره خشونت خانگی و حمايت از زنان آسيب‌ديده در خانه هم احساس می‌شود.خبرآنلاین