آمادگی‌های ضروری پیش از انجام آزمایشات

به گزارش شفا آنلاین، به بیانی دیگر، تمامی موارد فوق می‌توانند از منابع بالقوه صحت و خطا در نتایج تست‌های آزمایشگاهی به حساب آیند.

       نوشتار حاضر به اهم نکاتی که بیماران باید پیش از انجام تست‌های آزمایشگاهی از جمله چربی‌های خون، اسید اوریک، هموگلوبین و غلظت خون و.... به آنها توجه داشته باشند، اشاره دارد که قسمتی از آن در شماره قبل از نظر گذشت.

خوردن و نوشیدن: مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌ها
        بر نتایج بسیاری از تست‌های آزمایشگاهی تاثیر می‌گذارد. قند خون، انواع چربی‌ها، اسید اوریک، اوره و... از جمله موادی هستند که تحت تاثیر مصرف مواد غذایی قرار می‌گیرند. مثلا یک غذای چرب به افزایش غلظت تری‌گلیسریدهای سرم منجر می‌شود. در عوض متعاقب صرف غذاهای حاوی پروتئین یا نوکلئوتید بالا سطح اوره و اسید اوریک افزایش می‌یابد. مصرف غذا و نوشیدنی‌ها حتی غلظت بسیاری از هورمون‌ها را نیز دچار تغییر می‌سازد.

انسولین و گاسترین (هورومونی که در تولید اسید معده نقش دارد) مثال‌هایی هستند که نمونه‌های پس از مصرف غذا و نمونه‌های ناشتا در مورد آنها تغییرات چشم‌گیری را نشان می‌دهند. سطح داروها در خون نیز تحت تاثیر مصرف غذا قرار می‌گیرد، زیرا جذب اکثر داروها از روده پس از صرف غذا کند می‌شود. کافئین چای و قهوه و برخی دیگر از نوشیدنی‌ها اثرات شدیدی بر برخی از مواد دارند، به عنوان مثال مصرف کافئین به واسطه افزایش اپی‌نفرین سبب افزایش قند خون می‌شود. همچنین غلظت کورتیزول پلاسما پس از 3 ساعت تا 50 درصد افزایش می‌یابد.

 باید توجه داشت که تاثیر غذا بر غلظت مواد موجود در خون به دو عامل بستگی دارد: 1) ترکیب غذای صرف شده، 2) زمان طی شده از صرف غذا تا هنگام نمونه‌گیری. به منظور پرهیز از تفسیر نادرست نتایج آزمایشگاهی به صورت کلی توصیه می‌شود که نمونه‌گیری همیشه بعد از 12 ساعت ناشتایی و کاهش فعالیت بدنی انجام شود.

        چربی‌ها: تغییرات چربی‌های خون پس از صرف غذا کاملا به اثبات رسیده است. زمانی که ما غذای پرچربی مصرف می‌کنیم ظاهر سرم خون شیری‌رنگ می‌شود. این تغییر رنگ ظاهری ناشی از وجود نوعی از چربی‌ها به نام تری‌گلیسیریدها و یلومیکرون‌هاست. سرم‌های پرچربی علاوه بر افزایش نتایج انواع چربی‌های خون بر غلظت بسیاری از هورمون‌ها و مواد دیگر نیز تاثیر می‌گذارند. بنابراین در بیشتر انواع تست‌های هورمونی و نیز آزمایشات مربرط به چربی‌ها، بهتر است که بیمار 14 - 12 ساعت ناشتا باشد.

        الکل: مصرف الکل علاوه بر اثرات سوء فراوانی که بر اکثر دستگاه‌های بدن دارد، سبب تغییر نتایج بسیاری از تست‌های آزمایشگاهی و خطاهای تشخیصی می‌شود. از جمله ارگان‌هایی که تحت تاثیر الکل قرار می‌گیرند می‌توان به کبد اشاره کرد. تاثیر الکل بر کبد سبب می‌شود تا غلظت آنزیم‌هایی مانند آلکالن فسفاتاز، آسپارتات ترانسفراز و گاماگلوتامین ترانسفراز تغییر یابد.

        وضعیت بدن: وضعیت بدن در حالت‌های مختلف ایستاده، نشسته و خوابیده بر نتایج بسیاری از آزمایشات اثر می‌گذارد. مثلا زمانی که فردی از حالت خوابیده به ایستاده تغییر وضعیت می‌دهد، غلظت خون او در حد 20 - 10 درصد بیشتر می‌شود. به این ترتیب افزایش غلظت پروتئین‌ها، پیتیدها، آنزیم‌ها و مواد متصل به پروتئین‌ها مانند کورتیزول، تیروکسین و داروها اتفاق می‌افتد. زمانی که بیمار از وضعیت نشسته به حالت ایستاده تغییر وضعیت می‌دهد همین تغییرات البته به درجات کمتر روی می‌دهند. در مورد بیماران سرپایی، بیمار حداقل باید 15 دقیقه روی صندلی بنشیند و بعد خون‌گیری جهت آزمایش انجام شود. در مورد برخی از تست‌ها بیمار حتما باید مدتی در حالت خوابیده به سر برد و بعد نمونه‌گیری انجام شود.

        اعمال پزشکی: برخی از اعمال پزشکی اثراتی کوتاه‌مدت بر مواد موجود در گردش خون دارند؛ بنابراین باید در این موارد زمان کافی به بیمار داده شود تا به حالت طبیعی بازگردد. جراحی یا تزریق داخل عضلانی به افزایش فعالیت کراتین‌کیناز و معاینه مقعدی یا دستکاری پروستاتی موجب افزایش سطح آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) منجر می‌شود. توجه به این نکته ضرورت دارد که گرفتن نمونه خون از نزدیک محل تزریق، موجب تفسیر اشتباه نتایج اندازه‌گیری بسیاری از آزمایشات می‌شود زیرا غلظت بسیاری از مواد در محل مذکور به صورت کاذب پایین گزارش می‌شود. هیچگاه نباید از دستی که به آن سرم وصل است، نمونه‌گیری کرد، زیرا تزریق سرم سبب رقیق شدن بسیاری از مواد در محل مذکور می‌شود. تزریق خون نیز می‌تواند سبب افزایش غلظت برخی از مواد از جمله فولات و فریتین شود. به همین جهت بهتر است تا چند روز پس از تزریق خون از گرفتن نمونه از بیمار جهت انجام آزمایش خودداری شود.

        داروها: داروها می‌توانند سبب اشکالاتی در نتایج آزمایشات شوند زیرا بر مکانیزم‌های طبیعی و بیوشیمیایی بدن تاثیر می‌گذارند. گستردگی تعداد داروها سبب می‌شود که نتوان آنها را در این بحث مختصر گنجاند. مصرف داروها سبب تداخل در نتایج بسیاری از آزمایشات می‌شود. به عنوان مثال مصرف قرص‌های ضد بارداری اثرات عمیقی بر افزایش سطح پروتئین‌های متصل شونده به تیروکسین، کورتیزول و هورمون‌های جنسی دارد. فنوباربیتال و فنیتوئین که جزو داروهای ضدصرع هستند، سبب افزایش سطح آنزیم‌های کبدی می‌شوند. آمیودارون که یک داروی قلبی است، موجب افزایش سطح تیروکسین می‌شود که جزء هورمون‌های غده تیروئید هستند. مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و ویتامین‌ها می‌تواند سبب تغییر بوی ادرار شود. به علاوه مصرف انواع و اقسام داروها می‌تواند سبب تغییراتی از قبیل وجود خون در ادرار، تغییر اسیدیته ادرار، دفع قند، دفع پروتئین و... شود.

       اگر دارویی را با تجویز پزشک مصرف می‌کنید در زمان نمونه‌گیری برای آزمایش نباید آن‌را قطع کنید ولی آزمایشگاه و پزشک معالج را در جریان قرار دهید تا انجام و تفسیر آزمایش با توجه به این نکته صورت پذیرد. بدیهی است پزشک معالج باید در جریان نوع داروهای مصرفی بیمار قرار گیرد تا در زمان تفسیر آزمایشات دچار اشتباه نشود. اگر دارویی را بدون تجویز پزشک مصرف می‌کنید، بهتر است قبل از مراجعه برای نمونه‌گیری، از مسئولین آزمایشگاه در مورد ادامه مصرف یا قطع آن در زمان خونگیری سوال کنید تا دقیق‌ترین نتیجه آزمایش را به‌دست آورید.