اندومتریوز، بیماری خطرناک زنان

اندومتریوز چیست؟

اندومتریوز (Endometriosis)، از بیماری های شایع در میان زنان محسوب می شود که در صورت ابتلای زنان به اندومتریوز، بسیاری از سیستم های فیزیولوژیکی بدن درگیر خواهند شد. اندومتریوز ضایعه ای خوش خیم می باشد که سلول های آن به سلول های داخل رحمی شباهت دارند. ضایعه اندومتریوز به صورت نابجا در حفره لگن و خارج از رحم رشد می نماید.

اندومتریوز می تواند منجر به ناباروری شود

در طی دوران قاعدگی ضایعات اندومتریوز خونریزی کرده و کیست های کاذبی پدید می آورند این خونریزیها غالبأ در مناطقی صورت می پذیرد که امکان خروج خون از آنها وجود ندارد لذا به چسبندگی، ایجاد کیست، اسکار بافتی، درد و ناباروری منجر می شود. بافت اندومتریال همچنین از طریق کانال های لنفاوی و یا وریدی قابل گسترش می باشد.

اندومتریوز در میان بیمارانی که دیر بچه دار شده و یا فرزندان کمی دارند بروز بالایی دارد. بیماری ناباروری همچنین بیشتر در میان زنان جوان 35-25 ساله ای که تا به حال زایمان نداشته اند نیز شایع است. این گروه به ویژه سابقه دیسمنوره دارند که با استفاده از ضد التهاب های غیراستروئیدی و قرص های ضد بارداری تخفیف پیدا نمی کند. به نظر می رسد که عامل مستعد کننده خانوادگی برای ابتلا به اندومتریوز وجود دارد. اندومتریوز یک دلیل مهم و عمده برای ناباروری و دردهای مزمن لگن محسوب می شود.

شیوع بیماری اندومتریوز
شیوع اِندومتریوز به‌ طور کامل و قطعی مشخص نمی‌باشد، ولی در حالت کلی شیوع از  10-1 درصد می‌تواند وجود داشته باشد. شیوع سنی بیماری اندومتریوز هم معمولاً بین 40- 25 سالگی است. اندومتریوز عامل 15- 5 درصد موارد نازایی در زنان است.

علت ایجاد اندومتریوز چیست؟

علت ایجاد اندومتریوز به‌طور قطعی مشخص نیست. باید گفت دلایل مختلفی در ایجاد بیماری اندومتریوز موثر است. از جمله مهم‌ترین علت‌ها می‌توان به فاکتورهای ارثی و جنسی و کسانی که بستگان درجه اول آن‌ها اندومتریوز داشته‌اند، اشاره کرد.

یکی دیگر از علت‌های ایجاد کننده‌ی اندومتریوز فاکتور ایمونولوژیک است که به علت اختلال در ایمنی سلول در بعضی افراد، اِندومتریوز بیش‌تر دیده می‌شود. هم‌چنین خود بافت اندومتر چنان که دارای قاعدگی نامرتب باشد، می‌تواند باعث ایجاد اندومتریوز شود.

لازم به ذکر است اندومتریوز ممکن است در جاهای مختلف بدن دیده شود، از جمله می‌تواند در داخل بینی مشاهده شود و یا ریه‌ها را درگیر کند. چنان که عوارض اندومتریوز وسیع و شدید باشد، می‌تواند سبب چسبندگی لوله‌های رحمی به لگن شود و در نتیجه، چسبندگی شدید لوله باعث نازایی خواهد شد.

علائم بیماری اندومتریوز چیست؟

علایم و نشانه‌های بیماری اندومتریوز بسیار متغیر بوده و بر حسب محل گرفتاری و شدت بیماری متفاوت می‌باشد. ولی باید متذکر شد که در بیماری اندومتریوز همیشه رابطه مستقیمی بین میزان گرفتاری و شدت علایم وجود ندارد. به طور کلی علایم و نشانه‌های اندومتریوز معمولاً در سه گروه عمده دسته‌بندی می‌شوند:

ο درد دیسمنوره (درد هنگام قاعدگی): یکی از علائم اندومتریوز درد دیسمنوره است. این درد ثانویه و پیش رونده است و یک روز قبل از خونریزی شروع شده و حدود 3 روز تداوم می‌یابد. خوردن داروهای رایج مسکن جهت تسکین درد نیز در مورد آن بی‌اثر است.

ο دیس پارونیا (درد در هنگام مقاربت) : یکی از نشانه های اندومتریوز داشتن درد هنگام رابطه جنسی است.

ο نازایی

البته این علایم بسته به این که اندومتریوز در کجا قرار دارد و چه بافتی را درگیر کرده است، متفاوت می‌باشد؛ مثلاً اگر اندومتریوز روده را درگیر کرده باشد، می‌تواد کرامپ‌ها و دردها و خونریزی روده را در پی داشته باشد و یا اگر اندومتریوز روی ریه باشد، در موقع پریود فرد دچار خلط خونی می‌شود. معمولاً دردهای اندومتریوز پیش رونده هستند و شایع‌ترین آن‌ها درد هنگام قاعدگی و درد در زمان مقاربت است.

عواقب‌ مورد انتظار در بیماری اندومتریوز

¤ بدون‌ درمان‌، آندومتریوز تدریجاً شدید می‌شود. اما پس‌ از یائسگی‌، به‌ علت‌ کاهش‌ تولید استروژن‌، تدریجاً پسرفت‌ می‌کند.

¤ علایم‌ اندومتریوز را می‌توان‌ با دارو تخفیف‌ داد و گاهی‌ بیماری‌ اندومتریوز با جراحی‌ قابل‌ معالجه‌ است‌.

¤ در خانم‌هایی‌ که‌ شدت‌ بیماری‌ اندومتریوز در آنها زیاد است‌، موفقیت‌ درمان‌ کمتر است‌.

عوارض‌ احتمالی‌ بیماری اندومتریوز

♦ نازایی‌ یکی از عوارض آندومتریوز است که به‌ علت‌ کاشته‌ شدن‌ بافت‌ در لوله‌های‌ رحمی‌ و تنگ‌ شدن‌ آنها رخ می دهد.

♦ درد ناتوان‌کننده‌ از عوارض آندومتریوز است، اما این‌ درد هیچگاه‌ نشانه‌ای‌ از تهدید زندگی‌ نیست‌.

♦ مشکلات‌ ادراری‌ و اجابت‌ مزاج‌ از عوارض اندومتریوز می باشد.

♦  از عوارض اندومتریوز چسبندگی‌ احشای‌ لگنی‌ می باشد.

♦ عود آندومتریوز پس‌ از جراحی‌

♦ وجود بافت‌ کاشته‌ شده‌ روی‌ تخمدان‌ می‌تواند باعث‌ ایجاد کیست‌های‌ بزرگ‌ و توده‌های‌ لگنی‌ به‌ نام‌ آندومتریوما شود.

علت ایجاد نازایی در بیماری اندومتریوز چیست؟

علت ایجاد نازایی در افراد مبتلا به اندومتریوز به‌طور قطعی و صد درصد مشخص نیست. چنان که عوارض اندومتریوز وسیع و شدید باشد، می‌تواند سبب چسبندگی لوله‌های رحمی به لگن شود و در نتیجه، چسبندگی شدید لوله باعث نازایی خواهد شد.

به عباراتی نازایی به علت تغییر قابلیت حرکت لوله‌های رحمی و اختلال در انتقال تخمک در لوله ایجاد می‌شود. زمانی که اندومتریوز خفیف است و فقط چند تا ندول اندومتریوز به صورت نقاط پراکنده بوده و بیمار نازا باشد، علت مشخص برای نازایی وجود ندارد و ممکن است در این افراد تخمدان‌ها فعال نبوده و در نتیجه تخمک ‌گذاری دچار اختلال گردد.

تشخیص بیماری اندومتریوز

با سونوگرافی می‌توان مشکل اشخاصی را که دچار اندومتریوز بوده و کیست‌های اندومتریوز دارند، تشخیص داد، ولی تشخیص قطعی اندومتریوز با لاپاروسکوپی و انجام بیوپسی امکانپذیر است که از طریق ناف و شکم مریض انجام می‌گیرد.

درمان اندومتریوز به روش دارویی

• استفاده از روش های تسکینی (داروها مثل ضددردها و مهارکننده های پروستاگلاندین) به منظور کاهش درد ناشی از اندومتریوز.

• استفاده از آندروژن های صناعی برای درمان اندومتریوز. آندروژن های صناعی نظیر "دانازول" سبب آترفی اندومتر و آمنوره ی بعدی می شود. "دانازول" داروی گران قیمتی است که می تواند عوارض جانبی چون خستگی بیش از حد، افسردگی، افزایش وزن، پوست چرب، کوچک نمودن سینه، آکنه خفیف، گرگرفتگی و آتروفی واژینال را به همراه داشته باشد.

• مصرف داروهای خوراکی ضدبارداری برای درمان اندومتریوز.

• استفاده از آگونیست های هورمون های آزاد کننده گونادوتروپین به کاهش تولید استروژن و آمنوره بعدی منجر می گردد. عوارض جانبی به کاهش سطوح استروژن (گرگرفتگی و خشکی واژینال) مرتبط است.

درمان اندومتریوز به روش جراحی

√ استفاده از روش لاپاراسکوپی برای درمان اندومتریوز. لاپاراسکوپی به منظور سوزاندن بافت نابجای اندومتر و آزاد ساختن چسبندگی ها صورت می گیرد.

√ درمان اندومتریوز به کمک لیزر. از جراحی با کمک لیزر به منظور تبخیر مانون های اندومتریال یا سوزاندن و تخریب بافت های اندومتریال استفاده می شود.

√ دیگر روش های جراحی برای درمان اندومتریوز عبارتنداز: لاپاراتومی، آندووکواگولاسیون و الکتروکواگولاسین، هیسترکتومی شکمی، اُاُفورکتومی(برداشتن تخمدان)، برداشتن دو طرفه ی لوله های رحمی و تخمدان و خارج کرده آپاندیس. هیسترکتومی ممکن است برای بعضی زنان مناسب باشد.

فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری اندومتریوز

ورزش‌، حتی‌ راه‌ رفتن‌، درد ناشی از اندومتریوز را تخفیف‌ داده‌ و سطح‌ استروژن را کاهش‌ می‌دهد که‌ این‌ ممکن‌ است‌ باعث‌ کند شدن‌ رشد آندومتریوز شود. پس‌ از جراحی‌ نیاز است‌ تا فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری مقداری‌ محدود شود.

رژیم‌ غذایی‌ در صورت ابتلا به اندومتریوز

اگر به بیماری اندومتریوز مبتلا هستید از خوردن‌ کافئین‌ اجتناب‌ کنید زیرا به‌ نظر می‌رسد درد را در بعضی‌ از خانم‌ها بدتر کند.

درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟

◊ اگر شما یا یکی‌ از اعضای‌ خانواده‌ تان علایم‌ آندومتریوز را دارید.

◊ اگر یکی‌ از موارد زیر هنگام‌ درمان‌ اندومتریوز رخ‌ دهد:

- درد غیر قابل‌ تحمل‌

- خونریزی‌ غیرمعمول‌ یا زیاد

◊ اگر دچار علایم‌ جدید و غیرقابل توجیه شده اید‌. داروهای‌ مورد استفاده‌ در درمان‌ اندومتریوز ممکن‌ است‌ عوارض‌ جانبی‌ به‌ همراه‌ داشته‌ باشند.

◊ اگر پس‌ از درمان‌ اندومتریوز، علایم‌ مجدداً ظاهر شوند.

پیشگیری‌ از اندومتریوز

اقدام‌ خاصی‌ برای‌ پیشگیری‌ از بیماری اندومتریوز نمی‌توان‌ انجام‌ داد. تنها می‌توان‌ با تشخیص‌ زودهنگام‌ و درمان‌ مناسب‌ از گسترش‌ آندومتریوز جلوگیری‌ کرد.