تغییر مفهوم کودکی در ایران

 کودک در گذشته، بزرگسال کوچک بود. این نگاه نادرست است. امروز هم با فقدان مفهوم کودکی مواجه هستیم. در خاورمیانه مفهوم کودکی با حمایت خانواده پیوند خورده و همه چیز در سلطه پدر است.

 کودک مدرن ویژگی‌های متفاوتی دارد. کودک مدرن، از بزرگسالان متمایز و مجزا است. ما در دوران مدرن برای کودکان جایگاهی قائل شده‌ایم، اما به سرعت از آن گذشته تا به بزرگسالی برسیم. کودک چیزهایی دارد که ما به عنوان بزرگسال نداریم. کودک کاش‌هایی را که امروز با آن مواجه هستیم می‌سازد. امروز مرزهای کودکی و بزرگسالی از میان رفته و فضای زیست کودکان، بزرگسالانه شده است. این مسئله دموکراتیزه شدن اطلاعات در خانواده را ایجاد کرده که کودک در آن مصرف فعال دارد. مصرف رسانه دیجیتال نیز با تایید و حتی تحسین خانواده صورت می‌گیرد که در پی آن، دموکراتیک شدن حوزه خصوصی و دگرگونی صمیمیت را شاهدیم.

احترام گذاشتن، احترام دیدن را حتی از سوی کودک طلب می‌کند. رابطه ناب با رفتار سلسله مراتبی تغییر کرده است که به هویت یابی کودک دامن زده شده و نهایتا دچار چند پارگی مشروعیت شده‌ایم. نقش حمایتی والدین تغییر کرده، افزایش فردگرایی روی داده و فضای خلوت کودک بیشتر شده است. در این فضای فناورانه آنچه قالب است و به ویژه در تلویزیون، تاکید بر مطیع‌سازی و سکوت کودک بوده که با مفهوم جدید کودکی تناقض دارد.

جامعه معتقد است هر سوءتعبیر را باید رسانه از بین ببرد. اینگونه است که فرهنگ نادرست رسانه‌ای ما برابر مطالعات علمی رسانه‌ای قرار می‌گیرد. ما باید کودک را به عنوان مصرف ‌کننده، متعامل و تولیدکننده بشناسیم و بدانیم مطالعات کودکی را نمی‌توان به موضوعی خاص محدود کرد. روانشناسی، اخلاق، حقوق و ارتباطات باید برای گفت‌وگو با کودک آماده شوند. ویژگی کودکان امروز، لج‌بازی یا در حقیقت مقاومت در برابر اداره شوندگی است. خوب است بدانیم حتی جنبش‌های اجتماعی هم علیه اداره شوندگی، ایجاد می‌شوند.

 حوزه خاص ارتباطی، در رسانه‌ای شدن دنیای کودکان ایرانی وجود دارد که با گسترش فناوری‌های ارتباطی و همینطور رسانه‌های جدیدی که به وجود آمده‌اند، ابزارهای ارتباطی مشترک بین رده‌های سنی را ایجاد کردند؛ تا جایی که بچه‌های کم سن و سال نیز ظرفیت تسلط بر گوشی هوشمند را دارند. سپید
هادی خانیکی-رییس انجمن مطالعات فرهنگی و رسانه