بازسازي سه بعدي و پيوند فک و صورت در ايران

جراحي سه بعدي

فرزين سرکارات، مدير گروه جراحي دهان، فک و صورت دانشگاه آزاد اسلامي تهران و رئيس بخش جراحي دهان، فک و صورت بيمارستان بوعلي دانشگاه آزاد اسلامي تهران درخصوص اين جراحي گفت: «جراحي که براي اين جوان انجام شد، شامل بازسازي صورت، فک پائين و نسج سخت و نرم ناحيه فک و دهان است.

يکي از ويژگي‌هاي خاص اين جراحي در اين است که از تکنولوژي‌هاي سه بعدي براي طراحي و آماده‌سازي نمونه کمک گرفته شده و اين دو علم با يکديگر تلفيق شده است. به همين دليل، يک جراحي بسيار پيشرفته را انجام داديم و مي‌توان گفت اين جراحي جزو آن دسته از اعمالي است که براي نخستين بار در کشور انجام مي‌شود.»

وي در خصوص شرح حال بيمار گفت: «اين فرد دچار سرطان در ناحيه فک شده که حدود دو سال ونيم گذشته تومور بدخيم آن مورد درمان قرار گرفت که در نهايت نيمي از استخوان بيمار برداشته و لنفوم‌هاي گردني به خوبي طي جراحي پاکسازي شد و بعد از 2 سال پيگيري و انجام درمان‌هاي جانبي از قبيل شيمي درماني و راديوتراپي براي انجام جراحي بازسازي فک آماده شده است.»

سرکارات ادامه داد: «جراحي مذکور کاري تلفيقي از دو تکنيک بود. يکي تکنيک بازسازي بود. چراکه به دليل راديوتراپي بيمار، پيوند استخوان در ناحيه فک نه تنها اثربخش نبود، بافت‌هاي خوبي هم نداشت. کاري که براي بيمار انجام شد، پيوندي که همراه با عروق بود، انجام شد. يعني عضله و بافت هاي استخواني و عروق به صورت زنده انجام شد. استفاده از جراحي مجازي با نرم افزار سه بعدي نيز بعد ديگر اين جراحي است.پ

قبل از انجام جراحي از بيمار سي‌تي اسکن‌هاي مربوط به فک که ناحيه گيرنده است، و ناحيه دهنده که استخوان فيبولا بود، گرفته شد.» ستون مرکزي ساق از دو استخوان به نام هاي درشت ني يا تيبيا Tibia و نازک ني يا فيبولا Fibula تشکيل شده است. بالاترين و پايين‌ترين قسمت فيبولا يعني متافيز استخوان، حجيم تر از وسط آن است.

متافيز بالايي فيبولا را سر استخوان فيبولا مي‌نامند. سر استخوان فيبولا در کنار کنديل خارجي استخوان تيبيا قرار گرفته و مفصل آرتروديال تيبيوفيبولار فوقاني را مي‌سازد. متافيز پاييني فيبولا در واقع قوزک خارجي را مي‌سازد. قوزک خارجي و سر استخوان تيبيا هر دو در زير پوست قابل لمس هستند. سطح داخلي قوزک خارجي با سطح خارجي استخوان تالوس مفصل مي‌شود. کمي بالاتر از پلافوند تيبيا، استخوان فيبولا در يک فرورفتگي مقعر که در سطح خارجي استخوان تيبيا است قرار گرفته است.

وي ادامه داد:« با مدل‌سازي از طريق نرم افزار و پرينتر سه بعدي، راهنماي جراحي ساخته شد. اين راهنما مي‌گفت، استخواني که قرار است به بخش ديگري پيوند زده شود، از کجا و با چه اندازه‌ و زاويه‌اي برش زده شود. با اين اصول به طور دقيق به نتيجه نهايي که مي‌خواهيم از بازسازي استخوان و پيوند آن از ناحيه ديگري برسيم، دست پيدا خواهيم کرد. تلفيق اين دو تکنيک در کشور ما، کاري بود که تاکنون انجام نشده بود.»

تيم جراحي خوب عمل کرد

رئيس تيم جراحي فک صورت گفت: « تيم جراحي متشکل از پزشکان ايراني فعال در آلمان، گروه جراحي فک و صورت دانشگاه آزاد و گروه تحقيقات فک و صورت دانشگاه و متخصصان بيهوشي بود. در نهايت جراحي خوب پيش رفت و حال بيمار مطلوب بوده و روند معمول درمان خود را طي کرده و از بخش مراقبت‌هاي ويژه به بخش معمولي منتقل شد و تا چند روز آينده مرخص مي‌شود.»

ناحيه صورت از اهميت زيادي برخوردار است و مي‌توان گفت اولين تصويري که از هر فرد در ذهن اطرافيان باقي مي‌ماند، چهره است. بنابراين پرينتر سه بعدي به خوبي مي‌تواند نواقص موجود و يا ناقرينگي‌هاي آن را مدل‌سازي کرده و به شرايط طبيعي نزديک کند.

سرکارات دراين خصوص گفت:« در مورد اينکه روش پرينتر سه بعدي براي اولين بار توسط کدام کشور مورد استفاده قرار گرفته است، اطلاعاتي وجود ندارد، چراکه روش جديدي است و هنوز گزارش هاي زيادي درخصوص آن وجود ندارد. پرينتر سه بعدي چندين سال است که وارد حوزه پزشکي شده که به کمک آن توانسته‌اند، قسمت‌هاي مختلف بدن انسان را بازسازي کنند.

ناحيه صورت به دليل ويژگي‌هاي خاص خود که يکي فيزيک و زيبايي بوده و ديگري عملکرد حياتي آن، از پيچيدگي‌هاي زيادي برخوردار است. بنابراين استفاده از پرينتر سه بعدي براي بازسازي قسمت‌هاي مختلف آن باب است و حداقل در گروه جراحي فک و صورت دانشگاه آزاد اسلامي و بيمارستان بوعلي مدت‌ها است که اين روش مورد توجه قرار گرفته است. اما تلفيق آن با پيوند اولين بار بود که انجام شد.»

آيا کشور ما پتانسيل کاربرد و تلفيق مدل‌سازي و پيوند را دارد؟

رئيس تيم جراحي گفت: «چنانچه روش‌هاي مدرن پزشکي و جراحي مورد حمايت قرار بگيرد، بودجه‌ کافي در اختيار گروه‌هاي درماني و تحقيقاتي قرار داده شود، کشور پتانسيل آن را خواهد داشت که در زمينه جديدترين شيوه‌هاي پزشکي و جراحي خودکفا شده و در منطقه به صورت مستقل عمل کند. از طرف ديگر استفاده از پرينتر سه بعدي فقط در جراحي‌هاي زيبايي مورد استفاده نيست. بلکه بازسازي قسمت‎هاي مختلف بدن با اين روش عملي بوده و نتايج خوبي دربردارد.»

سرکارات درباره تفاوت اين جراحي با جراحي‌هاي مشابه که در گذشته انجام مي‌شد، عنوان کرد: « در گذشته معمولا بافت مورد نياز از ناحيه مورد نظر مانند لگن، پا و غيره برداشته و پيوند انجام مي‌شد، اما در اين جراحي، علاوه بر استخوان، عروق نيز پيوند داده شد و يک پيوند عروقي زير ميکروسکوپ براي بيمار صورت خواهد گرفت. يعني عمل رگ‌گيري از دست بيمار و برداشتن استخوان از پاي بيمار با دقت زيادي همراه بود.»

وي با توجه به تدارکات انجام جراحي گفت: « براي اينکه دقت جراحي افزايش پيدا کند، مدلي را به کمک تکنولوژي پرينتر سه بعدي طراحي کرديم و اين عمل را ما يک‌بار در کامپيوتر انجام داديم. در حقيقت ما نمونه اين جراحي را ابتدا به کمک تکنولوژي در کامپيوتر انجام داديم تا زاويه برش و انتقال بافت پيوندي به طور دقيق مشخص شود.

لذا در هر جراحي که قرار باشد، يک بخشي از بدن بازسازي شود، با کمک اين تکنيک، عملي است. پيش‌بيني اينکه عضو مورد ترميم بعداز جراحي به چه شکل درمي‌آيد، نتيجه نهايي را محتمل مي‌کند.

لازم به ذکر است که پرينتر سه بعدي براي جراحي‌هاي مربوط به استخوان و بافت نرم مورد استفاده قرار مي‌گيرد.» مدير گروه جراحي فک و صورت دانشگاه آزاد اسلامي به ساير ويژگي‌هاي اين جراحي نادر اشاره کرد و گفت: «ما مدتي قبل از انجام جراحي با دانشگاه هامبورگ آلمان ارتباطاتي را برقرار کرديم و در حال حاضر يکي از پزشکان اين دانشگاه، دکتر محمد آبادي، در انجام اين جراحي ما را ياري خواهند کرد. اميدوار هستيم بيمار پس از طي دوران نقاهت هم از لحاظ عملکرد و هم زيبايي به وضعيت مناسبي دست پيدا کند.»

هيچ بيماري به خارج اعزام نمي‌شود

سرکارات خاطرنشان کرد: «تا قبل از اين، بيماران مجبور بودند براي انجام اين دسته از جراحي‌ها به خارج از کشور سفر کنند که خوشبختانه با همت دانشگاه آزاد اسلامي اين امکان در کشور فراهم شد. حتي آموزش رشته تخصصي فک و صورت در کشور و مخصوصا در تهران از کيفيت بالاي علمي برخوردار است. آموزش رشته جراحي فک و صورت در سه دانشگاه تهران در بيمارستان شريعتي، شهيدبهشتي در بيمارستان طالقاني و دانشگاه آزاد در بيمارستان بوعلي درحال انجام است. »سپید