بهداشت و درمان، تضاد و تناقضی آشکار

ضمن اینکه پُر واضح است  در صورت رعایت بهداشت در هر زمینه ای، به طورقطع بیماریهای زیادی واقع نخواهد شد و بر عکس، چنانچه موازین بهداشتی لحاظ نگردد، انواع بیماری به سرعت افزون شده و به کادر درمانی و بیمارستان و پزشکِ بیشتر و بیشتری نیاز خواهد بود.

 قدرمسلم به تربیت نیروی درمانی و تاسیس مراکز مرتبط به همان نسبت نیاز است که لزوم افزایش بودجه های هنگفت و به مرور زمان و با توجه به سودآور بودن درمان (به دلیل نیاز فوری مردم)، رفته رفته، درمان، به محلی برای کسب درآمد و کار اقتصادی بدل خواهد شد.

اما یکی از معضلات آن، تبدیل امر مقدس درمان به امر سخیف با جنبه های مادی است و اگر به طور واضح تر بخواهیم سخن گوییم این است که در صورت عدم رعایت و ترویج بهداشت علمی و عملی در جامعه، علاوه بر گسترش مداوم بیماریهای متعدد و لزوم اختصاص بودجه های بی شمار از بیت المال، منافع مالی و اجتماعی درمانگرانِ منفعت طلب نیز به شدت تامین می گردد و طبعا ایشان به این سو روی آورده و قارچ گونه شاهد رشد مراکز درمانی خصوصی و حتی غیرخصوصی خواهیم بود.
به عبارتی چنانچه بهداشت تضعیف شود یا در حاشیه باشد؛ این درمان است که نیاز به گسترش روزافزون و هزینه دولتی و مردمی هنگفت و ساختمانها و تجهیزات و امکانات متعدد داشته و مشکلات مستمر را با خود همراه خواهد کرد .

 از سویی دیگر، مردم، پی در پی بیمار گردیده و چنانچه ناگزیر اقدام به درمان خود نمایند روز بروز فقیرتر خواهند شد .دولتها نیز روز بروز با مشکلات عدیده تر دست و پنجه نرم خواهند کرد که این مورد دقیقا با ترویج و نهادینه شدن قانونی و اجرایی بهداشت و اولویت بخشی و توجه کاملا ملموس به بهداشت و پیشگیری در تمامی جنبه ها، منتفی می گردد.

یعنی با کلام روشن تر باید گفت که این دو یعنی بهداشت و درمان با هم در تناقض ذاتی هستند و کاملا ضد و نقیض هم می باشند.

حال سوال و نکته ای که شاید هیچگاه مطرح نمی شود این است که چگونه این دو ضد و این دو متناقض در کشور ما در یک سازمان جمع شده اند و وزارتی بنام بهداشت و درمان را تشکیل داده اند؟

مثل اینکه بگوییم جمع آتش و پنبه در کنار هم. و جالبتر اینکه مدیریت این وزارتخانه ی متناقض هم با پزشکان یعنی اولین کادر درمان می باشد. مثل اینکه نگهداری پنبه را به آتش بسپاریم.

پس خود بفرمایید بر سر پنبه بیچاره چه خواهد آمد. مسلم آنست که فقط نامی از پنبه در میان خواهد بود. همچنانکه اکنون در وزارتخانه بهداشت و درمان فقط نامی از بهداشت مطرح است و نه چیز خاصی دیگر.

این بحران در آموزش علوم پزشکی نیز به وضوح قابل مشاهده است .یعنی دانشگاههای علوم پزشکی، اکثر زمان و بودجه خود را صرف تربیت درمانگران و کادر درمانی می نمایند و کمتر حساسیتی برای تربیت نیروی بهداشتی قائلند.

اگر نگاهی سطحی به دانشکده های موجود در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بیاندازیم به خوبی مشخص خواهد شد که فقط یک دانشکده را متولی تربیت نیروهای بهداشتی نموده اند.

 عناوین دانشکده ها را با هم مرور می نماییم: دانشکده پزشکی (درمان محور)، دانشکده دندانپزشکی (درمان محور)، دانشکده پرستاری (درمان محور)، دانشکده مامایی (درمان محور)، دانشکده پیراپزشکی (درمان محور)، دانشکده داروسازی (درمان محور)، دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی (درمان محور)، دانشکده توانبخشی (درمان محور)، دانشکده علوم وفنون نوین پزشکی (درمان محور)، و دانشکده بهداشت و تغذیه (بهداشت محور) . مشاهده فرمودید که نقش آموزش نیروهای بهداشتی در دانشگاههای علوم پزشکی چیست؟


در زمان استخدام شاهدیم که اکثر استخدامی ها به درمانگران اختصاص داده می شود و به میزان اندکی نسبت به استخدام گروههای بهداشتی توجه می گردد.  مشاهده آگهی های استخدام سنوات گذشته و حتی بررسی آمار استخدامهای موردی گویا و اثبات کننده این مدعاست.
انواع و اقسام سمینارهای برگزار شده نیز مربوط به امور درمان و پزشکی است و تقریبا حرف و حدیثی در باب توسعه علوم بهداشتی و اهمیت آن مطرح نیست.

در امر اجرا هم که وزارتخانه یاد شده دارای معاونتی بنام معاونت بهداشتی جهت پرداختن به امور بهداشتی می باشد قریب به اتفاق، مدیران آن از صدر تا ذیل، توسط پزشکان دراختیار گرفته شده است و متخصصین بهداشتی، فقط کارمندان پزشکان هستند.

در زمینه اختصاص بودجه نیز به رغم اعتقاد همه دانشمندان اقتصاد، که هزینه در بهداشت را سرمایه گذاری می خوانند اکثر منابع در اختیارِ حوزه درمان قرار می گیرد و بودجه های بهداشتی در مقابل بودجه های درمانی ناچیز می باشد.


نکته دیگر آنکه مسلما و طبیعتا چون همواره درمان، حالت اورژانسی تری نسبت به بهداشت دارد چون بیمار و عود بیماری به وضوح به چشم می آید باعث شده تا توجیه مناسبی برای به حاشیه بردن بهداشت، بدست آید و همیشه و همه جا دعوای از پیش بَرنده، درمان باشد.


در امر تحقیق و پژوهش هم وضع دقیقا به همین منوال است. عمده تحقیقات مطرح را به درمان اختصاص داده و سهم بزرگی از تحقیقات انجام شده در وزارت بهداشت و درمان چه از حیث بودجه و چه از حیث تعداد و اهمیت را درمان به خود اختصاص داده است.

از آن طرف هم شاهد افزایش بیماریهای محیطی و آلاینده های متعدد در جامعه هستیم که به شدت جامعه را دستخوش بیماریهای نوپدید و صعب العلاج نموده است که همگان مستحضرند و نیاز به توضیح ندارد.
حال چه باید کرد؟

بنابراین به نظرنگارنده مشکلِ سلامت مردم حل نخواهد شد مگر آنکه وزارت بهداشت از وزارت درمان جدا شود .

یا آنکه بهداشت با توجه به حساسیت خاص آن توسط دولت اداره شده و درمان به بخش خصوصی واگذار شود تا این دو در تقابل با هم نباشند. (مثل انگلستان و ایالات متحده)

 واضح تر اینکه باید اصل و اساس تفکر حکومتی بر تامین سلامت مردم در تمامی جنبه ها باشد و رشد حوزه درمان، شاخصی بر کاهلی دولت در تامین سلامت مردم تلقی گردد و مطالبات جامعه در این بخش باشد.

همچنین مسئولیت بهداشت و نهادهای آن کاملا به متخصصین حوزه بهداشت واگذار شود تا همواره، دید بهداشتی و پیشگیری، سیاست اصلی باشد و همه توانها در این راستا مجتمع گردد. تا به جایی برسیم که پیشگیری مقدس شمرده شود و درمان در خدمت پیشگیری، تا سرریز حوزه سلامت را درمان پاسخ دهد و نه بهداشت در خدمت درمان باشد.

 آنگاه خواهیم دید که چه هزینه هایی صرفه جویی شده و چه خانواده هایی دیگر گرفتار رنج و درد و محرومیت و فقر نگردیده و چه دستان سوء استفاده کننده ای قطع شده و در کل، چه شور و نشاط مضاعف و مضاعفی در پیکره اجتماع دمیده می شود و حقیقتا شاهد رفاه اجتماعی خواهیم بود.
سید محمد حسین صداقت کشفی – شیراز