از هموروئید خجالت نکشید!

در این بیماری، عروق انتهایی مقعد و روده بزرگ متورم شده و باعث درد، خارش و گاهی خونریزی می‌شود. اگرچه هموروئید می‌تواند دردناك باشد اما معمولا خطرناك نیست. با این حال بسیاری از مبتلایان با عود علائم‌شان پس از درمان نگران می‌شوند كه مبادا هموروئیدشان تبدیل به سرطان مقعد یا روده بزرگ شده باشد. اما آیا واقعا چنین خطری وجود دارد؟! دكتر امیر كشوری، جراح كولون و ركتوم و دانشیار دانشگاه علوم پزشكی تهران شما را در این زمینه راهنمایی می‌كند.

 

همه انسان‌ها هموروئید دارند!

هموروئید به شبكه‌های وریدی انتهای دستگاه گوارش اطلاق می‌شود. جالب است بدانید كه همه انسان‌ها دارای هموروئید هستند و وجود آن غیرطبیعی نیست. این شبكه‌های وریدی هنگام اجابت مزاج مثل یك بالشتك پرخون می‌شوند و به خروج مدفوع از روده كمك می‌كنند. البته هموروئید خود به دو نوع داخلی و خارجی تقسیم می‌شود كه به یكدیگر مرتبط هستند و هر دو به دفع راحت‌تر كمك می‌كنند. هموروئیدهای خارجی اگر دچار بیماری شوند از بیرون بدن قابل مشاهده هستند اما هموروئیدهای داخلی از بیرون قابل مشاهده نیستند. بیماری هموروئید در حقیقت همان واریسی شدن شبكه‌های وریدی است. دقیقا مثل وریدهای پا، شبكه‌های وریدی انتهای دستگاه گوارش نیز ممكن است متورم و واریسی شوند.

 

فقط 10درصد افراد جراحی لازم دارند

در حال حاضر آماری از شیوع هموروئید در ایران وجود ندارد، با این حال جزء بیماری‌های شایع كشور محسوب می‌شود. البته این بیماری در جوامع غربی شایع‌تر است زیرا یبوست در این كشورها بیشتر دیده می‌شود. برای مثال در ایالات‌متحده حدود 10میلیون نفر به بیماری هموروئید مبتلا هستند كه 10درصد از آنها به جراحی نیاز پیدا می‌كنند و 90درصد دیگر با درمان‌های غیرجراحی بهبود پیدا می‌كنند. مردم معمولا تمامی مشكلات اطراف مقعد را هموروئید فرض می‌كنند؛ برای مثال ممكن است فیستول، شقاق، جوش و هر برجستگی دیگر را هموروئید تلقی كنند. درحالی كه هر یك از این مشكلات با بیماری هموروئید متفاوت هستند.

وقتی اجابت مزاج با درد و خونریزی همراه است

شایع‌ترین علت بیماری هموروئید (در 95درصد از موارد) یبوست است. با این حال بعضی افراد نیز بر اثر اسهال و دفعات مكرر اجابت مزاج به این بیماری مبتلا می‌شوند. گروهی از بیماران هم ممكن است هیچ سابقه‌ای از یبوست نداشته باشند اما دچار مشكلات هموروئید شوند. علاوه بر این‌ها، هموروئید در بعضی بیماری‌های پیشرفته كبدی هم ممكن است دیده شود. خوشبختانه كسانی كه براثر یبوست دچار بیماری هموروئید می‌شوند اغلب می‌توانند با اصلاح تغذیه و سبك زندگی خود بیماری‌شان را رفع كنند. كسانی هم كه یبوست‌شان با تغییر رژیم غذایی بهبود پیدا نمی‌كند، می‌توانند از ملین‌های ساده استفاده كنند.

 

دستشویی رفتن را عقب نیندازید!

مهم‌ترین عامل در ایجاد یبوست، تغذیه نامناسب و كمبود مصرف آب، میوه‌ها و سبزیجات است. كمبود فعالیت بدنی، زندگی صنعتی و عدم رعایت فیزیولوژی دستگاه گوارش نیز از عوامل یبوست محسوب می‌شوند. درواقع روده‌ها هنگام صبح بلافاصله با بیداری شروع به فعالیت می‌كنند و مواد دفعی را به سمت پایین حركت می‌دهند. بنابراین تقریبا یك ربع بعد از بیدار شدن احساس دفع ایجاد می‌شود. 

خوردن صبحانه نیز به ایجاد حس دفع كمك می‌كند. اما اگر فرد به این احساس توجهی نكند و اجابت مزاج را به تعویق بیندازد، عملكرد دستگاه گوارش مختل می‌شود و به‌تدریج شبكه‌های وریدی انتهای روده متورم و واریسی می‌شوند.

 

بارداری هم باعث هموروئید می‌شود؟

بارداری و زایمان از آنجایی كه باعث افزایش یبوست و فشار داخل شكمی می‌شوند، از عوامل مستعد كننده برای بیماری هموروئید به‌حساب می‌آیند. چاقی و اضافه‌وزن نیز به‌دلیل ایجاد یبوست می‌تواند فرد را مستعد بیماری هموروئید كند. با این حال تاثیر آن ثابت شده نیست و نمی‌توان گفت كه تمام افراد چاق دچار این بیماری خواهند شد. تاثیر نشستن‌ها و ایستادن‌های طولانی‌مدت بر ایجاد هموروئید نیز ثابت شده نیست.

 

اگر خونریزی یا درد دارید ...

یكی از علائم مهم بیماری هموروئید خونریزی است. البته خونریزی بیشتر مربوط به هموروئیدهای داخلی می‌شود. این هموروئیدها معمولا بدون درد هستند مگر اینكه آن‌قدر بزرگ شوند كه بیرون بزنند و گیر كنند و دیگر به داخل بر نگردند. اما درمقابل، هموروئیدهای خارجی، به‌خصوص اگر خون در آنها لخته شود اغلب دردناك هستند كه در این صورت هموروئید ترومبوزه نامیده می‌شوند.

 

هموروئید درجات مختلفی دارد

هموروئید داخلی بسته به علائمی كه ایجاد می‌كند به درجات مختلفی تقسیم‌بندی می‌شود. هموروئید درجه یک معمولا فقط خونریزی دارد و بدون درد است. هموروئید درجه 2 ممكن است خونریزی ایجاد نكند اما با اجابت مزاج از مقعد بیرون می‌زند و بعد از اتمام دفع دوباره خود به خود به داخل برمی‌گردد. هموروئید درجه 3 خود به خود به داخل بر نمی‌گردد و فرد مجبور می‌شود با فشار دست آن را سرجایش برگرداند. هموروئید درجه 4 نیز از همه شدیدتر است و حتی با فشار دست به داخل بر نمی‌گردد.

 

فوق تخصص گوارش یا جراح، به كدام مراجعه كنیم؟!

تصمیم‌گیری درمورد درمان به نوع هموروئید، علائم و شرایط بیمار بستگی دارد. برای هموروئیدهای درجه یک و 2 معمولا جراحی توصیه نمی‌شود. اما اگر هموروئید بیرون بزند و بیمار مجبور شود آن را با دست جا بیندازد معمولا جراحی لازم می‌شود زیرا واقعا زندگی فرد را مختل می‌كند. خیلی اوقات افراد سوال می‌كنند كه برای درمان هموروئید باید به چه متخصصی مراجعه كنند. 

در پاسخ می‌توان گفت كه جراحان معمولا در درمان هموروئید تجربه بیشتری دارند و با آناتومی آن كاملا آشنا هستند. بعد از جراحان نیز فوق‌تخصص‌های گوارش می‌توانند به بهترین نحو درمان این بیماری را پیگیری كنند. البته یك پزشك عمومی هم باید به‌خوبی با هموروئید آشنا باشد و بیمار را راهنمایی كند، بنابراین لازم نیست كه حتما از ابتدا به متخصص یا فوق‌تخصص مراجعه كنید، بلكه می‌توانید اول از همه نزد پزشك عمومی بروید و معاینه شوید، سپس درصورتی كه با مصرف ملین و تغییر سبك زندگی بهبود پیدا نكردید، می‌توانید به متخصص مراجعه كنید.

 

لیزر به پای جراحی نمی‌رسد!

لیزر جزو درمان‌های اول هموروئید نیست و رقیب جراحی محسوب نمی‌شود؛ برای مثال اگر 10راه درمان وجود داشته باشد لیزر آخرین آنهاست. اما مردم ایران خیلی نسبت به آن اشتیاق نشان می‌دهند زیرا فكر می‌كنند لیزر یك شیوه درمانی بدون درد است و مشكل‌شان خیلی راحت با آن رفع می‌شود. این تصور غلط در بسیاری از موارد باعث می‌شود تصمیم صحیح درمورد درمان هموروئید گرفته نشود. برای مثال ممكن است بیمار فقط با مصرف ملین بهبود پیدا كند اما ترجیح می‌دهد با لیزر درمان شود. 

این كار نه‌تنها ممكن است باعث ایجاد عوارض لیزر در محل شود و مشكلات جدیدی را به‌وجود آورد، بلكه هزینه زیادی را نیز به بیمار تحمیل می‌كند، بنابراین توصیه می‌شود همیشه انتخاب درمان را برعهده پزشك بگذارید. علاوه بر اینها، لیزر فقط تاحدودی شبكه‌های وریدی را می‌سوزاند و آنها را از بین نمی‌برد. درواقع اگر هم فرد درمان شود اما سبك زندگی خود را تغییر ندهد و دوباره دچار یبوست شود، علائم هموروئیدش عود خواهد كرد.

 

درمان بی‌دردسر با حلقه‌كشی!

یكی دیگر از درمان‌های بیماری هموروئید استفاده از رابر‌ باند یا همان حلقه‌كشی است. در این روش حلقه‌ای كشی دور برجستگی هموروئید انداخته می‌شود و هموروئید به‌تدریج كوچك می‌شود. این حلقه پس از مدتی خودبه‌خود می‌افتد و حدود 6ماه تا یک سال بعد درصورت عود علائم هموروئید باید دوباره جایگزین شود. با این حال یك روش درمانی بدون درد و كم‌هزینه محسوب می‌شود. همچنین در مطب یا درمانگاه قابل انجام است و نیاز به بستری ندارد. البته این روش بیشتر برای هموروئیدهای درجه یک و 2 مناسب است.

 

كمترین میزان عود با جراحی

جراحی هموروئید انواع مختلفی دارد؛ برای مثال در بعضی موارد هموروئید برداشته و جای آن باز گذاشته می‌شود. گاهی نیز هموروئید را خارج می‌كنند و جای آن را بخیه می‌زنند یا اینكه آن را با دستگاه استاپلر (وسیله‌ای منگنه مانند) جراحی می‌كنند. البته جراحی با استاپلر بیشتر برای هموروئیدهای درجه 2 تا 3 مناسب است و برای هموروئید درجه 4 توصیه نمی‌شود.

جراحی‌های هموروئید با بی‌حسی موضعی، بی‌حسی از كمر و بیهوشی عمومی قابل انجام هستند اما بهتر است در اتاق عمل بیمارستان با بیهوشی عمومی یا بی‌حسی از كمر انجام شوند؛ به این ترتیب بیمار راحت‌تر خواهد بود. انتخاب بین بیهوشی و بی‌حسی از كمر نیز با متخصص بیهوشی است و براساس شرایط بیمار صورت می‌گیرد. لازم به ذكر است كه روش جراحی نسبت به سایر درمان‌های هموروئید با احتمال عود كمتری همراه است.

 

ركتوسكوپی؛ بهترین راه تشخیص هموروئید

بهترین راه برای تشخیص بیماری هموروئید، ركتوسكوپی است. در این روش یك میله 8 تا 9 سانتی‌متری انعطاف‌پذیر و مجهز به دوربین از طریق مقعد وارد روده بزرگ می‌شود و بخش انتهایی آن را مورد بررسی قرار می‌دهد. ركتوسكوپی نیازی به بیهوشی ندارد و در مطب یا درمانگاه قابل انجام است. اما با كولونوسكوپی نمی‌توان به‌خوبی هموروئید را بررسی كرد زیرا این روش بیشتر نواحی بالایی روده بزرگ را نشان می‌دهد.

 

جراحی به دردش می‌ارزد!

جراحی هموروئید در تصور مردم یك عمل پردرد است چون در ناحیه‌ای از بدن انجام می‌شود كه نمی‌توان به آن استراحت داد. به‌عبارتی اجابت مزاج بعد از جراحی نیز باید انجام شود. علاوه بر این، مدفوع خود یك عامل عفونی است و پر از میكروب است. بنابراین احتمال عفونت كردن زخم و دردناك شدن این ناحیه بالاست. اما بیمارانی كه به جراحی احتیاج دارند نباید به‌خاطر درد از آن اجتناب كرده و خود را از مزیت آن محروم کنند. به هر حال برای كاهش درد راهكارهای مختلفی وجود دارد و پزشك می‌تواند بیمار را در این زمینه راهنمایی كند.

 

هموروئید با قرص كوچك نمی‌شود!

افراد مبتلا به بیماری هموروئید اول از همه باید سبك زندگی‌شان را اصلاح كنند. به این ترتیب كه آب زیاد بنوشند، مصرف فیبر، سبزی و میوه را افزایش دهند و فعالیت بدنی منظم داشته باشند. متاسفانه گاهی اوقات تبلیغاتی در این زمینه دیده می‌شود مبنی بر اینكه با مصرف قرص یا كپسول‌های خوراكی می‌توان هموروئید را درمان كرد، درصورتی كه این روش‌ها قطعی نیستند و هیچ قرصی وجود ندارد كه بتواند هموروئید را كوچك كند.

درواقع شركت‌های تولیدكننده این داروها مدعی هستند كه با این روش می‌توانند شبكه‌های وریدی را كوچك كنند اما تجربه‌های علمی زیادی در این مورد وجود ندارد، بنابراین بهتر است قبل از مصرف هرگونه دارویی با پزشك خود مشورت كنید بلكه بتوانید فقط با مصرف یك ملین ساده مشكل خود را برطرف کنید. همچنین فردی كه كاندیدای جراحی است به هیچ‌عنوان نباید این روش‌ها را جایگزین جراحی كند. پمادها و شیاف‌های مخصوص هموروئید نیز با ایجاد چربی و رطوبت در ناحیه باعث می‌شوند دفع مدفوع راحت‌تر انجام شود. همچنین ورم و درد ناحیه را مقداری كاهش می‌دهند، اما به‌غیر از این موارد، امتیاز دیگری ندارند.

 

درمان با سوزاندن هموروئید!

اسكلروتراپی از دیگر روش‌های درمانی هموروئید است كه طی آن ماده‌ای سوزاننده از طریق سرنگ به داخل شبكه وریدی تزریق می‌شود. این روش بیشتر برای هموروئید‌های درجه یک و 2 مناسب است و به‌صورت سرپایی در مطب یا درمانگاه انجام می‌شود. البته احتمال تكرار آن بیشتر از حلقه‌كشی است، بنابراین حلقه‌كشی از اسكلروتراپی گزینه بهتری است. سوزاندن ورید با استفاده از دستگاه كوتر و جریان الكتریسیته نیز قابل انجام است و اگر به‌طور صحیح انجام شود از لیزر نتیجه بهتری خواهد داشت.

 

گرما یا سرما؛ كدام‌شان درد هموروئید را كم می‌كند؟

استفاده از آب گرم به اجابت مزاج كمك می‌كند و باعث می‌شود ناحیه مقعد یك مقدار مرطوب شود و درد آن كاهش پیدا كند، بنابراین هم قبل و هم بعد از جراحی می‌توان از آن بهره برد اما جزو درمان‌های مستقیم هموروئید محسوب نمی‌شود. بعضی افراد هم با استفاده از كیسه یخ احساس بهتری پیدا می‌كنند. با این حال تاثیر گرما در مقالات علمی بیشتر ذكر شده است. البته آب نباید خیلی داغ باشد و دمای حدود 40درجه مناسب است.

مدت نشستن در آب نیز نباید خیلی طولانی باشد، در غیر این صورت تورم شبكه‌های وریدی افزایش پیدا می‌كند. معمولا به بیماران توصیه می‌شود روزی یک تا دو بار برای 10 تا حداكثر 15دقیقه در آب گرم بنشینند. بالشتك‌های مخصوص هموروئید نیز بیشتر بعد از عمل كاربرد دارند چون باعث می‌شوند موقع نشستن به اسكار جراحی فشار وارد نشود و درد كاهش یابد اما خود به تنهایی به بهبود هموروئید كمكی نمی‌كنند.

 

سرطان را با هموروئید اشتباه نگیرید

هموروئید سرطانی نمی‌شود اما سرطان‌هایی هستند كه با هموروئید اشتباه گرفته می‌شوند، به عبارتی بیمار فكر می‌كند هموروئید دارد بنابراین آن را جدی نمی‌گیرد و به پزشك مراجعه نمی‌كند؛ در صورتی كه این توده سرطان است و از آن خبر ندارد. بنابراین هر زمان كه دچار خونریزی از مقعد می‌شوید یا توده‌ای در آن ناحیه لمس می‌كنید حتما باید به پزشك مراجعه كنید و معاینه شوید تا احتمال سرطان رد شود. پس نمی‌توانیم بگوییم هموروئید سرطانی می‌شود بلكه این سرطان است كه می‌تواند خود را به شكل هموروئید نشان دهد.

 

بدن‌تان به ملین‌ها عادت كرده است؟

گاهی اوقات افراد با مصرف ملین‌ها بعد از مدتی دیگر به آنها جواب نمی‌دهند و دوباه دچار یبوست می‌شوند. این افراد همچنین افراد دیگر كه از یبوست رنج می‌برند حتما باید همزمان با مصرف ملین‌ها، سبك زندگی خود را تغییر دهند. 

البته همه ملین‌ها عادت‌آور نیستند و فقط بعضی جوشاندنی‌ها و داروها مثل قرص بیزاكودیل و سنا بر اعصاب روده تاثیر می‌گذارند و باعث می‌شوند روده به آنها عادت كند. اما ملین‌هایی كه فقط مدفوع را شل می‌كنند مثل شیر منیزیم و شربت لاكتولوز یا بعضی داروهای گیاهی مثل موسیلیوم و پسیلیوم (گیاه اسفرزه) كه فقط حجم مدفوع را زیاد می‌كنند، خیلی عادت‌آور نیستند. 

علاوه بر اینها، توصیه می‌شود همیشه از یك نوع ملین استفاده نكنید؛ برای مثال یك هفته از شیر منیزیم، هفته بعد از شربت لاكتولوز، یك هفته از موسیلیوم و... استفاده كنید تا دچار عوارض دارویی نشوید. در كل باید بدانید كه بهترین ملین، آب است. هرچه بیشتر آب بنوشید كمتر دچار یبوست خواهید شد.