بیماری‌های دهان و دندان به 2 گروه عمده تقسیم می‌شوند؛ بیماری‌های مربوط به لثه‌ها و پوسیدگی دندان‌ها. در هر دو حالت ممکن است شخص مبتلا، درد یا عفونت را تجربه کند. در افرادی که به آلزایمر مبتلا هستند، هر دو حالت یعنی درد یا عفونت، گیجی شخص مبتلا به آلزایمر را بیشتر می‌کند و وضعیتش بدتر می‌شود.
چرا لثه بیمار می‌شود؟ چرا دندان می‌پوسد؟
بیماری‌های لثه باعث خونریزی شان می‌شود، لثه‌ها را دچار التهاب می‌کند و گاه باعث تحلیل (پسروی) لثه‌ها می‌شود. اگر بیماری لثه به مراحل خیلی شدید برسد، ممکن است دندان‌ها را لق کند و شخص بدون پوسیدگی، دندان‌هایش را از دست بدهد. پلاک میکروبی که مجموعه‌ای از میکروب‌ها و مواد غذایی است، عامل اصلی بیماری‌های لثه است. با بهداشت خوب، مسواک و استفاده مرتب از نخ دندان و دهانشویه‌های ضدباکتری، می‌توان پلاک را از روی دندان‌ها حذف و سلامت لثه‌ها را تضمین کرد. همین پلاک میکروبی می‌تواند عامل ایجاد پوسیدگی دندان‌ها نیز باشد. غذاها، به‌خصوص غذاهای شیرین و چسبنده، مورد علاقه باکتری‌هاست. آنها با تجزیه این مواد، اسیدی تولید می‌کنند که باعث پوسیدگی دندان‌ها می‌شود. بهتر است وعده‌های مصرف غذاهای شیرین را به روزی یک تا دو بار کاهش دهید و ترجیحا آن را همراه با وعده اصلی غذا مصرف کنید. داشتن رژیم غذایی سالم و استفاده از مسواک و نخ دندان برای حفاظت دندان‌ها از پوسیدگی ضروری است.
مراقبت روزانه از دندان‌ها در مراحل اولیه آلزایمر
در مراحل اولیه آلزایمر، بیمار معمولا می‌تواند خودش دندان‌هایش را تمیز کند، اما شاید لازم باشد مراقب بیمار، مسواک‌زدن را به او یادآوری کند یا بر مسواک‌زدنش نظارت داشته باشد. اگر بیمار به کمک نیاز داشته باشد، مراقب باید مسواک و خمیردندان را برای او آماده کند و روش مسواک‌زدن را به او نشان دهد. مسواک‌های مخصوصی وجود دارند که دسته‌های ضخیم‌تری دارند و در دست گرفتن آنها برای اشخاص ناتوان و بیمار آسان‌تر است. بهتر است این مسواک‌ها برای افراد مبتلا به آلزایمر تهیه شود. از دندان‌پزشک مشورت بخواهید. او می‌تواند برنامه مناسبی را برای رعایت بهداشت افراد مرحله اول آلزایمر پیشنهاد و بهترین روش مسواک‌زدن را توصیه کند. معاینه مرتب دندان‌پزشکی در این دوره را فراموش نکنید. بهتر است برای افراد آلزایمری در این مرحله از روش‌های پیشگیری از پوسیدگی استفاده شود. از مهم‌ترین این روش‌ها «فلورایدتراپی» است که به کمک فلوراید از شروع پوسیدگی‌های جدید جلوگیری می‌شود. این عمل ممکن است به کمک خمیردندان‌های پرفلوراید، فلورایدتراپی به کمک ژل یا وارنیش در مطب دندان‌پزشکی انجام شود.
مراقبت روزانه از دندان‌ها در مراحل پیشرفته آلزایمر
با پیشرفت آلزایمر، بیمار قادر نخواهد بود خودش دندان‌ها و دهانش را تمیز کند یا انگیزه‌ای برای رعایت بهداشت دهان و مسواک‌زدن در او باقی نمی‌ماند. از این رو، این وظیفه بر عهده فرد مراقب خواهد بود. بهتر است مراقب بیمار مبتلا به آلزایمر، در جلسه‌ای از دندان‌پزشک در این مورد راهنمایی کاملی دریافت کند. روش‌های مختلفی برای اینکه بتوان برای دیگری مسواک زد، وجود دارد. یکی از معمول‌ترین روش‌ها این است که بیمار مبتلا به آلزایمر روی یک صندلی بنشیند و مراقب پشت سر او قرار بگیرد. به نحوی که سر بیمار به بدن مراقب تکیه داده شود. در این حالت مراقب خواهد توانست با یک دست سر بیمار را کنترل کند و با دست دیگر دندان‌های او را مسواک بزند. بهتر است در این روش از یک مسواک با اندازه کوچک استفاده شود.
داروها با دهان مبتلایان به آلزایمر چه می‌کنند؟
بیشتر افراد مبتلا به آلزایمر، از داروهای ضدافسردگی، ضدجنون و آرامبخش استفاده می‌کنند و عارضه جانبی اغلب این داروها، خشکی دهان است. بزاق به‌عنوان مرطوب‌کننده دهان عمل می‌کند و خشکی دهان باعث می‌شود که دندان‌های مصنوعی به خوبی در دهان باقی نمانند و لق بخورند. بهتر است افرادی که دچار خشکی دهان هستند، از چسب‌های دندان مصنوعی یا بزاق مصنوعی برای حفظ دندان مصنوعی در دهان استفاده کنند. در افرادی که دندان‌های طبیعی دارند، خشکی دهان باعث افزایش احتمال پوسیدگی می‌شود. استفاده از داروها و شربت‌هایی که با شکر شیرین شده‌اند نیز این خطر را افزایش می‌دهد. بهتر است از پزشک بخواهید شربت‌های بدون شکر را جایگزین کند. دهانشویه فلوراید می‌تواند به پیشگیری از پوسیدگی‌ها کمک کند. بعضی از داروهای ضدجنون ممکن است باعث حرکات و لرزش فک و زبان شود که این حرکات، نگه داشتن دندان مصنوعی در دهان را دچار اشکال می‌کند. متاسفانه این اثر دائمی است و بعد از قطع مصرف این داروها، از بین نمی‌رود.
آنها باید معاینه شوند
متاسفانه افراد مبتلا به آلزایمر، قادر به تشخیص و بیان مشکلات دهان و دندان خود نیستند. آنها ممکن است حتی نتوانند دردهای خود را تشخیص دهند و بیان کنند بنابراین معاینه دوره‌ای دهان و دندان برای تمام بیماران مبتلا به آلزایمر، چه آنها که دندان‌های طبیعی خود را دارند یا کاملا بدون دندان هستند، لازم است. سرطان دهان، عارضه نه چندان شایعی است که با بالا رفتن سن احتمال ابتلا به آن بیشتر می‌شود و ممکن است از یک ضایعه کوچک لکه مانند و کاملا بدون درد آغاز شود. از مهم‌ترین نکته‌ها، معاینه دوره‌ای در افراد مبتلا به آلزایمر، توجه به این ضایعات است. در تشخیص‌های زود هنگام، سرطان دهان به خوبی به درمان جواب می‌دهد. دندان‌های مصنوعی ممکن است در طول سال‌های استفاده طولانی، تطابق خود را با دهان از دست بدهند و دهان را زخم کنند که بیماران آلزایمری معمولا آن را درک نخواهند کرد. پوسیدگی‌های ناحیه طوق دندان هم معمولا بدون درد هستند و اگر توجه نشود، ممکن است با پیشرفت آن، باعث شکستن کامل دندان از ناحیه تاج شود.
5 ناتوانی مبتلایان به آلزایمر
• آنها نمی‌توانند دندان‌هایشان را به خوبی تمیز کنند.
• آنها نمی‌توانند به خاطر داشته باشند که دندان‌ها باید تمیز شوند.
• آنها نمی‌توانند نیازها و مشکلات دندانی‌شان را بیان کنند.
• آنها نمی‌توانند در تصمیم‌گیری‌های مربوط به درمان خود شرکت کنند.
• آنها نمی‌توانند هنگام انجام کارهای دندان‌پزشکی آرامش داشته باشند.
6 علامت هشداردهنده
گاهی بیماران آلزایمری مشکلاتی در دهان خود دارند اما نمی‌توانند آن را بیان کنند. این علائم معمولا نشانه وجود یک مشکل دندانی در آنهاست:
1. با غذا خوردن مشکل دارند، به‌خصوص غذاهای سرد و سفت.
2. مرتب سر و دهانشان را حرکت می‌دهند.
3. از دندان مصنوعی قدیمی‌شان استفاده نمی‌کنند.
4. ناآرام، بی‌قرار و پرخاشگر شده‌اند.
5. خواب خوبی ندارند.
6. در فعالیت‌های روزانه شرکت نمی‌کنند.
درمان مشکلات دهان و دندان درمبتلایان به آلزایمر
درمان مشکلات دهان و دندان بیماران مبتلا به آلزایمر را می‌توان به دو گروه کلی تقسیم کرد: 1) بیمارانی که در مراحل اولیه آلزایمر هستند و 2) بیمارانی که در مراحل میانی آلزایمر هستند.
بیمارانی که در مراحل اولیه آلزایمر هستند
در مراحل اولیه آلزایمر، اغلب درمان‌های دندان‌پزشکی قابل‌انجام است. دندان‌پزشک طرح درمان را می‌ریزد و در نظر خواهد داشت که بیمار به خوبی قادر به رعایت بهداشت و مراقبت از دندان‌هایش نخواهد بود. پوسیدگی‌های سطحی پر می‌شوند اما درمان‌هایی مثل کراون (روکش)، بریج و ایمپلنت فقط در صورتی انجام می‌شود که دندان‌پزشک مطمئن باشد یک مراقب دلسوز در رعایت بهداشت کامل به بیمار کمک می‌کند. در این مرحله مراقبت‌های پیشگیرانه برای بیماری‌های لثه بسیار لازم و ضروری است. آلزایمر یک بیماری پیشرونده است بنابراین لازم است تا افراد مراقب دستورات کامل پیشگیری و بهداشتی دهان و دندان را از گروه دندان‌پزشکی دریافت کنند.
بیمارانی که در مراحل میانی آلزایمر هستند
در این مرحله، شخص مبتلا از نظر فیزیکی مشکلی ندارد اما با بعضی مشکلات رفتاری و شناختی درگیر شده است. در این مرحله معمولا درمان‌های دندان‌پزشکی از ترمیم به سمت پیشگیری سوق داده می‌شود. بعضی از بیماران ممکن است تحمل درمان‌های دندان‌پزشکی را داشته باشند و برای گروهی دیگر حتی ممکن است به بیهوشی عمومی نیاز باشد. در این مرحله تصمیم‌گیری برای نوع درمان کاملا به شرایط بیمار، تصمیم اطرافیان و شرایط گروه دندان پزشکی مربوط است.
دست دندان من کجاست؟
هرچند امروزه، عمر دندان‌های طبیعی بیشتر از قبل شده اما هنوز هم هستند افراد زیادی که تمام دندان‌های طبیعی خود را از دست می‌دهند و مجبور به استفاده از دندان مصنوعی می‌شوند. این اتفاق در افراد مبتلا به آلزایمر شایع‌تر است. یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که ممکن است برای دندان‌های مصنوعی اتفاق بیفتد، از دست رفتن تطابق و در اصطلاح عام لق شدن یا گشاد شدن دست دندان است. اگر برای فرد مبتلا به آلزایمر این اتفاق بیفتد، باید دست دندان جدیدی برایش ساخته شود اما بهتر است خصوصیات کلی دندان جدید مثل شکل و نحوه چینش دندان‌ها و فضای زبان و... مشابه دندان مصنوعی قبلی باشد. برای همین بهتر است اطرافیان بیمار، دندان مصنوعی قبلی را (حتی اگر به دردنخور به نظر بیاید)، نگه دارند و به دندان‌پزشک نشان دهند.
یک توصیه عملی
بسیاری از بیماران مبتلا به آلزایمر، به‌خصوص در مکان‌های بیمارستانی و آسایشگاه‌ها، ممکن است دندان مصنوعی‌شان را گم کنند یا دست دندانشان با بقیه عوض شود، بنابراین بهتر است در هنگام ساختن دندان مصنوعی جدید، از سازنده خواهش کنید نام بیمار را روی دندان مصنوعی‌اش ثبت کند. اگر مراقب بیماری هستید که هم‌اکنون یک دندان مصنوعی بدون اسم دارد، می‌توانید با صرف وقت کوتاهی به کمک یک مداد و یک لاک ناخن بی‌رنگ نام او را روی دندانش ثبت کنید.
به این ترتیب عمل کنید
1. دندان مصنوعی را تمیز، ضدعفونی و خشک کنید.
2. ناحیه‌ای در دندان مصنوعی را انتخاب کنید که فضای آن برای نوشتن نام بیمار کافی باشد.
3. به کمک یک اسکاچ آشپزخانه نو، سطح صیقلی روی دندان مصنوعی را خراش دهید و پاک کنید.
4. با مداد، در این ناحیه، نام بیمار را بنویسید.
5. روی نام را با یک لاک بی‌رنگ ناخن بپوشانید. اجازه دهید لاک خشک شود سپس یک لایه دیگر لاک را روی آن بزنید. با این کار ساده، شما کمک بزرگی به بیمار مبتلا به آلزایمر خواهید کرد. بیمارتان را تشویق کنید از دندان مصنوعی‌اش استفاده کند. استفاده از دندان مصنوعی به او اعتماد به نفس می‌دهد.
سیمرغ
