اختراعی که بلای جان ایرانیان شد

به گزارش شفا آنلاین : در فرهنگ فارسی معین از سفره خانه به عنوان اتاقی نام برده شده که در آنجا غذا صرف کنند (اطاق غذاخوری)، و این در حالی‌ست که سفره خانه‌های کنونی از مضمون اصلی خود دور شده‌اند.

سفره‌خانه‌های سنتی با پیشینه شناخته شده‌ای که دارند، نمادی از هویت تاریخی و فرهنگی ایرانیان محسوب می‌شوند و لذا مسئولان مربوطه به ویژه مدیران سفره خانه‌ها و قهوه خانه‌های سنتی باید تمام تلاش خود را در جهت سالم ماندن فضای چنین مکان‌های به کار گیرند و در انتقال فرهنگ و تمدن چندین هزار ساله ایرانی ـ اسلامی به نسل کنونی و معرفی تاریخ کهن ایران زمین به مردم از هیچ تلاشی فروگذار نکنند، یادآوری این نکته ضروری‌ست که ورود هرگونه آسیبی به این مکان‌ها به طور قطع سبب خدشه دار شدن فرهنگ و تاریخ این مرز و بوم خواهد شد، خدشه‌ای که با فاصله گرفتن بسیاری از سفره خانه‌ها از چارچوب‌ اصلی و اصیل خود و تبدیل آنها به محلی برای پاتوق جوانان و کشیدن قلیان در چنین مکان‌هایی به پیکره این سفره خانه‌ها وارد شده است.

اینکه سفره خانه‌ها در فضای کنونی کارکرد فرهنگی خود را از دست داده‌اند یک واقعیت تلخ اجتماعی است به نحوی که بسیاری از بزرگان ادب، هنر، اصحاب فکر و اندیشه هیچ رغبتی برای حضور در سفره خانه‌ها و قهوه خانه‌های سنتی ندارند و حتی رفت و آمد به چنین مکان‌هایی را در شان شخصیت خود نمی‌بینند.

در یک آسیب شناسی واقع بینانه در می‌یابیم که متاسفانه بسیاری از سفره خانه‌های سنتی به دلیل رها شدن از قید و بندهای نظارت دلسوزانه از اهداف اصلی خود فاصله گرفته‌اند و در ورطه‌ای گرفتار شده‌اند که نه تنها اشاعه دهنده فرهنگ و تاریخ ایرانی نیستند بلکه خود به نماد بی‌هویتی و بی‌فرهنگی تبدیل شده‌اند.

اگر چه طبخ و عرضه غذاهای سنتی همراه با آداب و سنن مرتبط با آن، احیای میراث معنوی و حفظ و اشاعه آن از طریق معماری و موسیقی سنتی محورهای اساسی طرح ساماندهی و درجه بندی فعالیت سفره‌خانه‌ها به شمار می‌رود اما متاسفانه شاهد آن هستیم که در بسیاری از اماکن که نام سفره‌خانه را با خود یدک می‌کشند نه تنها موارد مذکور رعایت نمی‌شود بلکه تحت نام سفره خانه به مکانی غیرفرهنگی و پاتوقی برای استعمال دخانیات تبدیل شده‌اند، تنها نشان این سفره خانه‌ها تخت و گلیم و پشتی برای میهمانان است.

*ساماندهی سفره‌خانه‌ها در دستور کار اتاق اصناف

رئیس اتاق اصناف آبادان در این رابطه از اجرای طرح ساماندهی سفره‌خانه‌ها در این شهر خبر داد و گفت: در گام نخست اجرای این طرح، اقدام به شناسایی واحدهای دارای مجوز و فاقد مجوز کردیم که تاکنون 57 واحد فاقد پروانه کسب شناسایی شدند.

احمد زندی افزود: ضمن ارائه اخطار به این واحدها از آنها خواسته شده تا نسبت به دریافت پروانه کسب خود اقدام کنند، بر اساس ماده 27 قانون اصناف، از زمان ارائه اخطار واحدهای فاقد پروانه کسب 10 روز فرصت دارند تا نسبت به دریافت مجوزهای لازم اقدام کنند.

وی با بیان اینکه طبق قانون هر اتحادیه می‌تواند بنا به نیاز شهر، حریم صنفی برای خود مشخص کند و آن را به اتاق اصناف اعلام و اتاق نیز در صورت تشخیص آن را در کمیسیون نظارت مطرح می‌کند، اظهار کرد: کمیسیون نظارت نیز با انجام بررسی‌های لازم و در صورت نیاز این حریم صنفی را که شامل سراسر شهر و یا محدوده و یا شعاع صنفی نامیده می‌شود را تعیین و اعلام می‌کند.

زندی تصریح کرد: از ابتدای سال جاری تاکنون هیچ درخواستی در این زمینه به اتاق ارائه نشده و هر آنچه که اکنون در شهر هست مربوط به سال‌های گذشته است که البته در حال ساماندهی آنها هستیم.

وی یادآور شد: راه اندازی سفره خانه هر چند که بر اساسا نیاز شهر و قریب به اتفاق در مناطق پر تردد و خیابان‌های اصلی شهر راه اندازی می‌شوند اما یادآوری این نکته ضروری‌ است که تعداد زیاد از یک واحد صنفی نه تنها سبب ازدیاد درآمد نمی‌شود بلکه شاید منجر به تعطیلی بسیاری از واحدهای نیز شود.

رئیس اتاق اصناف آبادان با توضیح آنکه قوانین دو دسته‌اند یکی قوانین پایدار و مادر و دیگر قوانینی که بر اساس نیاز شهر در قالب مصوبات در کمیسیون نظارت ارائه می‌شود، گفت: ارائه مجوز فعالیت سفره خانه‌ها، قهوه خانه‌ها و سایر صنوف همگن باید پس از نیاز سنجی‌ها انجام گیرد تا پس از آن با مشکل مواجه نشویم.

زندی افزود: به آن دخمه‌هایی که کار عرضه قلیان در آنها انجام می‌شود سفره خانه نمی‌گویند و باید تعطیل شوند.

به گفته وی، برخورد با این مسئله نیاز به همراهی، تعامل و همکاری بسیاری از دستگاه‌های مرتبط اعم از بهداشت، نیروی انتظامی و دستگاه قضا دارد که تاکنون نیز به خوبی همراهی کرده‌اند ولی نیاز به تلاش مضاعف‌تر هست.

رئیس اتاق اصناف آبادان اظهار کرد: برخورد با معضل عرضه قلیان در سفره‌خانه‌ها باید به شکل یکنواخت و عمومی انجام شود نه آنکه یک مکان را تعطیل و مکان دیگر را رها کنیم.

زندی تصریح کرد: بهداشت به عنوان متولی حفظ و ارتقای سلامت شهروندان باید حضوری پررنگ‌تر و جدی‌تر در این زمینه داشته باشد، صرف جمع آوری قلیان و یا معدوم سازی آنها کار از پیش نمی‌رود، یک برنامه منسجم، مدون و اجرایی برای ریشه کنی کامل این معضل نیاز است.

*معضلی به نام قلیان

هر چند که قانون منعی برای اشتغال افراد ندارد اما باید دید که برای این اشتغال چه بهایی باید پرداخته شود، امروزه قلیان به عنوان یک وسیله ضروری و لازم برای سفره خانه‌ها و قهوه خانه‌ها تبدیل شده و هشدارهای مکرر مسئولان بهداشتی نیز نتوانسته است جلو عرضه آن را در این اماکن بگیرد به طوری که حدود 90 درصد از درآمد سفره خانه‌ها و قهوه خانه‌ها به قلیان وابسته است و اگر قلیان‌ها را از این اماکن جمع آوری کنیم عملا کار این اماکن کساد می‌شود، شاید زمانی که کریستف کلمب قاره آمریکا را کشف کرد هیچگاه فکر نمی‌کرد که این کشف او مقدمه‌ای برای باز شدن پای قلیان‌ها به خانه‌های ایرانیان و یا فراتر از آن خواهد شد، بومیان آمریکایی در آن زمان برگ گیاهی خشک را لوله می‌کردند، یک سر آن را آتش می‌زدند و از سر دیگر آن نفس می‌کشیدند و دود آن را استنشاق می‌کردند، بعدها این موضوع با تغییراتی به اروپا و سایر کشورهای جهان سرایت کرد و پرتغالی‌ها در قرن نهم هجری شمسی کشیدن پیپ و چپق را در ایران رواج دادند اما چون ایرانیان مردمی مبتکر و خلاق بودند بر همان اساس قلیان را ابداع و خیلی زود به آن عادت کردند.

قلیان خیلی زود جای خود را در تمام مجالس ایرانیان پیدا کرد و مردم به رغم آنکه از مضر بودن آن آگاهی دارند، اما باز هم از آن استفاده می‌کنند، این روزها هم که تنباکوهایی با طعم میوه‌های مختلف که کاملا هم شیمیایی هستند رواج یافته و به عنوان گل سرسبد سفره خانه‌ها و قهوه خانه‌ها تبدیل شده است.

هر چند که در قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات که در 2 ماده و 7 تبصره در روز 15 شهریورماه سال 1385 به تصویب رسیده به صراحت از ممنوعیت مصرف هر نوع مواد دخانی در تمام مراکز عمومی و رستوران‌ها و غیره سخن به میان آمده است اما متاسفانه مسئولان با توجه به تصویب قوانین مختلف و بسیج همگانی علیه قلیان نتوانستند با این پدیده مبارزه کنند و هر بار با اجرای یک طرح مقطعی در قالب جمع آوری قلیانها تعدادی قلیان را شکستند اما باز دوباره عقب نشینی کردند.

*باید بتوانیم در برابر مصرف قلیان «نه» بگوییم

سرپرست معاونت بهداشت دانشکده علوم پزشکی آبادان با بیان اینکه فردا دیر است و باید از همین امروز سیگار را ترک کنیم، از مصرف دخانیات به عنوان انتخاب آگاهانه مرگ نام برد و اظهار کرد: زندگی عاری از دخانیات حقی برای همه است و لذا باید بتوانیم در برابر مصرف قلیان «نه» بگوییم.

شهرام ترحمی در بخش دیگری از سخنان خود به ارائه گزارشی از اقدامات انجام شده در جهت کنترل دخانیات در سال گذشته پرداخت و تصریح کرد: در زمینه برخورد با اماکن عرضه کننده قلیان 28 مورد گشت زنی مشترک با نیروی انتظامی انجام شد که در این راستا 66 مکان متخلف به دادگاه معرفی، 63 مکان پلمب، 32 مورد اخطاریه کتبی و 58 مورد تعهد محضری از متخلفان اخذ شد.

وی یادآور شد: در این راستا یک‌هزار و 366 قلیان از سطح مراکز عرضه قلیان و 304 قلیان نیز از سطح پارک‌ها جمع آوری و معدوم شدند.

سرپرست معاونت بهداشت دانشکده علوم پزشکی آبادان گفت: در زمینه عرضه دخانیات در عاملیت‌های فروش، 22 مورد گشت مشترک با همراهی ادارات صنعت، معدن و تجارت، شرکت دخانیات و نیروی انتظامی انجام شد که در این رابطه 49 متخلف به مراجع قضایی معرفی شدند.

وی افزود: در راستای کنترل و کاهش مصرف مواد دخانی در سطح شهر و داشتن زندگی بدون دخانیات برنامه‌ریزی‌های مختلفی صورت گرفته که برای تحقق آنها به همکاری، همراهی و حمایت جدی خانواده‌ها به طور خاص و سایر دستگاه‌های اجرایی نیاز داریم.

*لزوم توجه جدی خانواده‌ها به موضوع قلیان کشیدن جوان‌ها

سرپرست بهداشت محیط دانشکده علوم پزشکی آبادان نیز بر لزوم توجه جدی خانواده‌ها به موضوع قلیان کشیدن جوانهایشان تاکید کرد.

جعفر ربیهاوی با اشاره به مبحث فرهنگی در حوزه استعمال دخانیات به خصوص قلیان گفت: مسئولان و خانواده‌ها در کنار یکدیگر در بحث فرهنگ‌سازی و مضرات استعمال قلیان بیشتر وارد شده و جوانان را با بیماری‌های خاص این معضل آشنا کنند.

وی افزود: اگر همه افراد جامعه در رسیدن به فرهنگ عدم استعمال دخانیات و به شکل متحد فعال شوند در کوتاه مدت به اهداف مورد نظر خود در مبارزه با این معضل اجتماعی می‌رسیم.

ربیهاوی عنوان کرد: با توجه به سیاست‌های جدید صنایع دخانی و تبلیغات وسیع آنها در زمان حاضر گروه هدف نوجوانان، جوانان و زنان بوده که متاسفانه موفق هم بوده و ضروری‌ است تا متولیان امر سلامت نگاه ویژه‌ای به این گروه‌ها داشته و برنامه‌های خود را در جهت آموزش و کاهش مخاطرات تدوین و اجرایی کنند.

وی تصریح کرد:  اگر فردی تا سن 26 سالگی دخانیات استفاده نکرد دیگر تمایلی به انجام آن نخواهد داشت اما در غیر این صورت جدایی از آن برایش سخت خواهد بود، هر چند که در ابتدا به شکل تفننی شروع به کشیدن می‌کنند اما با توجه به عوارضی که دارد به طور قطع فرد را به کشیدن قلیان معتاد و مبتلا می‌کند.

ربیهاوی، ضمن هشدار به خانواده‌ها گفت: متاسفانه اکنون کار به جایی رسیده که بچه‌های 10 تا 15 سال و به خصوص خانم‌ها نیز قلیان کشیدن برایشان عادی شده و این روند نیز همچنان در حال افزایش است.

سرپرست بهداشت محیط دانشکده علوم پزشکی آبادان با اشاره به دستور استاندار خوزستان به شهرستان‌ها مبنی بر مبارزه جدی با این پدیده شوم، افزود: در این زمینه تیمی متشکل از نمایندگان فرمانداری، دادگستری، نیروی انتظامی، اتاق اصناف و بهداشت تشکیل و اقداماتی را به انجام رساندند اما باید دانست که برخوردهای قهری به هیچ وجه جوابگو نخواهد بود.

ربیهاوی ادامه داد: متاسفانه جوانان و نوجوانان ما به طور آگاهانه به سمت مواد دخانی می‌روند و این خانواده‌ها هستند که باید در این زمینه پا پیش بگذارند و فرزندانشان را از استفاده دخانیات منع کنند.

*دختران جوانی که برای حفظ پرستیژ قلیان می‌کشند

گاهی اوقات دیده می‌شود که دختران جوان برای کسب پرستیژ اجتماعی کاذب در میان دوستان و هم‌سن‌وسالان خود اقدام به استعمال سیگار و قلیان می‌کنند که این موضوع زنگ هشداری به خانواده‌ها است، هر چند که استعمال دخانیات به عنوان یک عمل ناپسند شناخته می‌شود، اما کشیدن قلیان در خانواده‌های ایرانی با هیچ ممنوعیت رو برو نیست.

رواج مصرف دخانیات همچون سیگار و قلیان در میان دختران جوان از این جهت که آنان مادران فردا محسوب می‌شوند، می‌تواند ضمن تهدید سلامت فرد، سلامت خانواده و حتی جامعه را نیز با مشکل مواجه کند و این به مثابه تهدید جدی نسل‌های آینده است.

*متولی سفره خانه‌ها نامشخص است

 یکی از مسائل مهم در این زمینه آن است که متولی سفره خانه‌ها هنوز مشخص نیست، همه به نوعی حق دخالت را در این زمینه را به خود می‌دهند و حتی گاها کار به اختلاف بین واحدها و بخش‌های مختلف اعم از ارگان‌ها و وزارتخانه‌ها هم کشیده شده و می‌شود، اما از آنجایی که استانداردهای سفره خانه‌ها توسط یک نهاد مشخص تدوین و حمایت نشده لذا همه چیز به مرور زمان رنگ باخت و کار به جایی رسید که هر رستورانی تکه‌ای گلیم روی میزهایش انداخت و چند قطعه کاشی به در و دیوارش چسباند و نواری از موسیقی سنتی را پخش کرد و به خود اجازه داد که سردر مغازه اش را به عنوان «سفره خانه سنتی» مزین کند.

به نظر می‌رسد که تشکیل کمیته نظارت بر فعالیت سفره خانه‌ها با مدیریت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و همچنین تصویب اساسنامه سفره خانه‌ها توسط این واحد می تواند اقدامی مؤثر برای پایان دادن به تصمیم‌های چندگانه در فعالیت این اماکن باشد، چرا که سفره خانه‌ها در فرهنگ و تاریخ ایران زمین جایگاه ارزشی خاصی دارند و باید به شیوه‌ای هدایت، حمایت و نظارت شوند که همچون گذشته ارزش واقعی خود را در میان خانواده‌های ایرانی پیدا کنند.

فارس