علایمی که نشان می دهد کلیه هایتان در آستانه بیماری هستند

– در دفع مواد زاید و مایعات اضافی کمک می کنند.

– خون را تصفیه، برخی از مواد را حفظ و برخی را دفع می کنند.

– تولید گلبولهای قرمز را تحت نظارت قرار می دهند.

– ویتامین های موثر در رشد را می سازند.

– هورمون های موثر در تنظیم فشار خون را تولید می کنند.

– در تنظیم میزان مواد مغذی ویژه در بدن مانند کلسیم و پتاسیم کمک می کنند.

چگونگی انجام کار کلیه ها

۱- خون از طریق یک سرخرگ از قلب به کلیه وارد می شود.

۲- خون با گذشتن از میلیون ها صافی کوچک، تمیز می شود.

۳- مواد دفعی از طریق میزنای ( حالب) عبور کرده و به عنوان ادرار در مثانه جمع می گردد.

۴- خون تصفیه شده از طریق سیاهرگ ها به جریان خون بر می گردد.

۵- هنگامی که مثانه پر از ادرار می شود از طریق پیشابراه ادرار از بدن خارج می شود.

کلیه ها هر ۲۴ ساعت جمعاً حدود ۲۰۰ لیتر از مایعات بدن را تصفیه و به جریان خون بازمی گردانند حدود ۲ لیتر مایع به صورت ادرار از بدن دفع می شود در حالی که باقیمانده یعنی حدود ۹۸ لیتر به بدن باز می گردد. ادراری که ما دفع می کنیم تقریباً ظرف مدت ۱ تا ۸ ساعت در مثانه ذخیره شده است.

بیماری کلیه

اگر چه کلیه ها، عضوهای کوچکی هستند ، ولی از وظایف حیاتی زیادی از جمله تصفیه نمودن مواد زاید و مایعات اضافی از خون را به عهده دارند که در حفظ سلامتی عمومی بدن موثر است. بیماری شدید کلیه، ممکن است منجر به نارسایی کامل آن شود، که نیازمند درمان با دیالیز یا پیوند کلیه برای جلوگیری از مرگ است . اگر چه درمانهای موثری برای بسیاری از بیماریهای کلیه وجود دارد ولی مردم هنوز نمی دانند که بیماریهای کلیه قابل پیشگیری اند.

ده عامل اصلی بیماری کلیه

معمولاً دو علت مهم برای نارسایی کلیه ها( یا مرحله نهایی بیماری کلیه) دیابت( دیابت نوع ۲ یا دیابت بزرگسالان) و فشار خون بالا وجود دارد. زمانی که این دو بیماری با درمان مراقبت شوند، بیماری های کلیه مرتبط با آنها می توانند پیشگیری شوند یا سرعت شان کاهش یابد. داروهای موثر زیادی برای درمان فشار خون بالا وجود دارند. علاوه براین، تغییرات سلامت بخش در شیوه زندگی، مانند کم نمودن وزن و ورزش مرتب در مراقبت از فشار خون بالا و حتی پیشگیری از آن موثر است. نظارت دقیق بر قند خون در بیماران دیابتی از سایر مشکلات مانند بیماری کلیه، بیماری کرونر قلب وسکته پیشگیری می کند. زمانی که بیماران دیابتی، همزمان به فشار خون بالا مبتلا شوند، داروهای خاصی که بازدارنده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتنسین نامیده می شوند، برای حفظ عملکرد کلیه ها موثرند. سومین علت اصلی مرحله نهایی بیماری کلیه گلومرولونفریت (بیماریی که به واحدهای تصفیه کننده کلیه بنام گلومرول ، آسیب می رساند) است . در بسیاری از حالات، علت این بیماری ناشناخته است ، اما در برخی موارد ممکن است ارثی باشد یا در اثر عفونت به وجود آمده باشد.

برخی از بیماریهای دیگری که ممکن است بر کلیه اثر بگذارند شامل عفونت ها، سنگ های کلیوی و بیماریهای ارثی، می شوند. استفاده بیش از اندازه قرص های ضد درد یا مصرف مواد مخدر مانند هروئین می تواند به کلیه ها صدمه بزند . برخی از این بیماریها قابل درمان هستند. برخی موارد، درمان می تواند سرعت پیشرفت بیماری را کاهش و طول عمر را افزایش دهد.

مرحله نهایی بیماری کلیه زمانی رخ می دهد که حدود ۹۰ درصد از عملکرد کلیه از بین برود. افراد مبتلا به نارسایی کلیه ممکن است دچارتهوع، استفراغ، ضعف، خستگی، گیجی، مشکل در تمرکز و از دست دادن اشتها شوند، نارسایی کلیوی با آزمایش خون و ادرار قابل پیشگیری است.

نشانه های هشدار دهنده بیماری های کلیوی و دستگاه ادراری

۱- فشار خون بالا

۲- پیدایش خون با پروتئین در ادرار.

۳- آزمایش کراتینین خون، بالاتر از ۲/۱ میلی گرم در دسی لیتر در زنان و ۴/۱ میلی گرم در دسی لیتر در مردان(کراتینین ماده دفعی است که توسط کلیه های سالم از خون خارج می شود. ) در بیماریهای کلیوی ، سطوح کراتینی در خون ممکن است افزایش یابد.

۴- تکرر ادرار به ویژه در شب .

۵- مشکل در ادرار کردن یا ادرار درد آور.

۶- تورم در چشم ها، تورم دست ها و پاها به ویژه در کودکان

شیوع بیماری

بیش از ۵۰۰ میلیون نفر در جهان از انواع آسیب های کلیوی رنج می برند و سالانه میلیون ها نفر به خاطر حملات قلبی و مغزی ناشی از بیماری های مزمن کلیوی جان خود را از دست می دهند.

از آنجا که بیماری کلیوی یک بیماری خاموش است و اغلب دیر تشخیص داده می شود، بسیاری از سیستم های بهداشتی در کشورهای مختلف جهان، نسبت به این بیماری هوشیار شده اند و به این نتیجه رسیده اند که اگر امروز وارد عمل نشویم، تعداد زندگی هایی که در نتیجه بیماری های کلیوی از دست خواهیم داد، بیشتر خواهد شد.

در کشورهای در حال توسعه تعداد بیمارانی که برای ادامه زندگی به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز خواهند داشد، طی دهه بعدی دو برابر می شود، در حالی که در بسیاری از این کشورها برای بیشتر بیماران، امکان پیوند و دیالیز به علت هزینه های بالای آنها وجود ندارد. مثلا در هند فقط ۱۰ درصد بیماران می توانند از دیالیز یا پیوند کلیه استفاده کنند.این در حالی است که تشخیص بیماری مزمن کلیه در مراحل اولیه می تواند تا حد زیادی از رشد و پیشرفت آن جلوگیری کند و مرگ و میر ناشی از این بیماری را کاهش دهد.

بی سر و صدا

بیماری کلیوی تا مدت ها بی علامت است، یعنی پیش از ایجاد هر گونه شکایت، موجب تخریب قسمت عمده ای از فعالیت و عملکرد کلیه می شود. اما با انجام آزمایش های ساده و ارزان ادرار و خون می شود این بیماری را در مراحل اولیه تشخیص داد.

افرادی که دارای بیماری دیابت یا پرفشاری خون هستند در اولویت جدی ابتلا به بیماری های کلیوی قرار دارند. همین طور افراد چاق و سیگاری و افراد بالای ۵۰ سال باید برای انجام تست های پیشگیری اقدام کنند. کسانی که سابقه فامیلی دیابت، پرفشاری خون یا بیماری های کلیوی دارند هم باید مرتب تست های پیشگیری را انجام دهند.

اما بعضی از علائمی که می توانند نشانگر بیماری کلیوی باشند عبارتند از: خستگی، پرفشاری خون، ورم چشم ها، دست یا پا، دفع ادرار خونی، تیره یا رنگ چای، شب ادراری (بیشتر از یک بار در موقع خواب)، کاهش اشتها و کاهش وزن و خارش سراسری پایدار.

انواع بیماری های کلیه

اغلب منظور از بیماری کلیوی همان نارسایی مزمن کلیه است که باعث می شود مواد زائد در بدن تجمع کنند و بیمار نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه پیدا کند. اما انواع دیگری از بیماری های کلیه هم وجود دارند که ممکن است در نهایت به نارسایی کلیه منتهی شوند از جمله سنگ کلیه، عفونت کلیه و ورم کلیه.

نارسایی کلیه (علائم، عوارض و درمان)

نارسایی کلیه یکی از عوارض مهم دیابت قندی و پرفشاری خون است. این بیماری زمانی اتفاق می افتد که آسیب به کلیه ها آنقدر شدید می شود که کارکرد این اندام ها به کمتر از ۱۰ درصد حد طبیعی می رسد. هنگامی که چنین وضعیتی رخ می دهد کلیه ها تقریبا دیگر نمی توانند مواد زائد بدن را دفع و مایعات بدن را تنظیم کنند.

برای درمان نارسایی کلیه چند گزینه درمانی وجود دارد که عبارتند از دیالیز در بیمارستان، دیالیز در منزل یا پیوند کلیه.دیالیز عمل فیلتر کردن مکانیکی است که خون را از مواد زائد پاک می کند، مایعات اضافی را حذف و شیمی بدن را تنظیم می کند.

اگرچه دیالیز یکی از راه های اصلی درمان نارسایی کلیه است اما بیماران دیالیزی در دراز مدت با مشکلات عدیده ای مواجه می شوند. افسردگی شایع ترین شکایت روانی در بیماران دیالیزی است. تظاهرات این افسردگی به شکل خلق افسرده پایدار، تصور و نگرشی ضعیف از خود و احساس ناامیدی بروز پیدا می کند که در صورت عدم شناسایی یا درمان می توانند منجر به خودکشی یا قطع دیالیز شود.سوءتغذیه هم یک مسأله نسبتا رایج در بیمارانی است که به مدت طولانی دیالیز می شوند که می تواند ناشی از دریافت غذای کم یا افزایش از دست دادن پروتئین باشد.

عوارض سوءتغذیه، افزایش مرگ و میر، دفعات بستری در بیمارستان و خستگی و بازتوانی ضعیف است.اما عارضه دیگر افزایش فشار خون است که به عنوان علت اصلی بستری و مرگ بیماران دیالیزی در نظر گرفته می شود. پرفشاری خون در این بیماران خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را افزایش می دهد.اما یک پیوند کلیه موفقیت آمیز درمان بهتری برای بیماران مبتلا به بیماری کلیوی حاد است.دو نوع پیوند کلیه وجود دارد که شامل دریافت کلیه از فرد زنده و یا بیمار دچار مرگ مغزی شده است. اکثر کلیه ها از دهندگان فوت شده تهیه می شود در حالی که دهنده ایده آل، دهنده زنده است.

سنگ کلیه (علل، علائم و پیشگیری)

یکی دیگر از بیماری های شایع کلیه، سنگ کلیه است. سنگ کلیه بیماری جدیدی نیست و حتی می گویند فرعون هم مبتلا به این بیماری بوده و یکی از ویژگی های طبیب مشهورش، سینوهه، توانایی درمان درد سنگ کلیه بوده است. با پیشرفت علم پزشکی، درمان های پیشرفته تری برای این بیماری کشف شده که سنگ کلیه را جزو بیماری های ساده دنیا کرده است اما هنوز هم درد سنگ کلیه اگر نگوییم طاقت فرسا ترین، دست کم یکی از وحشتناک ترین دردهایی است که تاکنون بدن انسان تحمل کرده است.

دکتر سیدکاظم فروتن، جراح و متخصص کلیه و مجاری ادرار درباره این بیماری می گوید: سنگ کلیه می تواند بدون علامت باشد تا زمانی که کلیه ها را از کار بیندازد، یعنی ممکن است کلیه سنگ بسازد، علائم هم ندهد و کسی هم متوجه نشود و در نهایت یک روز کلیه را نارسا کند.اما یکی از مهم ترین علائم سنگ کلیه درد است که معمولا شب ها شروع می شود و فرد را از خواب بیدار می کند.

این درد شدید و غیر قابل تحمل است و خانم هایی که تجربه زایمان داشته اند و سنگ کلیه هم دارند می گویند درد زایمان قابل مقایسه با درد سنگ کلیه نیست. یکی دیگر از علائم سنگ کلیه تغییر رنگ ادرار به صورت خونی یا رنگ چای شدن است، بعضی از بیماران سنگ کلیه با علامت عفونت مراجعه می کنند. در این موارد سنگ کلیه جزو اورژانس های پزشکی است و باید فورا هم به آن رسیدگی کرد».

به گفته او تشخیص سنگ کلیه در کسانی که تاکنون سنگ کلیه نداشته اند، هیچ علامتی هم ندارند مشکل است، از طرفی نمی توان به همه افراد جامعه توصیه کرد، که بروند و سونوگرافی و رادیولوژی بشوند ولی توصیه می شود کسانی که در فامیل درجه یکشان سابقه سنگ کلیه وجود دارد، هر سال یا هر دو سال یک بار برای این بررسی ها به پزشک مراجعه کنند.

علت این بیماری بالا رفتن غلظت موادی مثل کلیسم در ادرار است که در نهایت به حالت فوق اشباع در می آیند و به کریستال تبدیل شده و رسوب می کنند.

اما این که چرا کلیه بعضی افراد سنگ ساز است سوالی است که هنوز جواب مشخصی برای آن پیدا نشده است، فقط در برخی موارد زمینه های ارثی برای تشکیل سنگ مشاهده شده است.

دکتر فروتن به کسانی که سنگ کلیه دارند یا زمینه خانوادگی کلیه سنگ ساز دارند توصیه می کند که از مصرف نمک پرهیز کنند چون نمک عاملی است که به ساخته شدن سنگ های کلسیمی کمک می کند.

برخی از تحقیقات نشان می دهد که غذاهای پر چاشنی مثل کاری و فلفل نیز خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند. این امر از طریق مشاهده آداب غذایی فیجی قابل اثبات است.

افراد این منطقه معمولا از خوراک های بی طعم و شیرین استفاده می کنند و بیماری سنگ کلیه به ندرت در آنها دیده می شود. در حالی که مردم هندوستان که از غذاهای تند و کاری دار استفاده می کنند معمولا از سنگ کلیه رنج می برند. نوشیدن آب زیاد هم یکی از عوامل پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه است.تا پیش از سال ۱۹۸۰ برای برداشتن سنگ کلیه از عمل های جراحی ماژور استفاده می شد اما امروز درمان از طریق اشعه های مافوق صوت انجام می شود.

تهیه و تنظیم : بهرنگ نوروزی – آیدین عباسی (دانشجویان پرستاری دانشگاه آزاد واحد اردبیل)