شفا آنلاين:جامعه پزشکی>حوادث پزشکی-همه چیز خیلی ساده شروع می‌شود. مرد برای یک چکاپ ساده به بیمارستان می‌رود. اصلاً هم باکش نیست. اما روزی که برای گرفتن جواب مراجعه می‌کند، مسئول آزمایشگاه او را می‌کشد کنار و خیلی آرام و با لحن مهربانانه حالی‌اش می‌کند که بله، شما بیماری لاعلاج دارید و چند ماه دیگر بیشتر زنده نمی‌مانید.
مرد هم با شانه‌های آویخته و قیافه غمزده در حالی که جواب آزمایش را خیلی شل و ول دستش گرفته، از آزمایشگاه خارج می‌شود.
به گزارش شفا آنلاين،اما قصه به همین جا ختم نمی‌شود. مرد که دلش نمی‌خواهد در بستر بیماری بمیرد، یک نفر آدمکش را اجیر می‌کند تا خودش را به قتل برساند اما وسط‌های قصه متوجه می‌شود که آزمایشگاه، جواب شخص دیگری را اشتباهی به او داده و مرد سالم سالم است! باقی داستان و درگیری مرد با آدمکش اجیر شده و ماجرایی که عاقبت ختم به خیر می‌شود، به کنار. اینکه اصلاً مسئول آزمایشگاه قرار نیست خبر خوب یا بد را به بیمار بدهد و این برعهده دکتر معالج است هم به کنار. کل این قضیه، فقط یک داستان بود که دستمایه ساخت فیلمی سرگرم کننده شده بود اما در دنیای واقعی گاه خطاهای اینچنینی به وجود می‌آید که ممکن است بیماران را تا دم مرگ هم بکشاند.
برای آقای حسینی، بزرگ خاندان که در کرمان زندگی می‌کرد، تشخیص سرطان داده می‌شود؛ آن هم از نوع پیشرفته. خانواده به تکاپو می‌افتند. از این دکتر به آن دکتر می‌روند. همه دکترها نظرشان یکی است. سرطان پیشرفته. درمان دارویی آغاز می‌شود. خانواده تصمیم می‌گیرند آقای حسینی را به تهران بیاورند. یکی از پزشکان معروف در بیمارستانی خصوصی در غرب تهران ادعا می‌کند که می‌تواند او را درمان کند. آزمایش‌های جدید از آقای حسینی در همان بیمارستان گرفته می‌شود. با کمال تعجب، آزمایش‌ها هیچ نشانی از سرطان ندارند. پزشک به بیمار مژده می‌دهد که اثری از بیماری نیست و می‌تواند سراغ زندگی اش برود. داروها قطع می‌شود. خانواده، خوشحال و خندان کل بیمارستان را شیرینی می‌دهند و با دلی خوش به کرمان برمی‌گردند. یکی دو روز نگذشته، حال آقای حسینی دوباره بد می‌شود. باز هم بیمارستان و آزمایش. این بار آزمایش‌ها، سرطان را محکم‌تر از قبل، تأیید می‌کنند. کار زیادی نمی‌شود کرد. آقای حسینی مدت کوتاهی بعد، فوت می‌کند. با پیگیری‌ها معلوم می‌شود آزمایشگاه تهران اشتباه کرده و بیماری را که باید فوراً عمل می‌شده با یک تشخیص غلط و با سلام و صلوات به خانه فرستاده‌اند.
نمونه دیگرش مهسا، دختر 4 ساله که با تب و گوش درد به بیمارستان مراجعه می‌کند. مادر انتظار یک سرماخوردگی و تب عادی را دارد اما نتیجه آزمایش، عفونت شدید خونی را نشان می‌دهد. مهسا در بیمارستان بستری می‌شود. داروهای قوی برای کودک 4 ساله تجویز می‌شود. مهسا هر روز نحیف‌تر و بی‌حال‌تر می‌شود تا اینکه عاقبت به اغما می‌رود. درخواست آزمایش‌های مجدد، همه چیز را روشن می‌کند؛ کودک اصلاً از ابتدا هم دچار عفونت خونی نبوده و مشکلش با چند قرص ناقابل حل می‌شده. خوشبختانه کودک از مرگ نجات پیدا می‌کند. البته آزمایشگاه به هیچ عنوان خطای خود را نمی‌پذیرد و هیچ جوره زیر بار نمی‌رود.
نمونه‌های مشابه زیادند، اگر این طور نبود آماری از شکایت‌های آزمایشگاهی وجود نداشت اما واقعیت‌ها چیز دیگری می‌گویند.سالانه یک میلیارد و 800 میلیون آزمایش تشخیص طبی در کشور انجام می‌شود. حالا خودتان قضاوت کنید که اگر از این تعداد، حتی یک درصدش هم خطا باشد، چه اتفاقات ناخوشایندی روی خواهد داد. دلیل اشتباه آزمایشگاه هرچه باشد،اعم از نبود کالیبراسیون دستگاه و یا خطای انسانی، می‌تواند پزشک را در طی کردن مراحل درمان کاملاً به خطا بیندازد و نتیجه را به ضرر بیمار تغییر دهد. هرچه باشد، آزمایش مبنای درمان بیمار قرار می‌گیرد و اشتباه در آن گاه تا مرز فاجعه پیش می‌رود.
دکتر سعید عبیدی، مسئول آزمایشگاه می‌گوید: «خطاهای آزمایشگاهی به علت‌های مختلفی ممکن است به وجود آید. گاهی این خطاها، از ناحیه افراد صورت می‌گیرد و خطاهای انسانی است که مسئول فنی آزمایشگاه که در واقع همان دکتر آزمایشگاه است باید جواب‌های نهایی را چک کند و اگر اشتباهی از سوی تکنیسین آزمایشگاه صورت گرفته باشد، تصحیح و بعد جواب آزمایش امضا شود. بعضی اوقات هم اشتباهات به دلیل کیت‌های غیراستاندارد. البته باید دقت داشت که کیت‌ها بر اساس نوع آزمایش متفاوت است و محدوده هرکدام هم ممکن است با دیگری تفاوت داشته باشد. البته معمولاً این محدوده طبیعی در برگه جواب آزمایش ذکر می‌شود و جای نگرانی نیست و تفاوت‌هایی که در اعداد آزمایش دیده می‌شود به همین علت است.»
درصد خطاهای آزمایشگاهی بالا نیست
قرار نیست اگر نتیجه برخی آزمایش‌ها اشتباه شد، دیگر به کل نگران نتیجه همه آزمایش‌هایی که انجام می‌دهیم باشیم. اصلاً آزمایش دادن به خودی خود کمی دلشوره برای آدم می‌آورد. گرفتن نتیجه هم برای خودش داستانی است البته بستگی به این دارد که نگران بروز چه نوع بیماری باشیم.
دکتر بهزاد پوپک، رئیس انجمن علمی دکترای علوم آزمایشگاهی ایران به مطالب مهمی در این باره اشاره می‌کند:« هم میهنان عزیز باید بین نوسان در نتیجه آزمایش و خطا در آزمایش، تفاوت قائل شوند چرا که این دو کاملاً از هم متفاوت هستند. تغییر پذیری یا نوسان نتیجه آزمایش علت‌های مختلفی دارد. به عنوان مثال ممکن است بیماری به آزمایشگاه مراجعه کند و عدد قند خون ناشتای او 95 باشد و به دلیل اینکه نزدیک به حد بالاست دوباره برای آزمایش دادن به آزمایشگاه دیگری مراجعه کند. نتیجه آزمایش بعدی 88 می‌شود و ممکن است اگر بیمار در آزمایشگاه سومی، آزمایش را تکرار کند، عدد 99 برای قند خون او گزارش داده شود. حالا سؤال این است که آیا اعداد با هم اختلاف معنی داری دارند؟ کدام یک از این اعداد درست و نشان دهنده قند خون بیمار است و آیا لزوماً باید عدد هر سه آزمایش یکی می‌شد؟ جواب، خیر است. ما در آزمایشگاه یک نوسان داریم به نام «ضریب تغییر». در واقع حد مجازی برای تغییر پذیری در آزمایشگاه هست که دلایل مختلفی دارد. بخشی از آن مربوط به دستگاه است که لزوماً در تکرارها یک عدد را نشان نمی‌دهد، بخشی هم مربوط به بدن انسان است که خودش دارای نوسان‌پذیری است. مثلاً استرس خفیف، قند را بالا می‌برد. البته باید توجه داشت که این تغییر پذیری، خطا محسوب نمی‌شود و در حدی هم نیست که در تصمیم پزشک تغییر ایجاد کند.»تا اینجای کار، ظاهراً مشکلی وجود ندارد. نوسان‌پذیری امری عادی و بی‌ضرر محسوب می‌شود اما خطا، بحث دیگری است.
خطای آزمایشگاهی زمانی به وجود می‌آید که میزان اختلاف از حد تغییرپذیری مجاز خارج شود و از عدد واقعی فاصله بگیرد. مثلاً قند خون فرد 90 باشد و آزمایشگاه عدد 110 یا 140 را گزارش دهد
دکتر پوپک در این رابطه می‌گوید:«خطای آزمایشگاهی زمانی به وجود می‌آید که میزان اختلاف از حد تغییرپذیری مجاز خارج شود و از عدد واقعی فاصله بگیرد. مثلاً قند خون فرد 90 باشد و آزمایشگاه عدد 110 یا 140 را گزارش دهد. این دیگر نوسان بدن بیمار و تغییرپذیری نیست مگر اینکه برای بیمار تغییر جدی اتفاق افتاده باشد مثلاً بیمار دیابتی داروهایش را نخورده باشد و یا فردی دچار سکته قلبی شده باشد و در این شرایط قند خونش به طور ناگهانی بالا رفته باشد. اما ما بیمار را در شرایط ثابت در نظر می‌گیریم، بنابراین اگر آزمایشگاه عدد را خارج از رنج گزارش دهد و موجب تغییر در درمان شود خطا است و نتیجه به دست آمده، از میزان واقعی انحراف دارد.» به گفته دکتر پوپک برای آنکه تصویر درستی از میزان خطاهای آزمایشگاهی ارائه دهیم باید ابتدا مراحل آزمایش را از نظر بگذرانیم. در آزمایشگاه 3 مرحله داریم. مرحله قبل از آزمایش، مرحله انجام آزمایش و مرحله بعد از انجام آزمایش که در هرکدام از این مراحل احتمال خطا وجود دارد که به دلایل مختلف است.
او ادامه می‌دهد: «در مرحله قبل از آزمایش ممکن است نمونه‌ای که از بیمار گرفته می‌شود در شرایطی باشد که بیمار شرط ناشتا بودن به مدت معین را رعایت نکرده باشد یا مسئولان آزمایشگاه اطلاعات لازم را در این زمینه به او نداده باشند. در مرحله دوم یعنی مرحله انجام آزمایش، دستگاه‌ها و کیت‌ها و کارکنان آزمایشگاه دخالت دارند و ممکن است مثلاً دستگاه‌ها تنظیم یا کالیبره نباشند و آزمایش به درستی انجام نشود و منجر به اشکال در نتیجه شود. همچنین ممکن است در مرحله سوم یعنی مرحله بعد از آزمایش در آنالیز جواب، خطا به وجود آید. مثلاً عدد آزمایش بیمار در تایپ دستی، درست درج نشود و یک صفر یا ممیز اضافه یا کم در جواب تایپ شود که در واقع اینجا آزمایش درست انجام شده اما در ارائه گزارش آن خطا صورت گرفته است. این نوع اشتباه از اشکالات رایج است که برخی آزمایشگاه‌ها با انتقال نتیجه از دستگاه به برگه جواب آزمایش با استفاده از نرم افزار، این اشکال را برطرف کرده‌اند.»
اگر بخواهید بدانید که سهم خطاهای آزمایشگاهی در هر مرحله چقدر است، باقی گفته‌های دکتر پوپک را بخوانید: «براساس آمارها حدود 46 تا 2/62 درصد خطا در مرحله قبل از آزمایش، 7 تا 13 درصد در مرحله آنالیز توسط دستگاه و 5/18 تا 47 درصد در مرحله بعد از آنالیز است. البته آمارهایی هم در رابطه با میزان خطاهای آزمایشگاهی به صورت کلی وجود دارد که نشان می‌دهد خطاهای آزمایشگاهی در حد دهم درصد هستند، یعنی میزان خطا بسیار کم است و نکته دیگر هم این است که اساساً هر خطایی منجر به بروز مشکل جدی نمی‌شود بنابراین مردم نباید در این باره زیاد نگران باشند.»
به گفته دکتر پوپک، بیشتر خطاهای آزمایشگاهی در مورد بیماران اورژانسی صورت می‌گیرد که درصد اشتباه معمولاً نسبت به بیماران بستری در بخش‌ها یا مراجعان به آزمایشگاه‌های عادی، بالاتر است. البته باید توجه داشت که همه خطاها مثل هم نیستند و باید آنها را درجه‌بندی کرد. بعضی خطاها ممکن است منجر به بروز یک نگرانی ساده شوند و برخی دیگر عوارض جبران ناپذیری را ایجاد کنند. او می‌گوید:«مسئولان و کارکنان آزمایشگاه‌ها اعتقاد دارند که باید به کمترین خطای ممکن برسند و تمام تلاششان را در این راه می‌کنند. استانداردهایی هم که از 6 سال پیش از سوی آزمایشگاه مرجع سلامت معاونت درمان وزارت بهداشت به آزمایشگاه‌ها ابلاغ شده، این خطاها را تا حد زیادی کنترل کرده است. به هرحال مهم این است که سیستمی در آزمایشگاه وجود داشته باشد که خطای اتفاق افتاده را قبل از ارائه نتیجه به بیمار، تشخیص دهد.» یک نگرانی ساده، می‌تواند گاهی تبدیل به یک بحران روحی بزرگ شود. همه یک جور نیستند. بعضی‌ها باروحیه‌ترند. عامیانه‌اش همین است. حالا تجزیه و تحلیل حالات روانی انسان‌ها و مقایسه آنها با هم، بحثی است در تخصص روانشناسان. با روحیه‌ترها ممکن است حتی با شنیدن نام سخت‌ترین بیماری‌ها، خم به ابرویشان نیاورند اما آنهایی که ضعیف‌ترند حتی با شنیدن یک عدد قند بالای حد نرمال، گاهی آنچنان اعصاب و روانشان به هم ریخته می‌شود که ماه‌ها و حتی سال‌ها زندگی‌شان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این، دیگر فیلم نیست. زندگی واقعی آدم‌های واقعی است.
ایران
نظرشما
آخرین اخبار