ظرف سال های گذشته آثار هنری گوناگونی در قالب هایی همچون
کتاب، فیلم، مجموعه های تلویزیونی و ... انتشار یافته که با واکنش های منفی
روبرو شده و به خاطر سوژه قرار دادن فرد یا گروهی هدف انتقاد و حمله قرار
گرفته است. در کشور ما نیز طی سال های گذشته شاهد نمونه هایی از هدف قرار
گرفتن نشریه ها یا آثار سینمایی و تلویزیونی به خاطر دستمایه قرار دادن یک
صنف یا گروه قومی بوده ایم. در این میان آثار طنز سهم قابل توجهی از
انتقادها و اعتراض های اینچنینی داشته اند.
حمله به آثار یاد شده بی
توجه به این واقعیت صورت می گیرد که به هر حال هر طنزی نیازمند سوژه و
شخصیت پردازی است و نمی توان به دلیل دستمایه قرار گرفتن حرفه یا لهجه یی
خاص به مفهوم طنز تاخت. ضمن این که طنز علاوه بر خنداندن مخاطبان،
کارکردهایی چون بیان برخی نابسامانی ها و معضلات اجتماعی و آگاهی بخشی
عمومی را به دوش می کشد که در میان یک گروه غیرقابل تعمیم اما موجود است.
جدیدترین
قربانی این نوع اعتراض ها، «در حاشیه» سریال بهاری «مهران مدیری» طنزپرداز
مطرح کشور است. در حالی که امید می رفت بازگشت وی به رسانه ی ملی پس از
سال ها مقدمه یی بر حضور دوباره و پر شدن جای خالی چهره های محبوب و کاربلد
عرصه ی طنز در این رسانه باشد، واکنش های منفی و حتی شتابزده ی منتسب به
جامعه ی پزشکان، بار دیگر دشواری و گاه حتی دلسردکنندگی بازخوردهای مربوط
به فعالیت در عرصه ی طنز را نشان داد.
در این ارتباط بیان چند نکته ضروری به نظر می رسد:
1-طنز،
فکاهی و مفاهیمی از این دست کارکردی فرح زا و خنده آور دارد. در این میان،
طنز از ویژگی برخوردار است که آن را از دیگر مفاهیم یاد شده متمایز می
کند. طنز از نوع شعرهای «عبید زاکانی» و نوشته های «علی اکبر دهخدا» می
کوشد معضلات و کژرفتاری های فردی و اجتماعی را نشان دهد و از این راه
درمانی برای آن بجوید. آنچه مشخص است این که در جامعه ی پزشکی نیز همچون
صنف های دیگر، معضلات و نابسامانی وجود دارد که طنز آن را می نمایاند بدون
آنکه قصد تعمیم داشته باشد. هجوم آورندگان بر طنزِ در حاشیه، در حالی
عملکرد یک رسانه را به عنوان اقدامی برای خدشه دار ساختن وجهه و منزلت
پزشکان زیر سوال می برند که در همین رسانه آثار گوناگونی در تکریم و تحسین
پزشکان ساخته و پخش شده است. از جمله ی این آثار می توان به سریال «روزگار
قریب» با موضوع زندگی «دکتر محمد قریب» اشاره کرد.
نگاه دیگری نیز
به مقوله ی طنز وجود دارد و آن این که طنزی چون مجموعه یا سریال «در حاشیه
»بیشتر یک شوخی است که نباید آن را با رویکری جدی قضاوت کرد و بر آن تاخت.
در غیر این صورت با توجه به نیازمندی هر طنزی به سوژه و شخصیت هایی که هر
کدام دارای یک حرفه یا لهجه یی خاص هستند، هیچ گاه طنزی ساخته نخواهد شد.
2-
«مخاطبان بهترین نظارت کنندگان هستند. آنها با دانش، سواد بصری و رسانه
یی که دارند می توانند تشخیص دهند که نیت اصلی سازمان صدا وسیما ایجاد
فضای شادی و نشاط است. دوستان اجازه دهند کار دیده شود و بعد قضاوت کنند».
این اظهار نظر مدیر شبکه ی سوم سیما به اعتراض های مطرح شده از سوی سازمان
نظام پزشکی را شاید بتوان بهترین پاسخ به افرادی دانست که مدعی هستند
تولیدهای تلویزیون با سوژه قرار دادن گروهی خاص به آن ها توهین می کند. در
بسیاری از موردها شاهد هستیم این اعتراض ها حتی پس از پخش تنها 2 یا سه
قسمت از این سریال ها بروز می کند. شماری از معترضان بدون اندکی صبر و تنها
با اطلاع از اینکه صنف و گروهی که به آن تعلق دارند موضوع سریالی خاص قرار
گرفته است، به آن واکنش نشان می دهند و خواستار توقف پخش آن می شوند. به
نظر می رسد در این میان سوداگری عده یی خاص و هیزم آوردن برای آتشی که منشا
آن گاهی نامعلوم است در بالا گرفتن اعتراض ها بی تاثیر نیست. اعتراض این
افراد تنها با این بهانه که چرا پزشکان، وکیل ها، پرستاران، معلمان یا ...
در سریال های صدا و سیما سوژه قرار می گیرند به این معنی است که هیچ یک از
گروه های جامعه را نباید موضوعِ محصولات این رسانه قرار داد.
3- در
بسیاری از اعتراض های عنوان شده به سریال یاد شده که نسخه های مکتوب آن نیز
در پایگاه های اینترنتی و پایگاه نظام پزشکی کشور موجود است، به موردهایی
نظیر فساد پزشکان، به سخره گرفتن قابلیت های آن ها، ناهنجاری رفتارهای این
گروه و ... اشاره شده است؛ موردهایی که پزشکان معترض به سریال، آن را موجب
افزایش بی اعتمادی به جامعه ی پزشکی کشور می دانند. این در حالی است که
مخاطبان با درک بسیاری از واقعیت های جامعه، به طنز از دریچه ی خاص آن می
نگرند و از این رو جایگاه پزشکان سختکوش و حاذق ایرانی با تماشای سریال
طنزی که سوژه ی اصلی آن پزشکان هستند زیر سوال نخواهد رفت.
4- حتی
پیش از پخش سریال در حاشیه، اعتراض های فراوانی به آن وارد شده بود که وزیر
بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را نیز مجبور به واکنش کرد و وی در نامه یی
از مدیران صدا و سیما خواست جلوی پخش این سریال را بگیرند؛ درخواستی که
البته از سوی مدیران صدا و سیما رد و پخش سریال آغاز شد. با وجود این،
پاسخگویی و تلاش مدیران رسانه ی ملی برای اقناع منتقدان را باید به فال نیک
گرفت. مدیران صدا و سیما باید با مغتنم دانستن این فرصت، راهی را بگشایند
که به مرور، امکان شنیده شدن همه ی نظرها و پرداختن به سوژه های متنوع در
رسانه ی ملی فراهم شود. آن ها می توانند با دعوت از کارشناسان اجتماعی، دست
اندرکاران تهیه ی سریال و حتی نمایندگان جامعه ی پزشکی به تلویزیون و آسیب
شناسی اعتراض های انجام شده، علاوه بر عبور از این حاشیه ها، امکان پخش
سریال هایی را که در گذشته با اعتراض هایی از این دست پخش آن ها برای همیشه
متوقف شد، فراهم کنند. در شرایطی که درصد قابل توجهی از مردم مخاطب رسانه
های خارجی و تولیدهای بی کیفیت شبکه های ماهواره یی شده اند، صدا و سیما
باید با برخورد صحیح و حرفه یی با موردهایی از این دست، ذایقه و خواست
مخاطبان خود را بشناسد و به آن پاسخ گوید.
5-یکی دیگر از عامل های
بروز چنین مشکل هایی را شاید بتوان کم بودن محصولات طنز در تلویزیون دانست.
این سوال مطرح است که چرا رسانه ی ملی باید سریال های طنز خود را تنها
محدود به تعطیلات نوروزی و مناسبت های خاص کند؟ این رسانه امکانات قابل
توجهی برای تولید سریال هایی را دارد که در همه ی روزهای هفته بتواند
مخاطبان را پای گیرنده ها بنشاند و سرگرم کننده باشد از این رو باید پرسید
چرا در این خصوص بویژه در حوزه ی محصولات طنز، از طرف صدا و سیما کم کاری
صورت می گیرد. در صورتی که شمار سریال های طنز تلویزیونی که به گروه ها و
حتی شخصیت های خاص می پردازد افزایش یابد و البته در ساخت آن کیفیت بالا
مورد توجه قرار گیرد به مرور ظرفیت طنزپذیری مخاطبان از قشرها و گروه های
مختلف افزایش خواهد یافت.ایرنا
