هر بار که خبری از سکته به میان می‌آید، آن ظهر دم کرده تابستان چند سال پیش در برابر چشمانم مجسم می‌شود که مغازه دار مهربان محله مان، در برابر چشمان اهل محل آرام زمین افتاد . آن روز نخستین مواجهه مستقیم با بیماری ای را مشاهده کردم که سکته مغزی نام دارد. هر بار کسی از این بیماری سخن می‌گوید آن تصویر در ذهنم شکل می‌گیرد و در برابر دیدگانم زنده می‌شود. آن روز کسبه، همسایه‌ها، اورژانس و مرکز درمانی نزدیک محله خیلی تلاش کردند، اما تلاش آنها فایده‌ای نداشت تا یک نفر دیگر از شهروندان این شهر بر اثر سکته مغزی از دنیا برود.
شایعترین بیماری دربزرگسالی
سکته مغزی یکی ازشایعترین بیماری هایی است که بیشتر افراد را در سنین بالا دچارمی کند وباعث از کار افتادگی فرد می شود.گرچه عده زیادی از افرادمبتلا به این اختلال نمی میرند،ولی سالهای سال با نوعی ناتوانی به زندگی خودادامه می دهند.
بررسی ها نشان می دهد،سکته مغزی دومین علت مرگ ومیر درکشور های در حال توسعه وسومین علت مرگ وچهارمین علت ناتوانی در جهان است وپس از سکته قلبی وسرطان مهمترین عامل مرگ ومیر در جهان است ،طبق آمار جهانی به ازای هر 100هزار نفر حدود 50تا100نفردچارسکته های مغزی می شوند .
سکته مغزی درایران نیز سالیانه جان هزاران نفررا می گیرد،اما آمارسمی ازمبتلایان به این بیماری وجود ندارد، گاهی مطالعات خوب وپراکنده ای انجام می شود ،آخرین گزارش انجمن اعصاب ایران ازوضع سکته درایران حاکی است ،سالانه 150 تا160هزار نفر در کشور به سکته مغزی دچار می‌شوند که حدود ۲۰ هزار نفر از این افراد جان خود را از دست می‌دهند .
طی سال جاری هم روزانه ۴۳۷ نفر دچار سکته مغزی شده‌اند در حالی که این آمار در سال گذشته بین ۲۵۰ تا ۳۵۰ نفر در روز بوده است.
حسین پاکدامن،رییس انجمن علوم اعصاب ایران در باره وضع سکته قلبی به خبرنگار شفاآنلاين می گوید: حدود 15 درصد افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند، فوت کرده و تقریباً 85 درصد بقیه از مرگ نجات می‌یابند، اما 70 درصد این افراد از کار محروم شده، 20 درصد در فعالیت‌های اولیه زندگی مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن، استحمام و غیره دچار مشکل می‌شوند و 30 درصد هم بدون کمک دیگران قادر به راه رفتن نیستند.
همخوانی باآمارجهانی
درزمينه آمار سکته های مغزی وچگونگی بروز آن مطالعه دقیقی درمقایسه با استانداردهای بین المللی درکشور انجام نشده، امابا توجه به آمارهایی پراکنده ای که اعلام می شود ،به نظرمی رسدبا آمارهای جهانی همخوانی دارد.
این متخصص مغز واعصاب ،می افزاید: براساس آمار،سالیانه 780 هزارنفر در آمریکا دچارسکته مغزی می شوندکه آمار ما با کشورهای آمریکا واروپاتقریبا همخوانی داردولی نسبت سنی در ایران مقداری کمتراست.
استاد علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی ،بابیان اینکه میانگین سن سکته مغزی در ایران 45 سالگی است،می گوید: بر اساس پژوهش‌های انجام شده در کشوراین سن 10 سال کمتر از استانداردهای جهانی است که علاوه بر عوامل محیطی، عوامل ژنتیکی نیز در آن دخیل هستند،البته ژنتیک به عنوان یک ژن مطرح نیست بلکه دلیل آن سرشتی است که مشاهده می کنیدمثلا کسانی درکشور هستندکه بالای 100سال عمر می کنند.
فشارخون بالا، علت بیشتر سکته های مغزی
براساس مطالعات انجام شده فشارخون بالا شایعترین علت بروز سکته مغزی درکشور است،چون بیشتر افراد مبتلا به فشار خون از بیماری خود مطلع نیستند. این عامل در نهایت ممکن است خودرا به صورت سکته مغزی نشان دهد،البته عوامل موثر دیگر نیزدر بروزاین بیماری دخیل هستند.
استاد علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی درباره عوامل موثردیگرسکته مغزی می گوید: ابتلا به فشار خون، دیابت، چربی بد خون، چاقی و کم‌تحرکی، مصرف سیگار و دیگر مواد مخدر، فشارهای روانی و استرس از علل ابتلا به سکته مغزی است.
با توجه به اینکه سکته مغزی صدمات بسیاری را برای فرد و خانواده وی ایجاد می‌کند می‌تواند کیفیت زندگی وی را تحت الشعاع قرار دهد، بایستی به طور جدی مورد توجه قرار گرفته و اقدامات پیشگیرانه برای آن اتخاذ شود.
نیازمندراه اندازی مراکز درمانی
بررسی هانشان می دهد،در کشورهای توسعه یافته برای کاهش آمار مرگ و میر و عوارض ناشی از سکته‌های مغزی، مراکز جامعی را راه اندازی شده،که در این مراکز جدیدترین روش‌های درمانی به کار گرفته می‌شود،این درحالی است که تعداد مراکز درمان سکته‌های مغزی در کشور کافی نیست.
پاکدامن با بیان اینکه طی سال های اخیر و با پیشرفت های پزشکی می توان جان تعداد بیشتری از مبتلایان به سکته را نجات داد،می افزاید: با وجود تلاش های صورت گرفته در کشور مبنی بر اختصاص یک بخش در بیمارستان ها به بیماران دچار سکته مغزی به ویژه در بیمارستان های دولتی، متاسفانه هنوز بیمارستان ویژه ای که مختص بیماران دچار سکته مغزی در کشور باشد، تاسیس نشده که امید می رود، این امر هرچه سریع تر محقق شود.
رییس انجمن اعصاب ایران معتقد است ،با توجه به اینکه پس از سکته مغزی هر دقیقه تأخیر در رساندن بیمار به مراکز درمانی سبب مرگ بیش از 2 میلیون سلول عصبی مغز می‌شود که دیگر قابل جایگزین شدن نیستند، ضرورت رساندن سریع بیمار به مراکز درمانی و انجام اقدامات درمانی در این زمینه حایز اهمیت است.
این متخصص مغزواعصاب به خانواده ها می کند،عواملی هستند که سکته مغزی را تسریع می کنند، باید این فاکتورها را رعایت کرد،کسانی که اعضای خانواده شان مشکلات عروقی دارند ،فشارخون،قندوچربی خونشان باید به طور مرتب کنترل شده وفعالیت فیزیکی خودرا افزایش دهند.
پرهیز ازمصرف سیگار،مواد مخدرومشروبات الکلی ،ورزش ، دوری از استرس ازجمله عواملی هستند که می تواند در کاهش ابتلا به سکته های مغزی موثر باشد.
کارشناسان معتقدندبا همه خطراتی که سکته مغزی داردبااطلاع رسانی دقیق وصحیح می شوداین بیماری راکنترل کردوبهترین روش برای پیشگیری از بروز سکته های مغزی افزایش فعالیت های بدنی وورزش است. علم پزشکی مدرن در تحقیقات جدید ثابت کرده با انجام فعالیت های ورزشی منظم و مداوم همراه با رژیم غذایی مناسب می توان از بسته شدن رگهای قلبی و مغزی جلوگیری کرد و از بروز سکته های حاد مغزی که نتیجه اش مرگ آنی و یا فلج شدن بدن است پیشگیری کرد.
علائم هشدار دهنده سکته مغزی
سکته مغزی وضعیتی را توصیف می‌کند که در آن، جریان خون یک قسمت از مغز در اثر یک لخته خونی یا یک رگ خونی پاره شده، به‌طور ناگهانی و جدی مختل می‌شود. انتقال سریع بیمار به بیمارستان در این موضوع بسیار حیاتی است.
اگر سکته مغزی به دلیل لخته روی داده باشد، می‌توان با دادن دارو، وسعت صدمه مغزی را محدود و روند بهبود را سریع‌تر کرد.
آثار سکته مغزی وابسته به حجم و بخشی از مغز است که دچار آسیب شده است. در برخی موارد، این وضعیت می‌تواند کشنده باشد؛ با این حال، اکثر افراد پس از سکته مغزی، به‌طور کامل بهبود پیدا می‌کنند.
در فردی که دچار سکته مغزی شده است، ممکن است موارد زیر وجود داشته باشند:
مشکلاتی در تکلم و بلع
ناتوانی در نشان دادن دندان ها به علت از کار افتادن بخشی از صورت
از دست دادن قدرت یا حرکت در اندام‌ها
سردرد شدید و ناگهانی
وضعیت ذهنی منگ و هیجان‌زده که می‌تواند با مستی اشتباه گرفته شود
از دست رفتن هوشیاری به‌طور ناگهانی یا تدریجی
اگر بیمار بی‌هوش است، راه تنفسی او را باز و تنفس را کنترل کنید؛ آماده باشید تا در صورت لزوم، احیای تنفسی و ماساژ قفسه سینه را آغاز کنید. اگر بیمار نفس می‌کشد، وی را در وضعیت بهبود قرار دهید.
با مرکز اورژانس تماس بگیرید و آمبولانس درخواست کنید. تا زمان رسیدن نیروهای امداد پزشکی، علایم حیاتی (سطح پاسخ‌دهی، نبض و تنفس) را کنترل و ثبت کنید.
هرگز نباید چیزی برای خوردن یا نوشیدن به بیمار سکته مغزی داد چرا که سکته مغزی می‌تواند عمل بلع را با مشکل روبه‌رو کند و فرد بیمار دچار خفگی شود.
اگر بیمار هوشیار است، به او کمک کنید تا دراز بکشد به طوری که سر و شانه‌هایش مختصری بالاتر از تنه، روی چیزی تکیه کند. سر بیمار را به سمت مبتلا خم کنید و یک حوله روی شانه او قرار دهید تا هرگونه ترشحی را جذب کند.
هر لباسی را که ممکن است تنفس بیمار را دچار اختلال کند، باید از تن
بیمار خارج و یا دکمه های آن را باز کرد تا تنفس به راحتی انجام شود.
گفتگو :رحمان احمدی
